Een stormachtige Noordzee als metafoor voor het woelige Internet, en een protserige zeilboot als symbool voor de hebberigheid van de nieuwe elite: auteur Michael Lewis had geluk met zijn keus voor Netscape-oprichter Jim Clark als voertuig voor een boek over de nieuwe economie. Aan beeldrijke elementen geen gebrek, en Lewis buit ze goed uit. Zijn boek over de man die Internet groot maakte leest bij vlagen als een thriller, maar benadrukt vooral de ijdelheid van het bestaan in de bubbelende soepketel die Silicon Valley heet.
Dat Jim Clark bij de eerste proefvaart met het allergrootste sloepgetuigde zeiljacht ter wereld – zijn jacht, gebouwd in het Overijsselse Vollenhove – moest toezien hoe de mast afbrak, dat was nog tot daaraan toe. Veel harder kwam het bericht aan dat zijn ‘grootste mast ter wereld’ de grootste niet was: in Nieuw Zeeland bleek een andere miljardair een schip te hebben met een net iets langere mast. Clarks ego liep een stevige deuk op.
Michael Lewis, auteur van ’t Nieuwste van het Nieuwste, was erbij toen Clark dat bericht kreeg. Zoals hij er ook bij was toen Clark de eerste gesprekken voerde over de oprichting van Healtheon. Healtheon is de sinds vorig jaar beursgenoteerde onderneming van Clark die pretendeert de Amerikaanse gezondheidszorg flexibeler en efficiënter te kunnen maken door gebruik te maken van het Internet.
Maanden verbleef Lewis in Clarks nabijheid, en het resultaat is een boek dat via Jim Clark een fraai maar ook ontluisterend portret schetst van Silicon Valley. Fraai, omdat de lezer veel inzicht krijgt in de mores van de ‘nieuwe economie’. Ontluisterend, omdat tegelijk duidelijk wordt dat geld in Silicon Valley wel heel erg belangrijk is. Zo belangrijk, dat een investeringsbankier die door Clark geweigerd wordt om deel te nemen in de oprichting van Netscape, zichzelf een kogel door het hoofd jaagt.
Clark, volgens Lewis vroeger een vervelend jongetje dat opgroeide in een klein Texaans stadje, heeft zich ontwikkelt tot goeroe van Silicon Valley. Over zijn verleden wil hij niets kwijt, want voor hem bestaat er alleen maar toekomst, noteert Lewis. Verandering en vernieuwing zijn voor Clark de begrippen waar hij zich het meest bij thuisvoelt.
Wat dat voor zijn directe omgeving betekende, daarover zwijgt het boek. Maar mevrouw Clark moet er over mee kunnen praten. Onlangs trouwde Jim Clark voor de derde keer. In een periode van acht jaar (1970-1978) trouwde hij twee keer, kreeg twee kinderen, verhuisde drie keer over grote afstand en had vier verschillende banen.
Clark leeft bij het nieuwe, merkte Lewis: "Wanneer hem niets overkwam, wanneer er geen interessante dingen meer gebeurden, ondernam hij iets nieuws, zodat de ongewenste situatie zichzelf corrigeerde. (�) In zijn wereld leidden verandering en beweging tot inkomsten, en inkomsten zorgen voor meer verandering en beweging enzovoort".
Vooruitkijken is het parool; wat geweest is, is oninteressant. Clark is door zijn gerichtheid op het nieuwe een sterk visionaire persoonlijkheid. Al in 1992 hield hij een toespraak over Internet als transportmiddel voor allerlei informatie, films en spelletjes. De wereld om hem heen aarzelde over het fenomeen, Clark "rende in een donkere tunnel, recht op een blinde muur af, maar hij stond tenminste niet stil", schrijft Lewis.
Lewis geeft een compleet beeld van Jim Clark: zijn rol in Silicon Graphics, in Netscape en in Healtheon wordt uitgebreid beschreven. Het boek bevat tevens een hilarisch en verhelderend hoofdstuk over de strijd tussen Netscape en Microsoft.
Lewis noemde het in interviews met Nederlandse media ’typisch Amerikaans’ dat geld een steeds belangrijkere rol lijkt te gaan spelen in het leven van Clark. Toen hij bij Silicon Graphics vertrok, zei Clark: "Als ik aan een volgend bedrijf begin en ik verdien geen honderd miljoen dollar, heb ik gefaald. Dan heb ik gefaald".
Een van Clarks naaste medewerkers zegt in het boek: "Jim Clarks heldere visie komt voort uit pure hebzucht en laat zich door niets vertroebelen". Lewis concludeert aan het eind van het boek: "Zijn drijfveren waren de mensen die hem onrecht hadden aangedaan, de mensen die hij niet mocht, en de mensen die meer geld hadden dan hij".
Wanneer deze observaties gecombineerd worden met de opmerkingen van Lewis bij het televisieprogramma 2Vandaag, waar hij tussen neus en lippen door meldde dat het aantal zelfmoorden in de Valley hoog is en dat psychiaters er veel werk hebben, dan komen er toch wel wat barstjes in het succesverhaal van de nieuwe economie.
Hoe dan ook, Jim Clark voelt zich er als een vis in het water en beheerst het spel als geen ander. De dans van de durfkapitalisten rond zijn nieuwe initiatieven, de manier waarop hij traditionele rollen omdraait, de bluf waarmee hij sceptici bekeert, het is vermakelijk om te lezen.
‘Would-be’ Internetgoeroe Nina Brink steekt er armzalig bij af. Toen de aandelen Netscape daalden door het toenemend succes van de Internet Explorer van Microsoft, had Clark geen seconde de neiging om zijn vermogen ‘veilig te stellen’. Lewis: "Het begrip ‘veiligheid’ kwam in zijn vocabulaire niet voor. Zijn leven was gewijd aan de schone kunst van afbreken en opnieuw opbouwen".
Echt kritisch wordt Lewis niet over Jim Clark. Maar daarin staat hij niet alleen. Veelzeggend is de manier waarop Lewis beschrijft hoe jonge zakenlieden met Clark omgaan: "Al deze ontluikende ondernemers wilden in de buurt van Clark zijn zoals normale mensen soms opblijven tot zonsopgang, om te zien waar het licht vandaan komt. Zij wilden Clark zien opstaan en zeggen: ziedaar, het nieuwste van het nieuwste".
Auke Schouwstra
Jim Clark/Netscape ’the New new Thing’ – ’t Nieuwste van het Nieuwste, De man van Silicon Valley, is in Nederlandse vertaling verschenen bij uitgeverij Balans (ISBN 9056172727). Prijs: 39,90 gulden.
