Bodo Douqué: Investeer in IT-gerelateerde infrastructuur

Bodo Douqué ontwikkelde als ondernemer een kritische kijk op de wereld. Nadat hij zijn bedrijf Uniface verkocht aan het Amerikaanse Compuware bleef hij zich inzetten voor innovatie. Altijd met een kritische blik. Als lid van het Twinning Netwerk liet hij zich begin vorig jaar al afkeurend uit over de magere begroting van het overheidsinitiatief dat startende ondernemers met geld, huisvesting en advies een steuntje in de rug wil geven. Ook nu laakt de ex-ondernemer het beperkte budget van EZ voor het ICT-beleid. Maar de kritiek gaat verder: "Integraal ICT-beleid is staatsrechtelijk onmogelijk!"

Douqué wil geen notoire criticus zijn en begint daarom met een compliment. "Zaken als de liberalisering van de telecommarkt zijn goed van de grond gekomen. Dat is een absolute conditio sine qua non voor de ontwikkeling van de ICT-branche." Verder is hij positief over het Gigaport-project: ‘Daar gaat vrij veel geld in’. Enthousiast wordt Douqué echter pas van het

De digitale delta
In een serie interviews met kopstukken die een rol spelen in de ICT-wereld besteedt Computable aandacht aan diverse aspecten van het overheidsbeleid. De kabinetsnota De Digitale Delta moet Nederland een vooraanstaande positie bezorgen in de elektronische samenleving.

Watergraafsmeer-project, waar commerciële academici zich ontwikkelen tot ondernemers. "Dat is een excellent voorbeeld van hoe ondernemerschap rond een universiteit kan ontstaan." En, zo betoogt Douqué met klem, universiteiten spelen een cruciale rol in het ICT-beleid, omdat het dáár allemaal begint. "Silicon Valley is ook rond Stanford University ontstaan."

Geen integraal beleid

Hoewel ook Douqué onderkent dat De Digitale Delta, die een Nederlandse koppositie in de ICT-wereld beoogt, voor het eerst werk maakt van het Nederlands ICT-beleid, is hij teleurgesteld over de inhoud ervan. De voorraad complimenten is dan ook snel opgedroogd. "Ik heb 72 actiepunten gezien. Het is een waslijst van kleine puntjes, geen integraal ICT-beleid dus. De overkoepelende visie ontbreekt volkomen. De overheid is zich niet bewust van het effect dat ICT gaat hebben op onze economie."
De ICT-nota is tot stand gekomen nadat VVD-parlementariër Hella Voûte een motie tot samenhang indiende. Maar de constatering dat De Digitale Delta slechts een opsomming van reeds bestaande beleidsinitiatieven is, doet Douqué huiveren. "Deze nota moet integraal beleid voorstellen, maar is slechts een verzamelpot van more of the same. Het is windowdressing aan het adres van kamerlid Voûte", haalt Douqué uit.
De problemen zijn volgens de ex-ondernemer fundamenteel van aard. "Voûte vraagt om integraal beleid, maar dat kan helemaal niet in Nederland. Departementen zijn hier autonoom, dat ligt in het staatsrecht vast. De minister president is geen leider, maar een primus inter pares. Hij heeft eigenlijk niets te vertellen. In de Verenigde Staten daarentegen is vice-president Al Gore verantwoordelijk voor het ICT-beleid. ‘We gaan het ICT-beleid op volle kracht uitvoeren’, staat in De Digitale Delta. Maar een schip met zestien kapiteins op volle kracht vooruit? Dat kan natuurlijk niet goed gaan." Douqué pleit daarom voor een centraal verantwoordelijk bewindspersoon voor ICT-zaken. "Het is echt noodzakelijk dat we een ICT-minister krijgen. Dit wordt per slot van rekening de grootste bedrijfstak ter wereld!", zegt hij met veel aplomb. Op dit moment zijn talloze ministeries betrokken bij het formuleren en uitvoeren van het ICT-beleid, waarbij minister van Economische Zaken Annemarie Jorritsma als coördinerend bewindspersoon fungeert.
De versnippering van de macht maakt het ICT-beleid volgens Douqué krachteloos en zonder richting. De inmiddels alom bekende en hilarische televisiebeelden dat premier Wim Kok met een computermuis staat te stuntelen, noemt hij dan ook symbolisch.
Douqué wijst er overigens op dat de overheid naast investeerder in ICT, ook ontzettend profiteert van de branche. "De veiling van etherfrequenties alleen al levert het rijk vele en vele miljoenen op. Dat geld moet je onmiddellijk in de branche terugpompen."

