Met een geografisch informatiesysteem kan men ruimtelijke gegevens verzamelen, opslaan, opvragen, analyseren en tonen. Door internet te gebruiken als medium voor GIS is de toegankelijkheid en actualiteit van GIS optimaal te benutten. Nederland loopt daarbij echter achter bij Amerika, meent Tineke Kempenaar.
Dagelijks komt er veel informatie op ons af. Vaak is deze te onoverzichtelijk om goede afwegingen te maken en conclusies te kunnen trekken. Een manier om informatie efficiënter en toegankelijker te maken is deze visueel weer te geven. Een illustratie kan in één oogopslag duidelijk maken waar anders tientallen pagina’s tekst of data voor nodig zijn.
Er is echter een belangrijk verschil tussen visualisatie en visuele informatie. Het weergeven van de ontwikkeling van de jaarcijfers in een staaf- of taartdiagram is een vertaling van cijfers naar een abstract visueel model. Cartografie daarentegen, heeft te maken met aspecten als lengte, breedte, afstand, oppervlaktes, posities en oriëntatie. Deze informatie kan direct visueel worden weergegeven, zonder vertaalslag.
Het werk van dr. John Snow is een goed voorbeeld van visuele informatie. Toen hij de cholera-epidemie van 1853 in Londen onderzocht, gaf hij op een plattegrond van Londen aan waar de meeste slachtoffers vielen. Deze visualisatie vestigde zijn aandacht op een onverwacht verband tussen de watervoorraad en de ziekte. Alle slachtoffers hadden gedronken van dezelfde pomp die vergiftigd bleek te zijn door een lekkend zinkvat. Het verband werd nog eens bevestigd door een epidemie-vrij gedeelte op de kaart. In deze zone bleken de mensen te drinken van een eigen schone watervoorraad. (bron: An introductory guide to scientific visualization, R.A. Earnshaw & N. Wiseman)
Cartografie kan gebruikt worden als drager en ordening van thematische en statistische informatie. Deze koppeling van informatie uit verschillende bronnen wordt GIS (geografisch informatiesysteem) genoemd. GIS geeft de mogelijkheid om visuele en niet-visuele informatie aan elkaar te koppelen. De meest gebruikte toepassing van GIS is de absolute plaatsbepaling (‘waar is…?’). Andere toepassingen zijn het bepalen van afstand (‘wat is de dichtst bijzijnde…?’), geografische verdeling (‘waar vind ik de meeste…?’) en oriëntatie (‘in wat voor gebied ligt…?’).
Een geografisch informatiesysteem maakt het verzamelen, opslaan, opvragen, analyseren en tonen van ruimtelijke gegevens mogelijk.
Volgens het Amerikaanse online magazine Mapping Awareness is de GIS-markt één van de snelst groeiende markten van computerapplicaties met een groeipercentage van 15 tot 20 procent over 1998. In het mei-nummer geeft het magazine een overzicht van de grootste softwareontwikkelaars die de GIS-markt beïnvloeden, waaronder grote namen als Oracle, Sun, Microsoft, Autodesk, Bentley en Intergraph. Volgens Mapping Awareness is de GIS markt actiever in ontwikkeling dan ooit. Maar wat heeft GIS de gewone consument te bieden. Wat zijn de mogelijkheden en welke rol speelt internet daarbij?
Digitale cartografie
Met digitale cartografie is het mogelijk om een aantal problemen die verbonden zijn aan cartografie op papier te ondervangen zoals het bewerken, wijzigen en actualiseren van de informatie.
Landkaarten en plattegronden zijn visuele ordeningen van informatie. Naast de ordening van data ten opzichte van elkaar (plaatsbepaling) wordt er ook gebruik gemaakt van symbolen. Vaak zijn kaarten alleen leesbaar voor diegenen die de betekenis van de symbolen kennen; cartografen, architecten e.d. Daarnaast wordt de hoeveelheid informatie in een kaart vaak beperkt door de schaal. Meestal zijn alleen de grote of belangrijke straten aangegeven. Kleine straten passen vanwege de schaal niet meer op de kaart, laat staan dat er nog ruimte is voor de tekst die de naam van de straat weergeeft.
