Het ICT-initiatief Gigaport maakt van Nederland de ‘digital gateway to Europe’. Geld is er genoeg en – belangrijker nog – het bedrijfsleven reageert voorzichtig enthousiast. Zegt directeur Jacqueline Tammenoms Bakker.
Vanaf de vierde verdieping is er uitzicht op het Centraal Station van Utrecht, maar ook op het kantoor van Surfnet, honderd meter verderop aan de overzijde van de straat. Het onderkomen van Jacqueline Tammenoms Bakker bevindt zich derhalve op een strategische plaats, ook al omdat het vlakbij het kantoor van Mediaplaza staat – waar Tammenoms Bakker nog wel eens een seminar wil verzorgen. Ze is directeur (‘director’, zo zegt het visitekaartje internationaal) van Gigaport, het initiatief dat met geld van de ministeries van Economische Zaken, Verkeer en Waterstaat en OCW Nederland nadrukkelijk moet opstuwen in de ICT-vaart der volkeren. De nieuwe generatie Internet, met razendsnelle breedband-verbindingen, glasvezelnetwerken en ander hypermodern spul – dat soort dingen.
Tammenoms Bakker is zelf niet afkomstig uit de ICT-wereld, maar heeft al wel de Internetkoorts te pakken. Op beeldende wijze legt ze uit waarom breedbandverbindingen eigenlijk zo wezenlijk zijn, en welke rol Gigaport daarin speelt.
Het Gigaport-project ging in 1999 van start en loopt in principe vier jaar, tot en met 2002. Al kan Tammenoms Bakker zich niet voorstellen dat het daarna afgelopen zou zijn. "Maar dat hangt ook af van het succes dat we hebben. Anderzijds: er blijft toch altijd een proefomgeving voor dit soort zaken noodzakelijk."
Het was de Nederlandse Internet-gemeenschap die er in ’97 bij de regering op aandrong, dat er meer geld moest komen voor de verdere ontwikkeling van de elektronische snelweg. Zo niet, dan zou Nederland hopeloos achterop raken. In het regeerakkoord van juli 1998 beaamde het kabinet met zoveel woorden dat actie noodzakelijk was. Naast de haven van Rotterdam en vliegveld Schiphol moest het land ook een elektronische mainport krijgen. Er kwam een bedrag van 142 miljoen gulden beschikbaar voor Gigaport. Doelstelling: in 2002 moet zowel de kennis als de infrastructuur van Internet alhier op een niveau zijn, dat het zich kan meten met de wereldtop.
Eén druk op de knop
Achter haar bureau zit Tammenoms Bakker tevreden te glimmen. Want nu, een jaar na de start van Gigaport, gaat het heel behoorlijk, vindt ze. "Het bedrijfsleven en onderwijsinstellingen reageren goed op hetgeen we hier doen." En dat is belangrijk, want het is voor die doelgroep dat Tammenoms Bakker haar werk doet. "Wij willen het bedrijfsleven een proefomgeving aanbieden voor de nieuwe generatie Internet. Een Internet dat vele malen sneller is dan het huidige Internet. Zo snel dat breedbandtoepassingen – zoals videoconferencing, operaties op afstand, online veilingen – echt mogelijk worden."
Het probleem met Internet is nog altijd de snelheid. Wie wat wil downloaden of wil bekijken is steeds meer tijd kwijt – het toenemend aantal Internetgebruikers vertraagt het gebruik van het web. Echt samenwerken aan projecten kan nog altijd niet. "Het is een capaciteitsprobleem. Omdat je geen bandbreedte kunt reserveren, heeft alle Internet-verkeer dezelfde prioriteit. Wij denken dat er straks verschillende manieren zijn om te communiceren: snel tegen betaling, langzamer gratis."
Gigaport bestaat uit twee deelprojecten: Gigaport-Netwerk en Gigaport-Applicaties. Bij het eerste project wordt gebruik gemaakt van het netwerk van Surfnet, het Nederlandse computernetwerk voor hoger onderwijs en onderzoek. Surfnet verbindt de netwerken van Nederlandse ziekenhuizen, universiteiten, onderzoekscentra en hogescholen met elkaar en met andere onderzoeksnetwerken in Europa en de rest van de wereld. Via het netwerk kunnen gebruikers thuis of op de werkplek communiceren met andere netwerkgebruikers en met het wereldwijde web.
Aan de hand van dit netwerk biedt Gigaport een verbinding van 2 Mb per seconde voor studenten, medewerkers van hbo-instellingen en aangesloten bedrijven. Met die capaciteit is het mogelijk videobeelden van televisiekwaliteit te bekijken. De backbone van Surfnet is 622 Mb per seconde. "De maximum aansluiting voor zakelijke gebruikers is 155 Mb per seconde. Dan kan er op afstand worden samengewerkt aan complexe modellen, kunnen research-laboratoria waar ter wereld ook echt samen onderzoek doen. "Neem het koeriersbedrijf Fed-ex. Die verdient vijfhonderd miljoen dollar per jaar aan het versturen van bouwtekeningen voor de bouwbranche. Cadcam-tekeningen worden digitaal uitgewerkt, maar ze kunnen nu nog niet online verstuurd worden, omdat dat te langzaam zou zijn. Die tekeningen worden opgeslagen, per floppy of op papier verstuurd en op de plaats van bestemming weer ingelezen. Dat is natuurlijk allemaal veel te omslachtig. Dat moet je kunnen versturen met één druk op de knop. En dat kan straks ook allemaal."
Het netwerk van Surfnet ‘doet’ 622 Mb per seconde. Op bedrijfsniveau betekent dat een snelheid van 155 Mb per seconde. De eerste proeven daarmee, aldus Tammenoms Bakker, zullen dit jaar worden uitgevoerd. "We zijn met verschillende bedrijven in gesprek."
Gigaport, zegt de directeur, versnelt de experimentele omgeving van het Next Generation Internet: het wordt sneller, betrouwbaarder, veiliger, veelzijdiger. Dat wordt bereikt met nieuwe bandbreedtes, nieuwe protocollen, nieuwe services.
Gigaport is een non-commerciële instelling, uitsluitend bedoeld om het bedrijfsleven ter wille te zijn. Klanten moeten echter wel betalen voor gebruikmaking van het netwerk. Die tarieven, voor testen en ontwikkeling van het netwerk, liggen ‘behoorlijk laag’. "We hebben geen commercieel belang. Maar het moet natuurlijk wel wat opleveren, al dan niet op innovatief gebied. Het ministerie van Economische Zaken steekt niet voor niets voor een periode van vier jaar 142 miljoen gulden in het project. Het doel is een verdere innovatie van het Nederlandse bedrijfsleven. Als ze het niet oppikken, dan moeten we het als mislukt beschouwen."
Gigaport benadert zelf bedrijven met de vraag of ze willen meedoen aan de testen. In het algemeen, aldus Tammenoms Bakker, wordt er enthousiast gereageerd. "Maar het is natuurlijk wel vrij ingrijpend. Is het bedrijfsleven net gewend aan Internet, praten wij al over de volgende generatie Internet! Da’s natuurlijk even schrikken, maar gelukkig zien bedrijven zo ook nieuwe kansen en mogelijkheden."
Samenwerken
In het jaar dat Gigaport actief is, is er al heel wat gebeurd, zegt de directeur. Dat geldt met name op het terrein van het tweede deelproject, de applicaties. Daartoe wordt onder andere nauw samengewerkt met het Telematica Instituut, dat strategisch ICT-onderzoek uitvoert in opdracht van bedrijven. Het Telematica Instituut is verantwoordelijk voor de daadwerkelijke implementatie van de Gigaport-applicaties. Er zijn vier werkgebieden: elektronisch samenwerken, multimediale content, elektronische transacties en draadloze toegang. Met name elektronisch samenwerken spreekt erg aan, zegt Tammenoms Bakker. "Het is relatief simpel om daar de meerwaarde van te laten zien. Je kunt echt snel projecten opzetten. Niet alleen voor het bedrijfsleven, maar ook bijvoorbeeld voor het onderwijs. Leren op afstand, is één van die zaken die hier heel goed in passen."
In de gezondheidszorg kent Gigaport al een aantal concrete proeven. Zo werken de Rotterdamse ziekenhuizen samen in een pilot, waarbij de patiëntgegevens online door de doktoren bekeken kunnen worden. In de ochtenduren is er een videoconferentie, waar overlegd wordt wat er met welke patiënt gedaan moet worden. In Delft is er een experiment gaande met het op afstand bedienen van wetenschappelijke apparaten. "Dan denk je dat die apparaten heel ergens anders staan. Maar ze staan gewoon in de kamer ernaast. Omdat ze stofvrij gebruik moeten maken van een microscoop, bedienen ze die vanuit een naastgelegen kamer."
Behalve de proeven, is er binnen het Gigaport-project in toenemende mate sprake van samenwerking. Bedrijven als Telfort en Cisco bouwen mee aan het Gigaport-Netwerk, ondernemingen als Libertel en Ericsson doen mee aan pilot-projecten. In zowel Twente als in de Randstad worden snelheidsproeven met het netwerk gedaan. "Het is een uitdaging om goede partnerships aan te gaan. En dat lukt. Met die partnerships kunnen we het bedrijfsleven weer wat verder helpen." Die kennis wordt twee keer per jaar in een seminar overgedragen. De belangstelling daarvoor is groot. Het laatstgehouden seminar, 9 maart, was ondanks een entreeprijs van zevenhonderd gulden uitverkocht.
