Gemeten naar financiële maatstaven is Microsoft een ongelooflijk succesvol bedrijf, tot nu toe althans. Helaas voor de gebruikers wordt die positie in het algemeen niet gerechtvaardigd door het niveau van hun producten, met als gevolg dat Microsoft op velerlei manieren verantwoordelijk is voor de teleurstellende middelmatigheid van IT-systemen. Als je stilstaat bij de onvoorstelbare vooruitgang die is geboekt op hardware-gebied in de afgelopen twintig jaar, is de software-ontwikkeling een gênante vertoning, maar Microsoft is niet de enige incompetente en schuldige partij.
Microsoft bekleedt tegenwoordig een monopoliepositie in bureauapplicaties maar begeeft zich nu ook op het terrein van bedrijfskritische server-functies, hetgeen een tamelijk zorgwekkende ontwikkeling is. Een onproductieve kantoorapplicatie vormt een overkomelijk probleem, maar soortgelijke problemen met servers en vooral de beruchte onbetrouwbaarheid van Microsoft zouden aanzienlijke schade kunnen aanrichten in het bedrijfsleven.
Microsoft bestaat vijfentwintig jaar. Er zijn weinig bedrijven die zo’n zwaar stempel hebben gedrukt op de ontwikkelingen in de ICT als de softwarereus uit Redmond. En die zo omstreden zijn. Reden genoeg om er een bijzondere uitgave van het achtergrondkatern aan te wijden, inclusief de: Tijdbalk 25 jaar microsoft |
Microsoft heeft zijn monopoliepositie louter en alleen bereikt door zijn buitengewone bekwaamheid in marketing, ondanks tweederangs softwareproducten. Daarom is een door Microsoft gedomineerde bedrijfstak mijn grootste vrees.
Om de marketingvaardigheden van Microsoft te doorzien, is het de moeite waard om de geschiedenis van het bedrijf nog eens door te nemen. Microsoft kocht DOS-86 van Seattle Computer Products, hernoemde het MS-DOS en verkocht het aan IBM toen Digital Research IBM verder probeerde leeg te knijpen voor CPM/86. Toen beging IBM de grootste blunder ooit in de IT-industrie. Ze droegen Microsoft op om een ‘multi-tasking’ besturingssysteem, de OS/2, te ontwikkelen. Op hetzelfde moment bracht de Epos-divisie van IBM een product uit met dezelfde specificatie, Flexos. Het enige wat nog moest gebeuren, was de ‘front-end’ voor Flexos ontwikkelen (en de komst van de 32-bit processor afwachten) en een grote stap zou zijn gezet. Iedereen behalve IBM had in de gaten dat Microsoft het zou verknallen, en inderdaad. Iets ingewikkelders dan een Basic-interpreter kon Microsoft niet ontwikkelen. Bill Gates’ marketingsluwheid nam nu al een loopje met Big Blue.
10 Dollar
Omdat de ontwikkeling van OS/2 uitliep, deed IBM de enige aannemelijke zet en nam de productontwikkeling uit Microsofts incompetente handen, en zette deze verder binnenshuis voort. Elk normaal bedrijf zou ten dode zijn opgeschreven als ze zo’n vernietigende klap hadden moeten incasseren, maar zo niet Microsoft en Bill Gates. Ze hadden wat windows-technologie van Quarterdeck in huis gehaald en hiermee slaagden ze erin een nogal vreselijk product op de markt te brengen, een DOS ‘front-end’ met grafische gebruikersinterface (gui), Windows genaamd, een smakeloze grap vergeleken met de gui die Apple al op de markt had gebracht. Het had iedereen koud moeten laten, maar hier beginnen de ontzagwekkende marketingvaardigheden een rol te spelen. Gates wist de PC-kloonproducenten ervan te overtuigen hem 10 dollar te betalen voor het voorrecht Windows te mogen inbouwen in iedere machine. Wat was nou de truc? Niet de applicaties zoals zo vaak is verondersteld, want er bestonden in die tijd alleen solitaire applicaties. De truc was dat Windows een geheugen van 4 MB nodig had en dat PC’s in die tijd niet meer dan 1MB hadden. Als iemand de gui wilde gebruiken toen er applicaties op de markt begonnen te komen, dan moest hij geheugen-upgrades kopen. In die tijd was dat ‘big business’ en zeker de moeite waard om Microsoft daarvoor 10 dollar te betalen. IBM had het product dat we nodig hadden, maar geen flauw idee hoe het te verkopen.