Doel niet haalbaar

Los van de discussie of er sprake is van een ‘nieuwe economie’, is het duidelijk dat de ICT-sector een belangrijke rol speelt in de Nederlandse en in de internationale economie. Toch meent Douqué dat de overheid zich daar onvoldoende van bewust is. "Onderzoek wijst uit dat in 2003 elektronische handel tussen bedrijven een omvang bereikt van één triljoen dollar. Lees je daar iets over in de beleidsstukken?", vraagt hij zich retorisch af. "Het kabinet geeft in deze nota niet aan enig idee te hebben wat dit soort getallen betekenen. Distributiekanalen worden op zijn kop gezet. Logistieke ketens worden kortgesloten. Het mkb zal onherkenbaar veranderen. De Digitale Delta geeft geen enkel beeld van de schaalgrootte van ICT in de economie." Douqué komt dan ook tot de slotsom dat het doel niet met dit middel haalbaar is: "De uitvoering van deze ICT-nota zal Nederland niet in de kopgroep van ICT-landen zal brengen."
Het aanstellen van een ICT-minister is volgens de oprichter van Uniface niet de enige maatregel die Nederland in de digitale vaart der volkeren mee moet voeren. In zijn visie staat het stimuleren van ondernemerschap centraal. Niet vreemd, gezien zijn eigen achtergrond als ondernemer, investeerder, lid van het Twinning Netwerk en commissaris bij Gilde Investment. Alleen in een succesvol ondernemingsklimaat, zo meent Douqué, kan Nederland als ICT-land tot bloei komen.
Hij doet een rigoureus voorstel om dat doel te bereiken. "Privatiseer de universiteiten! Ondernemerschap begint op universiteiten, maak daar dus een kweekvijver van jong ondernemerstalent van." Het huidige, zijns inziens archaïsche, universitaire bestel moet in ieder geval op de helling. Douqué verwacht dat de werking van de vrije markt de goede universiteiten zal onderscheiden van de minder goede. Daarmee worden broedplaatsen van succesvolle jonge bedrijven automatisch op de voorgrond geplaatst. "Universiteiten zijn momenteel aan de ene kant autonoom en aan de andere kant van hun budget afhankelijk van de overheid. Geef universiteiten de taak het mkb te onderwijzen op ICT-gebied. Dat levert een geweldige derde geldstroom op." Douqué wil met al zijn concurrentie en marktwerking niet het einde van het fundamenteel onderzoek afkondigen, maar het l’art pour l’art-onderzoek mag van hem wel wat minder.
Tegelijk met een grotere vrijheid voor de universiteiten pleit Douque voor een grotere nadruk op de aspecten marketing en toepassing, in plaats van wetenschap en techniek. "Niet de technische wetenschap, maar de toepassing ervan leidt tot economische activiteit." Om het evenwicht tussen techniek en toepassing te herstellen denkt Douqué aan een soort Twinning-initiatief rond marketing-georiënteerde opleidingen. Net zoals de technische universiteiten in Eindhoven en Enschede een Twinning Center op hun campus hebben.

Verkeerde investeringen

Het voeren van een succesvol ICT-beleid vergt volgens Douqué ook een cultuuromslag. Momenteel zitten we volgens hem nog opgescheept met denkbeelden uit een ander tijdperk. "De Betuwelijn behelst een visie uit het verleden. Daar plempt de overheid tien miljard in. terwijl Schiphol, waarvan de groei aan banden ligt, het knooppunt voor elektronische handel wordt. Allemaal die goederen worden per luchtvracht vervoert. Schiphol is een essentiële keten in ons ICT-beleid. Maar een relatief kleine groep actievoerders bepaalt op dit gebied helaas de nationale agenda", verzucht Douque. "Nederland is nou eenmaal goed in het doen van verkeerde investeringen. Zo bouwen we in Nederland een nieuwe sleeptank voor het Waterbouwkundig laboratorium, terwijl we geen enkele rol meer spelen als scheepvaartnatie. En we bouwen een nieuwe windtunnel, terwijl we geen eigen luchtvaartindustrie meer hebben." Die grote projecten worden volgens Douque bijna geruisloos geregeld, buiten de publieke opinie en besluitvorming om; investeringen in ‘klassieke’ technologie waar honderden miljoenen mee gemoeid zijn. "In de ICT-nota zegt de overheid dat Nederland een vooraanstaande rol wil spelen. Daarvoor is tot 2003 een miljard voor gereserveerd. Dat slaat natuurlijk nergens op. Als we continu praten over de kenniseconomie, waarom stoppen we er dan geen miljarden in?"
Ondanks de kritiek op het beleid, vindt Douque dat Nederland het gegeven de situatie nog redelijk goed doet. "De voorwaarden om succesvol te zijn, zijn wel degelijk aanwezig. We zijn immers een handelsland en we hebben een grote talenkennis. Maar dat vraagt wel een grotere betrokkenheid van overheid."

De aanloop, drie politici over de nota:

Voorbeschouwing: