Kabelbedrijven, telecomoperators, internetproviders, software-reuzen: ondernemingen pompen miljarden in koper, glasvezel of coaxkabel. Met maar een doel voor ogen: het aanbieden van ‘breedband-diensten’, thuis en op de werkplek. Zodat u straks moeiteloos kunt telefoneren, mailen, chatten en shoppen – liefst tegelijkertijd. Vraag is alleen nog bij welk megabedrijf straks de kassa gaat rinkelen.
Vroeger was alles simpel: de PTT verzorgde uw telefoonaansluiting en het kabelbedrijf gaf twintig kanalen televisie door. Maar met de liberalisering van de telecommarkt is dat rustieke wereldbeeld grondig aan diggelen geslagen. Kabelbedrijven, telecomoperators, internetproviders, softwarebedrijven – ieder kapitaalkrachtig en zichzelf respecterend bedrijf poogt zich een weg naar huiskamer of kantoor te banen. Platte data, internet, video-on-demand – alles moet kunnen via die ene, bloedsnelle kabel. De bedoeling is dat u van al die breedbandige verbindingen volop gebruik gaat maken. Want veel verkeer levert de aanbieders veel geld op, erg veel geld. Althans, zo is de gedachte.
Maar wie kan het terrein nog overzien? Kabelbedrijven – bijvoorbeeld A2000 en CAI Westland – leveren nu al internetdiensten. Net zoals KPN Telecom dat via de dochterbedrijven Planet Internet, Xs4all en Het Net een van de grootste internetaanbieders is geworden en zich, onder meer door de fusie met het Amerikaanse bedrijf Qwest, voorbereidt op een internationale rol. Het Amerikaanse MCI Worldcom is intussen druk doende met de aanleg van een eigen Europees netwerk; bedoeld om grote klanten razendsnelle verbindingen te kunnen leveren. Dan is er nog kabelgigant UPC. In hoog tempo koopt het kabelbedrijf zich in op de Europese markt. Geld moet straks worden verdiend met pay-per-view en video-on-demand. Op de achtergrond opereren grote softwarebedrijven waaronder Microsoft. Om zijn Windows-familie te beschermen, neemt de softwaregrootmacht minderheidsbelangen in verschillende telecombedrijven.
Wachten op ‘global players’
Temidden van al deze dynamiek raakt de gemiddelde Nederlander gemakkelijk het spoor bijster. Dat is geen schande. Ook de ‘deskundige’ heeft nog geen helder beeld van de telecommarkt, zo blijkt uit een recente studie van Ernst & Young. Het accountantskantoor vroeg honderd topmanagers naar de telecommunicatie-toekomst. KPN’er Wim Dik, oud Philips-bestuurder Roel Pieper� Niemand was nog in staat winnaars of verliezers aan te wijzen in ‘de nieuwe wereld’. Vooralsnog zijn overnames, fusies, allianties en mega-investeringen aan de orde van de dag. Pas op termijn zal duidelijk worden welke bedrijven in staat zijn klanten wereldwijd te voorzien van uniforme telecomdiensten. Dan zal ook blijken wie de kabelstrijd gewonnen heeft: de traditionele telecomaanbieders of nieuwkomers als UPC en Kortom, een blauwdruk voor de toekomst is er nog niet. Wel schuilt er één centrale gedachte achter alle huidige initiatieven in telecomland: Internet zal in Nederland alle kantoren en alle huishoudens bereiken. Ook in andere Europese landen groeit het aantal internet-aansluitingen fors. Tegelijkertijd komt e-commerce – en op termijn de interneteconomie – van de grond. Nu al doet de Nederlandse consument voor 350 miljoen gulden bestellingen via internet. Maar internetcommercie staat nog in de kinderschoenen. Steeds meer consumenten zullen de komende jaren het gemak van online-bestellingen gaan waarderen en beseffen dat de geruchten over onveilige internetbetalingen voornamelijk indianenverhalen zijn. Om twijfelaars over de streep te trekken, ontwikkelt de ICT-industrie momenteel systemen die het betalingsverkeer via internet zo goed als waterdicht maken.
Ook de knelpunten aan de aanbodkant worden opgeheven. ICT-afdelingen hebben de laatste jaren hun handen vol gehad aan het oplossen van het millenniumprobleem en de invoering van de euro. Als deze problemen verholpen zijn, zullen IT-specialisten zich richten op het ontwikkelen van e-commerce-toepassingen.
De breedbandige verbindingen die nu worden ingevoerd zullen daarbij compleet nieuwe diensten mogelijk maken.
Nederland loopt voorop
Hoe omvangrijk is de ontwikkeling van e-commerce? Marktonderzoekbureau IDC voorspelt dat internetcommercie in het jaar 2003 wereldwijd meer dan een biljoen (duizend miljard) dollar zal bedragen. Craig Barrett, topman van chipfabrikant Intel, formuleerde het tegenover CNN onlangs aldus: ‘Over vijf jaar bestaan er geen internetbedrijven meer; dan is elk bedrijf een internetbedrijf.’ En, geloof het of niet, volgens een studie van het Britse onderzoeksinstituut The Henley Centre loopt Nederland voorop in de nieuwe economie.
Al dat internetverkeer roept om bandbreedte. Een toenemend aantal telecombedrijven doet momenteel in ons land miljardeninvesteringen om daarin te voorzien. Duizenden kilometers glasvezelkabel worden aangelegd, tientallen websites ingericht voor e-commerce-toepassingen en de op een kabelnetwerk aangesloten Nederlandse huishoudens worden met duizenden tegelijk verkocht aan de hoogste bieder. Tegelijkertijd voert men nieuwe technologieën, zoals ADSL, in verhoogd tempo in.
Invechten in nieuwe markt
Welke ondernemingen hebben straks de touwtjes in handen? Duidelijk is dat de aanbieders van breedbandcommunicatie grofweg in twee soorten uiteenvallen: de telecombedrijven die zich vooral richten op de zakelijke markt en de – betrekkelijk nieuwe – aanbieders van breedbandverbindingen voor de consument.
Op de zakelijke markt komen we een aantal bekende namen tegen. Telecomoperator KPN Telecom verzorgt van oudsher via zijn landelijke netwerk telefoon- en dataverkeer voor het Nederlandse bedrijfsleven. Enige jaren geleden nestelde Telfort, een samenwerkingsverband van British Telecom en de NS, zich naast KPN door gebruik te maken van het netwerk van de Nederlandse Spoorwegen.
De vrees van sommigen dat het bij deze twee aanbieders zou blijven, blijkt ongegrond, want nieuwe bedrijven proberen zich in deze markt in te vechten. Zo heeft het Amerikaanse MCI Worldcom via miljardeninvesteringen een eigen glasvezelnetwerk aangelegd in delen van de Randstad. Dit jaar staat nog een uitbreiding op stapel richting Den Haag en Utrecht. MCI richtte zich tot voor kort vooral op grote multinationals. Het bedrijf sloot zelfs een uitbestedingsovereenkomst met IT-serviceleverancier EDS, waarbij MCI het beheer overnam van het data- en spraaknetwerk van het Amerikaanse bedrijf. Sinds dit jaar probeert MCI ook aanhang te verwerven in het midden- en kleinbedrijf. Directeur Geert de Groot meent dat MCI daarvoor zijn naamsbekendheid bij het Nederlandse MKB zal moeten vergroten: ‘Het moet onze klanten duidelijk worden dat ze niet te maken hebben met een Amerikaans bedrijf, maar met Nederlandse mensen die een Nederlandse aanpak hanteren.’
Het Nederlandse Versatel is een soort MCI-in-het-klein. Het bedrijf, dat in 1996 werd opgericht door Gary Mesch en Marc van der Heyden, wil een vooraanstaande rol spelen op het gebied van multimediale telecomdiensten voor het mkb. De onderneming reeg daartoe het afgelopen jaar een reeks bestaande netwerken als kralen aan een snoer: Bizztel, CSNet, Speedport en recentelijk Svianed van het Gak werden overgenomen om de felbegeerde positie van marktleider in de Benelux dichterbij te brengen. Maar de belangrijkste nieuwkomer op de Nederlandse zakelijke markt is wellicht het Amerikaanse bedrijf Level 3. Deze onderneming zet zijn kaarten op een nieuw type netwerk, speciaal ontworpen om het zogenoemde internetprotocol (IP) te ondersteunen. Volgens directeur Floris van den Broek kost het transport van internetverkeer over zo’n ‘puur IP-netwerk’ slechts eentiende van het gebruikelijke bedrag, waardoor zijn bedrijf de Nederlandse markt op een agressieve manier kan benaderen. Eind dit jaar heeft Level 3 zijn netwerk rond Amsterdam voltooid. Volgend jaar moet de verbinding met Londen, Parijs en Frankfurt tot stand komen.