Windows 3.1 maakte gebruik van de 32-bit geheugenadressering, maar had geen besturingssysteem. Het kon slechts één van de vele geactiveerde programma’s afdraaien, maar dan ook niet meer dan één tegelijk. Met het verstrijken van de tijd raakten programmeurs steeds bedrevener in het omzeilen van de beperkingen van Windows, terwijl ze eigenlijk nieuwe applicaties hadden moeten ontwikkelen. Deze mentaliteit is nog steeds zichtbaar in de dagen van Windows 98 en NT. Hoewel dit ‘multi-tasking’ besturingssystemen zijn (NT ziet er in feite precies hetzelfde uit als de 10 jaar oude OS/2 specificatie, maar dan veel sterker in de markt gezet), beschikken PC-programmeurs niet over veel vaardigheden om de concepten van ‘multi-tasking’ en ‘multi-threading’ te gebruiken vanwege hun achtergrond in Windows 3.1. De meeste gangbare PC-applicaties zijn bewerkingen van de Windows 3.1 code; er zijn maar weinig echte, modulaire, ‘multi-tasking’-systemen, en dat is één van de redenen dat ze zoveel hulpmiddelen nodig hebben.
Grafische gebruikersinterface
Het is leerzaam het uitzinnig enthousiaste dilettantisme van PC-programmeurs te vergelijken met de bijna saaie nadruk op de degelijkheid van de ontwikkelaars van bedrijfsbrede toepassingen voor het bedrijfsleven. Deze mensen weten hoe ze in een team moeten werken, hoe ze gebruik moeten maken van diensten als TP-monitors en hoe ze codes moeten documenteren. Er bestaat een beroemd voorbeeld van een grote oliemaatschappij die een client/server-applicatie ontwikkelde door PC-programmeurs in te huren voor de client en Cics/Cobol-programmeurs voor de server. Na een rampzalig begin stuurden ze de PC-programmeurs naar huis en herschoolden ze een aantal mainframeprogrammeurs in gui-technieken, waarna het project zonder noemenswaardige problemen kon worden voortgezet.
Maar is Microsoft nu schuldig aan al deze amateuristische overvallen op professionele bedrijfskritische applicaties? Ze lijken in elk geval niet in staat te zijn hun eigen problemen – bugs in hun producten – op te lossen. De ware schuldigen zijn de IT-professionals die willens en wetens de situatie de rug hebben toegekeerd. Zij wisten dat al die snelle en slonzige oplossingen altijd een bron van problemen zouden vormen, maar ze waren niet bereid om de uitdaging aan te gaan en de enthousiaste maar slecht geïnformeerde gebruikers op te voeden. Het tegenovergestelde gebeurde en gebruikers bewonderden de mooie gui’s ondanks de logische puinhoop, hetgeen begrijpelijk is omdat ze niets afweten van de problemen achter de schermen en geen hulp krijgen in het mijnenveld van de overweldigende publiciteit. Gebruikers hadden natuurlijk moeten weten dat massale publiciteit een ander woord is voor buitensporige overdrijving, maar ze hadden genoeg van het gebrek aan communicatie met hun IT-afdelingen. Microsoft maakte uiterst slim gebruik van dit dilemma van gebruikers versus IT-afdelingen.
Suite
Het besturingssysteem van de PC zelf was in die tijd niet zo belangrijk totdat het gebruik van het client/server-computersysteem werd geaccepteerd. De volgende beslissende stap van Microsoft was om de applicaties over te nemen, zowel de kantoorsystemen als het ontwikkelgereedschap. Het basisconcept van een goed, open ‘multi-tasking’ gui-besturingssysteem is dat componenten gedeeld en hergebruikt kunnen worden, een fenomeen dat Windows-programmeurs onbekend is.
Zo ontstond het idee voor de ‘best of breed’-benadering, waarbij een selectie werd aangeboden van tekstverwerkers, spread sheets, enzovoort, die onderling met elkaar konden samenwerken. Microsoft maakte aldus gebruik van de tekortkomingen van Windows 3.1 om de ontwikkeling van een dergelijk aantrekkelijk scenario te dwarsbomen. Via een combinatie van kopen en aanpassen van producten boden zij hun eigen afzonderlijke producten aan naast de bestaande. De andere PC-softwareleveranciers waren zo naïef: toen Microsoft voorbeelden had van alle gangbare bureau-applicaties, bundelden ze deze in een ‘suite’, Microsoft Office genaamd. De integratie was te verwaarlozen; in het begin waren de producten zelfs niet compatibel op de gebruikersinterface. Er was alleen sprake van integratie op prijsniveau, een techniek die eerder was beproefd door Digital met All-in-one. En het werkte. In plaats van op zoek te gaan naar de beste individuele producten, die overigens geen van alle buitengewoon goed waren, was het een stuk makkelijker om een alles-in-één-pakket te kopen. In die tijd dachten bedrijven dat ze een goeie koop hadden gesloten; ik vraag me af hoe ze zich nu voelen, nu ze zulke astronomische bedragen moeten neertellen voor een product dat er in functie ternauwernood op vooruit is gegaan en dat in prijs omhoog is geschoten door de afwezigheid van concurrenten. Ziehier nog een staaltje briljante marketing die het wint van de beperkingen van het product.
Internet
Toen Windows 95 en OLE op de markt kwamen, was het te laat voor de andere verkopers om individuele producten te verkopen; bovendien waren deze samen niet compatibel genoeg om concurrerende ‘suites’ te kunnen vormen. In ieder geval was Microsoft de enige die de gecompliceerdheid van OLE volledig doorzag, onder meer vanwege de aankoop van Excel. En alweer bezweken de veel sterkere alternatieven zoals Open Doc onder het gewicht van Microsofts marketingmachine.
Microsoft werd overvallen door de opkomst van Internet, en Netscape startte met een voorsprong. Maar al binnen enkele maanden verlegde Microsoft zijn koers: van vijand van Internet naar kaper op de digitale kust. Als het Amerikaanse Ministerie van Justitie niet had ingegrepen, zou Microsoft al snel eigenaar zijn geworden van de PC-toegang tot Internet via Internet Explorer, waarbij ze nieuwe gebruikers wijsmaakten dat zij de uitvinders waren van het Web. Extensies zoals Activex zijn eigenlijk valstrikken, zodat op het Web toegeruste applicaties alleen werken op een PC en niet op een browser gebaseerde terminal of een netwerkcomputer. Het is verbijsterend te bedenken dat één enkel bedrijf kan proberen de markt zodanig te beheersen dat onmiskenbaar vooruitstrevende ontwikkelingen een halt toegeroepen kunnen worden ten gunste van een verouderend concept als een PC.
Microsoft heeft alle PC-productverkopers, inclusief leveranciers van ontwikkelgereedschap, tegen zich in het harnas gejaagd. Hun benadering is opnieuw dubieus. Visual Basic is goed in het maken van gui-interfaces en verder niet. Het heeft het rampzalige dikke client/servermodel gestimuleerd, daartoe aangespoord door de databaseverkopers Oracle, Sybase, en anderen, totdat Microsoft begon te concurreren met SQL Server. Het concept is fundamenteel geflopt en is nu vervangen door de dunne-client-architectuur. Dit is waarschijnlijk de achilleshiel van Microsoft. Het is van belang dat het gebruik van Visual Basic – zo snel als praktisch mogelijk – wordt gestaakt ten gunste van Java. Om dat te bemoeilijken heeft Microsoft de Java Virtual Machine op een bedrijfseigen wijze in Windows geïmplementeerd.
Hoe maak ik meer winst?
Maar Microsoft heeft één machtige bondgenoot, Intel, één van de meest dominerende IT-bedrijven en kandidaat nummer één voor de overname van Microsoft over een paar jaar. Intel en de PC-kloonmakers moesten iedere paar jaar vervangers voor hun PC’s verkopen, zelfs als daar geen gerechtvaardigd bedrijfsvoordeel uit voortkwam. De truc was het complot tussen Microsoft en Intel, Wintel genaamd, waarbij Intel krachtiger processoren produceerde en Microsoft inefficiëntere software op de markt bracht om het extra vermogen te verbruiken. Regelmatige werden upgrades van hardware en software afgedwongen door incompatibiliteit met eerdere producten veilig te stellen en oudere software uit de markt te nemen. Geen wonder dat het Ministerie van Justitie Microsoft onderzoekt, maar hoe ze Intel te pakken willen krijgen, weet ik niet.
Alles bij elkaar is het een povere investering, omdat de verbeteringen in functionaliteit te verwaarlozen zijn en er geen aandacht is besteed aan de behoefte binnen een bedrijf om documenten te verwerken.
Een monopolie als dat van Microsoft had voordelen voor gebruikers kunnen opleveren, maar dat is commercieel niet haalbaar. Microsoft besteedt iedere cent louter en alleen aan de vraag hoe ze meer winst kunnen maken. Ze hebben volstrekt geen interesse in de behoeften van de gebruikers, maar alleen in wat ze moeten doen opdat de gangbare producten spoedig weer een upgrade nodig hebben. Ze moeten gebrekkige producten produceren, omdat er zonder de upgrades niet genoeg handel is om hun obscene winstmarge op peil te houden. De kunst is om de gebreken weg te moffelen in een mooie verpakking.
Het gevolg van deze overheersing is dat er weinig echte vooruitgang plaatsvindt, vooral in de kantoor-applicatiesector. De vorderingen in kantoorfunctionaliteit die in de laatste tien jaar gemaakt zijn, zijn schandalig klein. Word is het voornaamste voorbeeld. Het is veel te ingewikkeld voor 90 procent van de gebruikers, terwijl het meerdere auteurs niet aankan. En toch heeft zo’n 10 procent van de teksten binnen een bedijf de vorm van handleidingen en documenten, die gestructureerd moeten worden; leve de XML-editors! Als we wat afstand nemen en de behoeften in ogenschouw nemen, dan is Word een non-product, dat aan geen enkele behoefte in het jaar 2000 kan voldoen, en toch is het overheersend. Gelukkig laten nieuwe gebruikers zich minder makkelijk inpakken en is er een groeiende tendens om op zoek te gaan naar geschiktere producten; nieuwe gebruikers worden alleen al van hun stuk gebracht als ze, na al die advertenties, merken hoe ingewikkeld een PC te gebruiken is. Microsoft zou dergelijke producten kunnen produceren (of kopen), maar kan niet overleven op basis van de lage prijzen waarvoor de nieuwe generatie producten verkocht zal worden. Eenmaal gevestigde monopolieposities vertragen altijd de vooruitgang; Microsoft vormt hierop geen uitzondering.
Open source software
Het interrumperen van de vooruitgang baart het Amerikaanse Ministerie van Justitie zorgen. Microsoft is helaas niet de enige organisatie die volledig geconcentreerd is op zijn eigen belangen en dus grepen gretige concurrenten de gelegenheid aan om olie op het vuur van de activiteiten van het Ministerie te gooien. Hoewel dit welkom is, kan men de vraag opwerpen of Intel, Oracle, Sun of AOL een haar beter zijn dan Microsoft.
Waarschijnlijk zullen andere ontwikkelingen rond de verbetering van communicatie een beslissende rol blijken te spelen bij het breken van de wurggreep van Microsoft. Zelfs Microsoft begrijpt dat ze het bedrijfsleven niet kunnen blijven oplichten met tweejaarlijkse upgrades. Het gebruik van Office 2000 en Windows 2000 zal niet conform de wensen van Microsoft zijn. Het is duur, en levert te weinig op. Na de ‘jaar-2000’-perikelen zullen gebruikersorganisaties een stuk kritischer zijn.