De kennis die met alle proeven, projecten en testen wordt opgedaan, is in principe publiekelijk beschikbaar. Tammenoms Bakker geeft toe dat daar nog wel eens wat haken en ogen aan zitten. Want vaak wil een deelnemend bedrijf uit concurrentie-overweging de opgedane kennis voor zichzelf houden. Dat is overigens mogelijk. "Een project genereert naast specifieke kennis ook algemene kennis. Die is voor iedereen opvraagbaar. De meer specifieke zaken mag het bedrijf zelf houden. Dat zijn heel normale afwegingen. Omdat het doel van Gigaport toch is de kennis van het bedrijfsleven in brede zin te verbeteren, moeten alle projecten wel informatie opleveren."
Een jaar na het begin van Gigaport toont Tammenoms Bakker zich tevreden. Het gaat in lijn met de plannen, zo zegt ze. Toch had ze gehoopt op wat meer goedgekeurde projecten. Tot nu toe is er een pilot van IBM en NOB met video over IP, is er een project van KPN en Lucent genaamd Friends (dat zich richt op de ontwikkeling van een platform voor diensten), en werkt Ericsson aan een toepassing voor de nieuwe generatie Internet (hoe diensten in rekening moeten worden gebracht). Tammenoms Bakker denkt dat het ook de nieuwigheid is, die bedrijven wat huiverig maakt. Toch is ze – zoals gezegd – tevreden. Want in vergelijking met het buitenland loopt Gigaport inderdaad voorop. "Als ik ons vergelijk met soortgelijke initiatieven in Duitsland, Canada en de Verenigde Staten, doen we het goed. Wat ons uniek maakt, is dat we ons netwerk openstellen voor het bedrijfsleven. Dat gebeurt nergens anders – op die manier – en dat biedt mogelijkheden. Zowel voor ons als voor het bedrijfsleven."
Het wachten is nu op een killer-applicatie – die toepassing die voor een totale omslag zal zorgen. Tammenoms Bakker denkt dat die applicatie niet door één Nederlands bedrijf zal worden ontwikkeld; alle Gigaport-activiteiten ten spijt. "Het gaat om samenwerken. Wij leveren de kennis en het netwerk waarmee bedrijven de nieuwe economie in kunnen. Je kunt niet alles zelf bedenken. Laten we hopen dat de Nederlandse bedrijven dankzij onze inspanningen straks sneller en beter gebruik kunnen maken van die killer-applicatie. Daarmee een voorsprong krijgen op de concurrentie in het buitenland."
Snelheid
Bij Internet draait alles om snelheid, zoveel is wel duidelijk. Een simpel 56k-modem of een ISDN-aansluiting volstaat niet in de toekomst. Dan geen echte multimedia-toepassingen, geen samenwerking via Internet, geen verdere ontwikkeling. En dus gaat Gigaport ook om snelheid. Er wordt gebruik gemaakt van het netwerk van Surfnet, het Nederlandse computernetwerk voor hoger onderwijs en onderzoek. Het huidige netwerk heeft een snelheid van 622 Mb per seconde. De capaciteiten van de nieuwe Surfnet5-backbone, zal geleidelijk groeien naar een snelheid van 80 gigabit per seconde in 2002. De maximale aansluitcapaciteit van klantaansluitingen groeit van 155 Mb per seconde nu naar 20 Gb per seconde eind 2002.
Werkplezier
Jacqueline Tammenoms Bakker (46) is van huis uit bepaald geen techneut. Ze studeerde geschiedenis en economie, zowel in Nederland als in de Verenigde Staten. Vervolgens werkte ze elf jaar voor Shell. Daarna zes jaar als consultant bij McKinsey. Ook bekleedde zij korte tijd de functie ‘vice president’ bij Quest International. "Technologie heeft me altijd geïnteresseerd", zegt Tammenoms Bakker. "Ik hoefde dan ook niet lang na te denken toen ik gevraagd werd voor de directeursfunctie bij Gigaport." Tammenoms Bakker wil uitzoeken hoe technologie de efficiëntie en effectiviteit in het bedrijfsleven kan versterken. Daar is, zo meent ze, zeker sprake van. "Je kunt straks echt wereldwijd samenwerken via Internet. Met hoge snelheid teleleren en telewerken. Dat betekent: veel minder files, veel meer werkplezier."