Strijd om consument
Andere aanbieders storten zich op de ontluikende behoefte aan breedbandcommunicatie bij consumenten. Een van de grootste spelers op dit gebied wordt wellicht het in Nederland gevestigde bedrijf United Pan-Europe Communications (UPC). UPC is al actief in tien Europese landen en bereikt met zijn kabelnetten ruim vijf miljoen huishoudens. Om zijn marktaandeel op de consumentenmarkt te vergroten, richtte UPC enkele maanden geleden het dochterbedrijf Chello Broadband op. Chello wil door overeenkomsten met kabelmaatschappijen de consument via de kabel internettoegang, informatie en amusement verschaffen. Het bedrijf startte enkele maanden geleden in Nederland in de regio Eindhoven/Helmond waar het samenwerkt met United Telekabel Holding (UTH). Geleidelijk aan zal Chello zijn diensten uitbreiden tot de andere regio’s waar UTH is vertegenwoordigd, waaronder Gelderland, Friesland en Flevoland (980.000 huishoudens). Op termijn staat samenwerking met het Amsterdamse kabelbedrijf A2000 op het programma, dat net als UTH een dochter is van UPC.
De tweede grote aanbieder is het Amerikaanse bedrijf Excite@Home – resultaat van de fusie tussen mediabedrijf @Home en webportaal Excite. Excite@Home richtte eerder dit jaar de werkmaatschappij @Home Solutions op om huishoudens te bereiken die aangesloten zijn op kleine en middelgrote kabelnetten. Dat streven bleek in de Verenigde Staten redelijk succesvol: @Home zag het aantal abonnees in de eerste helft van dit jaar toenemen van 331.000 tot ruim een half miljoen. Het concept werd in mei in Nederland geïntroduceerd. Hier wil het bedrijf het succes van de Amerikaanse moedermaatschappij evenaren.
Programmadirecteur Rik Rensen, die bijna tien jaar leiding gaf aan RTL Nieuws, verklaarde tegenover IT-vakblad Computable: ‘Internet is nu een gigantische jungle. Daar willen wij een net park van maken, met bordjes aan de bomen zodat alle bezoekers de weg kunnen vinden en weten waar ze naar kijken.’ Rensen wil via internet tien kanalen naar de huiskamer sturen, elk met een eigen invulling. Om de kwaliteit te garanderen, krijgt de Nederlandse variant van @Home een redactie van tien journalisten en gaat het internetbedrijf samenwerken met gerenommeerde leveranciers van informatie, zoals ANP en Meteoconsult. Andere mogelijke partners zijn NRC Handelsblad en de Volkskrant. Voor bewegende beelden wil de onderneming samenwerken met RTL Nieuws en de NOS. Afnemers van de breedbanddiensten worden in eerste instantie 126.000 abonnees van CasTel en Palet Kabelcom, terwijl later ook de 55.000 abonnees van NV Nutsbedrijven Maastricht op de hogesnelheidsdienst van @Home worden aangesloten.
Consument en ondernemer lachende derde
De snelle ontwikkelingen in de kabelwereld hebben vanzelfsprekend geleid tot een reactie vanuit de traditionele telecomhoek. KPN Telecom, dat een steeds groter deel van zijn inkomsten verdient aan internetverkeer, besloot onlangs zijn zogenoemde Snelnet volgende maand landelijk in te voeren. Snelnet was tot nog toe een experiment in de Amsterdamse regio en gaf abonnees een snelle interverbinding, gebaseerd op de ADSL-techniek. Door Snelnet landelijk in te voeren gaat KPN concurreren met de kabelbedrijven: de klant zal korte videofragmenten en televisieprogramma’s via de telefoonlijn kunnen betrekken, zodat hij de kabel niet meer nodig heeft.
Het opwaarderen van het aloude netwerk van koperen kabels zal de rivaliteit in de telecomwereld verder op scherp zetten. Hoe lang de race om het snelste en goedkoopste netwerk nog door zal gaan, valt niet te zeggen. Voorlopig kost het bedrijven zoals KPN, Level 3 en UPC nog miljardenbedragen om een aanzienlijk deel van de Nederlandse bedrijven en huishoudens op hun netwerken aan te sluiten, terwijl de opbrengsten op zich laten wachten. Lachende derde zijn de consument en het bedrijfsleven: gezien het ruime aanbod aan razendsnelle netwerken dat wordt aangelegd, zullen zij over enkele jaren een ruime keuze hebben aan breedbandige verbindingen om tekst, spraak, data en bewegende beelden over internet te sturen. Tegelijkertijd wordt het media-aanbod een stuk interessanter. Geen gek resultaat als je bedenkt dat het pas twee jaar geleden is dat de liberalisering van de Nederlandse telecommarkt werd ingezet.
Snel, sneller, snelst
Telecombedrijven, zoals KPN Telecom en MCI Worldcom, maken gebruik van glasvezelkabels voor het transport van grote hoeveelheden gegevens. Ook internetverkeer verloopt via glasvezel. Het grootste voordeel van glasvezel is dat het digitaal transport mogelijk maakt in twee richtingen. De capaciteit van een glasvezelkabelnetwerk kan worden aangepast aan de behoefte.
