"Wij Finnen kletsen niet. Wij concentreren ons liever op de echte belangrijke zaken." De Finse eurocommissaris Erkki Antero Liikanen is duidelijk over de kwaliteiten van zijn landgenoten. Toch gaf hij met deze woorden niet alleen een omschrijving van zijn volk, maar vooral van zichzelf.
Want, Liikanen voldoet gezien zijn optredens in Brussel als geen ander aan het beeld dat hijzelf van de Finnen schetst. De commissaris voor Informatiemaatschappij en ondernemingsbeleid houdt niet van wollige taal. Hij wordt liever op zijn daden beoordeeld.
Deze houding levert hem niet louter waardering op. In het Europese theater hebben de aanwezigen vaak meer complimenten over voor bevlogen politici dan voor bureaucraten. Maar Liikanen weigert zich op te stellen als een acteur en is dan ook een van de weinige commissarissen die na het corruptieschandaal van vorig jaar terugkeerden in het team van de nieuwe leider Romano Prodi. Inmiddels heeft hij zijn tanden gezet in het IT-beleid. Met redelijk succes, want dit onderwerp voerde de boventoon tijdens de Europese top die in Lissabon plaatsvond.
In het gezelschap van Romano Prodi (60), Neil Kinnock (58), Mario Monti (57) en Frits Bolkestein (66) is de 49-jarige Erkki Liikanen op het eerste gezicht een politicus met weinig ervaring. De werkelijkheid is anders. De opgedane kennis uit zijn studie politicologie besloot hij namelijk al op zeer jonge leeftijd in de praktijk te brengen. Op 21-jarige leeftijd verscheen hij dan ook al in het Finse parlement. Hij was toen nog student.
Ambitieus
Liikanen maakte achttien jaar deel uit van het parlement en specialiseerde zich in cultuur, landbouw en buitenlandse zaken. De ambities van de jonge politicus waren daarmee nog niet vervuld. Hij nam daarom ook nog eens zitting in de gemeenteraad van Mikkeli. Hij zette zich in totaal elf jaar in voor dit stadje. In de tussentijd werd hij voorzitter van de Raad voor regionaal beleid en lid van de Noordse Raad.
Liikanen bereikte in 1987 een voorlopig hoogtepunt in zijn politieke loopbaan. In dat jaar nam hij als minister van Financiën zitting in de Finse regering. Deze functie bekleedde hij drie jaar, waarna hij naar Brussel ging om zich bezig te houden met de Europese politiek. In eerste instantie vertrok hij naar België als ambassadeur van de Europese Unie (EU). Na vier jaar kreeg hij een beloning voor zijn inzet en nodigde voorzitter Jacques Santer hem uit zitting te nemen in de Europese Commissie. Liikanen kreeg de financiële portefeuille en hield zich daarnaast bezig met personeelsbeleid en interne automatisering.
Resoluut
Als Europees commissaris ontpopte Liikanen zich als een resoluut politicus, wars van breedsprakigheid en politieke bluf. Deze instelling bracht hem in de problemen tijdens de hoorzitting die het Europees Parlement in 1995 hield om de nieuwe commissarissen aan de tand te voelen. Terwijl collega’s duidelijke meningen uitten en blijk gaven van politieke bevlogenheid, toonde Liikanen zich een ware bureaucraat. Hij kreeg dan ook een feitelijke onvoldoende, maar het Parlement bespaarde hem het oordeel ‘onaanvaardbaar’.
Deze negatieve beoordeling van de parlementariërs is in de loop der jaren flink veranderd. Liikanen hield als financieel commissaris de hand op de knip en trachtte orde op zaken te stellen in de begrotingen van de EU. Hij eiste vaste limieten aan de uitgaven. Daarbij baseerde hij zijn beleid op een trendmatige economische groei en weigerde rekening te houden met eventuele meevallers. Hij zou hiermee een discipel kunnen zijn van de Nederlandse minister van Financiën Gerrit Zalm. Hoewel de Nederlandse bewindsman vaker de schaterlach hanteert dan zijn Finse collega, voeren zij hetzelfde sobere beleid, waarbij de hand als het even kan op de portemonnee blijft.
Het financiële beleid van Liikanen oogstte waardering. Hij bracht namelijk duidelijk lijn aan in het uitgavenpatroon van de Commissie. De Fin maakte zich druk om onnodige uitgaven en vroeg om discipline. De accountants die de begroting jaarlijks controleren, kregen in 1997, twee jaar na de aanstelling van Liikanen, oog voor deze veranderingen. In het rapport namen zij zelfs een complimentje op voor de commissaris, maar dan wel indirect: waar de voorgaande rapporten vol met kritiek stonden over het financiële beleid, maakte de versie van 1997 slechts ruimte voor een enkele aanmerking. Als verantwoordelijke voor het personeelsbeleid hamerde hij op de productiviteit van de medewerkers en de mogelijke kostenbesparing op de werkplek.
Ook buiten de poorten van de Brusselse parlementsgebouwen ontstond respect voor Liikanen. Het Engelse blad The Economist, dat elk jaar de commissieleden een rapportcijfer geeft, benoemde de Scandinaviër in 1997 tot commissaris van het jaar. Lovende woorden kreeg hij voor zijn uitgavendiscipline en zijn enorme dossierkennis.
Humor
Liikanen is geen saaie man, hoewel zijn zuinige beleid anders doet vermoeden. Hij is regelmatig op het terras te vinden, omringd door vrienden en kennissen. In interviews komt hij over als een hartelijk persoon en in discussies toont hij regelmatig een goed gevoel voor humor.
Inmiddels is hij enige maanden actief als commissaris voor onder meer het IT-beleid. Als een van de weinige oud-commissarissen mocht hij terugkeren in het team van Prodi. Het corruptieschandaal ging aan hem voorbij, hoewel Paul van Buitenen, de Nederlandse ambtenaar die het nepotisme van sommige Europese politici onder de aandacht bracht, onder zijn regime op een zijspoor is gezet.
Informatiebeleid
Als commissaris informatiebeleid moet Liikanen zich nog bewijzen. Hij heeft in het verleden weinig blijk gegeven van enige betrokkenheid bij de nieuwe technologieën. Alleen een driejarig lidmaatschap in de jaren zeventig van de raad van bestuur van het Finse technologiebedrijf Televa duidt op enige ervaring in de branche. Tot nu toe heeft hij zich beziggehouden met een vereenvoudiging van de telecomwetgeving, het instellen van prijsplafonds voor huurlijntarieven en concurrentie op de lokale netwerken. Ook de regelgeving omtrent elektronische handel komt onder zijn leiding tot stand.
In zijn tweede termijn wil Liikanen het ondernemerschap in Europa stimuleren, evenals innovaties binnen het midden- en kleinbedrijf. Simpelere wetten moeten ervoor zorgen dat starters sneller een bedrijf op kunnen zetten. Ook wil Liikanen aandacht besteden aan de veiligheid van Internet om elektronische handel te stimuleren.
Liikanen heeft het tij voor nieuw beleid in ieder geval mee. De lidstaten lijken inmiddels doordrongen van het belang van ICT en de groeiende achterstand van Europa op de Verenigde Staten. ICT stond zelfs hoog op de agenda van de top in Lissabon vorige week. En de EU kwam zelf inmiddels met een ambitieus plan, waarin onder meer de ambitie staat dat alle scholen een aansluiting op Internet moeten krijgen. Het is te hopen dat de Finse politicus zich even doortastend opstelt als in zijn eerste termijn.