De twee belangrijkste ontwikkelingen waaronder Microsoft te lijden zal hebben, zijn ‘open source software’ (oss) en mobiele clients. Oss, de Linux OS, de servers zoals EJB’s en Apache, en over niet al te lange tijd bureauapplicaties zijn allemaal flink in opkomst. De academici willen Linux en Java, niet Windows en Visual Basic, en de studenten van vandaag zijn de kopers van morgen. Windows NT heeft een fundamenteel gebrek: onderdelen van het besturingsysteem zijn blootgesteld aan applicaties, waardoor zwakke plekken in de beveiliging kunnen ontstaan. Als Microsoft deze onderdelen insluit in toekomstige producten, dan zullen de server-applicaties niet werken. Vanwege zijn Unix-achtergrond heeft Linux dit gebrek niet; uit talrijke tests blijkt het betrouwbaarder dan NT. Linux krijgt steeds meer vaste grond onder de voeten in de Intel-servermarkt en voor Intel maakt het niet uit of het NT of Linux is. Binnen een paar jaar komt Linux zeer waarschijnlijk met oss-gui-producten op de markt, wat een gelegenheid is om het verouderende Microsoft Office, dat ongetwijfeld op sterven na dood is, aan te vallen. Marktkansen werken als katalysator voor het maken van concurrerende producten; Internet verschaft de concurrent een manier van verkopen en distribueren.
Vrije val
De tweede ontwikkeling is intelligente TV en telefoons waarvoor Microsoft Windows CE heeft geïntroduceerd. Deze apparaten zijn dunne clients, en hebben een steviger en minder energie verbruikend besturingssysteem nodig; daarom richt de industrie zich op het veel geschiktere Symbian bestruingssysteem. Waarom heeft Microsoft zo’n blunder gemaakt door Windows CE te ontwikkelen? Ze hadden net zo goed van een aantal leveranciers een real-time besturingssysteem kunnen kopen voor een in hun ogen klein bedrag, waardoor ze waarschijnlijk een belangrijke speler in deze nieuwe markt hadden kunnen zijn. Kent u het Pen-besturingssysteem nog? Zo ver buiten de PC-industrie hebben ze (steeds) minder succes.
De waarde van Microsofts aandelen ten slotte is enorm opgeblazen, en de stafleden worden uitbetaald in opties op de beurs. Nu de aandelen wat zijn verminderd in waarde, zullen de grote investeerders waarschijnlijk elders beginnen rond te kijken op zoek naar groei, en zullen de werknemers niet langer fortuin maken! De aandelen kunnen op deze manier gemakkelijk in waarde kelderen, en Microsoft zou meegesleept kunnen worden in hun val.
Martin Healey, columnist Computable
Vertaling: Janneke Boeser
Zilveren jubileum Microsoft
- Schooljongens bouwen een software-imperium
Vraag: wat heeft een Altair 8800 uit 1975 gemeen met een PC met Pentium III 750 MHz uit 2000? Antwoord: ze draaien op software van Microsoft. 25 Jaar computerhistorie van Microsoft.
Programmerende schooljongens leggen fundament voor software-imperium
Tijdbalk vijfentwintig jaar Microsoft
- Exclusief interview met een trotse ceo
Groot, imposant, slim, luid, keihard. Maar menselijker dan zijn voorganger ooit was. En trots op de prestaties van zijn bedrijf. Een exclusief interview met Steve Ballmer, van beroep chief executive officer.
Steve Ballmer: slim, luid, keihard, maar menselijk
- De technologie en de onderneming ontleed
Twee oude rotten in het vak, Martin Healey en Martin Butler, leggen de technologie en de onderneming op de snijtafel. En het resultaat liegt er niet om.
Monopoliepositie Microsoft staat vooruitgang in de weg
Toekomst bedrijfsbrede automatisering is onzeker
- Drie mannen van het eerste uur in Nederland
‘Oud geld’ worden ze goedmoedig spottend genoemd, de eerste lichting van de Benelux – inmiddels gefortuneerde aandeelhouders. Een rondetafelgesprek met drie aartsvaders.
De drie Microsoft-aartsvaders in Nederland
- Californië is Redmond niet! En dat zullen ze weten ook
"In plaats van over het weer klagen we hier over Microsoft." Het ronkt in Silicon Valley van de concurrenten en de partners, en dat zullen ze weten in Redmond. Jaloezie en bewondering.
Microsoft heeft overwegend negatief imago in Silicon Valley