Kabelbedrijven beschikken over netwerken van coaxkabels die tot in de huiskamer reiken. Over de kabel worden van oudsher analoge televisiesignalen getransporteerd van het wijkstation naar woningen. Het digitaliseren en opwaarderen van het netwerk voor tweewegverkeer noopt tot forse investeringen.
ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line) is een relatief nieuwe techniek, die ten grondslag ligt aan Snelnet van KPN Telecom. Via ADSL kan de bestaande koperen telefoonlijn grote hoeveelheden beeld, geluid en data transporteren. ADSL leverde in de proef in Amsterdam een transportsnelheid van ongeveer 2 Megabit per seconde. Gebruikers moeten wel een speciaal modem aanschaffen.
Chello onder vuur
De breedbandcommunicatiediensten die Chello Broadband aan consumenten levert, laten nog te wensen over. Tijdens de introductie van de Nederlandse website van Chello in Eindhoven meldt Henk Koning, directievoorzitter van United Telekabel Holding, dat zijn bedrijf de abonnee voorlopig nog geen snelheden van meer dan driehonderd kilobits per seconde kan aanbieden. De ‘heavy users’, de doelgroep markt waarvoor internet via de kabel aantrekkelijk moet zijn, vinden dat te weinig. Uit een uitgelekte voorlopige uitslag van een enquête die door Chello is gehouden, blijkt dat 26 procent van de respondenten ontevreden tot zeer ontevreden is met de dienst. Ook de website kan de goedkeuring nog niet wegdragen: de kwaliteit steekt schril af vergeleken met bijvoorbeeld de sites van Worldonline, Planet Internet en Compuserve.
Kostbare grap
Het aanleggen of opwaarderen van omvangrijke netwerken voor breedbandcommunicatie vergt miljardeninvesteringen. Alleen de kapitaalkrachtigste bedrijven spelen in deze sector een rol. Zo investeert Level 3 ruim twee miljard gulden in zijn Europese kabelnetwerk. Het bedrijf maakte over het eerste kwartaal van dit jaar een verlies van 105 miljoen dollar bij een omzet van 102 miljoen, maar heeft door zijn gang naar de Amerikaanse Nasdaq-beurs nog een reserve van vijf miljard dollar.
UPC ging begin dit jaar naar de Nasdaq waar het 2,5 miljard gulden ophaalde en enkele maanden later trok het driehonderd miljoen dollar aan van Microsoft. Dat geld was begin juli al op, zodat UPC via een obligatielening nog eens drie miljard gulden moest ophalen om verdere expansie te financieren. Ondanks de omvangrijke reserves overweegt UPC zijn dochter Chello Broadband apart naar de beurs te brengen.
Ook Excite@Home heeft te kampen met forse aanloopinvesteringen. Hoewel de omzet van @Home Networks in het eerste kwartaal van 1999 groeide van 5,8 naar 25,1 miljoen dollar, maakte het bedrijf een verlies van 8,9 miljoen. @Home beschikt echter als dochtermaatschappij van kabelgigant TCI over aanzienlijke reserves.
De directie van de relatief kleine speler Versatel bracht vlak na de oprichting vierhonderd miljoen dollar bij elkaar, voornamelijk van participatiemaatschappijen. Aangezien het bedrijf nog altijd verlies maakt – over het vierde kwartaal van 1998 nog 26,8 miljoen gulden – moest Versatel in juli een beroep doen op de openbare kapitaalmarkt. De onderneming haalde nog eens vierhonderd miljoen gulden op om zijn verdere uitbreiding te financieren.
Microsoft infiltreert
Een opmerkelijke speler op het gebied van breedbandcommunicatie is Microsoft. De softwaregrootmacht heeft aanzienlijke belangen verworven op het gebied van telecommunicatie, zoals een belang van ruim zeven procent in UPC, een strategische alliantie met @Home en een minderheidsbelang in telecomgigant AT&T.
Microsoft heeft zeggenschap verworven in de strategische handel en wandel van de telecombedrijven. Zo is het softwarebedrijf de voorkeursleverancier geworden van UPC en diens dochter Chello Broadband. @Home gaat Microsofts NT Server integreren in het netwerk van zijn divisie @Home Solutions. Via de samenwerking met AT&T hoopt Microsoft toegang te krijgen tot miljoenen huishoudens, die de telecomgigant kan verschaffen na de overname van kabelbedrijf MediaOne. Doel van Microsoft is de bescherming van zijn Windows-familie van besturingssystemen. Het bedrijf hoopt dat de kabelbedrijven en AT&T diensten zullen gaan leveren die het beste toegankelijk zijn via de internetbladeraar Internet Explorer, die geïntegreerd is met Windows 95 of Windows CE. De langetermijndoelstelling van Microsoft-baas Bill Gates is nog altijd ‘Windows everywhere’.