Digitalisering van kaarten verhoogt de flexibiliteit, zowel voor de schaal, de leesbaarheid als het gebruik. Kaarten kunnen zonder kwaliteitsverlies vergroot of verkleind worden. Daarbij kan automatisch een hoeveelheid informatie toegevoegd of verwijderd worden. Tevens is het mogelijk die symbolen weer te geven die voor de gebruiker herkenbaar en relevant zijn.
Nut internet voor GIS
Christian Harder stelt in zijn boek ‘Serving maps on the internet’ dat de waarde van geografische informatie en de kracht van GIS om problemen op te lossen proportioneel is met de toegankelijkheid. Het gebruik van internet als medium voor GIS biedt de mogelijkheid om zowel de toegankelijkheid als de actualiteit van GIS optimaal te benutten.
Een website kan een directe toegang tot de actuele informatie bieden terwijl een gedrukte gids een extra tussenstap is die zowel voor de gebruiker als de producent extra kosten met zich mee brengt. Internet biedt de gebruiker de mogelijkheid informatie op te vragen op een tijdstip wanneer hij die nodig heeft.
Tevens kan de gebruiker de informatie opvragen in de benodigde hoeveelheid. De gedrukte gids daarentegen vormt altijd een compromis tussen de informatie die de producent te bieden heeft en de informatie die de gebruiker nodig heeft.
Met het gebruik van internet kan niet alleen de hoeveelheid informatie maar ook de soort informatie worden toegesneden op de vraag. Niet relevante gegevens kunnen worden weg gelaten en andere informatie kan direct worden toegevoegd. De informatie kan in een vorm aangeboden worden die voor de gebruiker herkenbaar en leesbaar is.
Om deze voordelen van internet-GIS te kunnen benutten moet bepaalde aspecten duidelijk in het oog worden gehouden. In de eerste plaats moet de informatie actueel zijn. Wanneer de informatie in de site niet actueel is, verliest deze zijn voordeel ten opzichte van gedrukte media. Daarnaast is de toegankelijkheid essentieel; de informatie moet goed gestructureerd zijn en de gebruiker moet genoeg zoekfuncties hebben om de informatie interactief te kunnen opvragen, filteren en combineren.
De techniek
Esri, een van de grote aanbieders op de GIS-markt, geeft op zijn internetsite (http://www.esrinl.com) een heldere uitleg van de GIS-techniek. Er wordt duidelijk gemaakt dat een GIS bestaat uit drie lagen: een presentatielaag, een applicatielaag en een databaselaag. In de presentatielaag wordt gebruik gemaakt van een internetbrowser of desktopapplicatie voor de presentatie van geografische gegevens. Deze laag wordt met name gebruikt door de niet technische GIS-gebruiker die kaarten gewoon gebruikt in het dagelijks werk. De applicatielaag verzorgt de functionele toepassing en voorziet de meer ervaren GIS-specialist van kaarten, ruwe data of analyseresultaten in de vorm van bijvoorbeeld coördinaten of rapporten. De serverlaag is verantwoordelijk voor de data die gebruik worden door de applicatielaag. In deze laag bevinden zich databases met daarin geografische en/of administratieve data.
Dankzij communicatie via internet kunnen de drie lagen zich op verschillende locaties bevinden. Het is dus mogelijk om sites te bouwen die functies aanbieden waarbij gebruik wordt gemaakt van data die ligt opgeslagen op servers van andere organisaties. We spreken in dit geval over gedistribueerd GIS.
Statische informatie
Op de Amerikaanse sites is men al vrij ver met het gebruik van internet-GIS. De sites bieden niet alleen de mogelijkheid een plaats te bepalen of een route op te vragen, maar ook om interactief combinaties te maken van verschillende thematische gegevens. Een essentieel voordeel is dat deze sites duidelijke en uitgebreide zoekfuncties bieden, zij het soms zeer specifiek; het zoeken naar filialen binnen één bedrijf, bijvoorbeeld ’toon alle vestigingen van Shell langs een route’. Goede voorbeelden van Amerikaanse sites met GIS-toepassingen zijn http://www.zip2.com/, http://www.mapquest.com en http://terraserver.microsoft.com/default.asp
Helaas zijn er voor de Nederlandse internetgebruiker nog zeer weinig sites te vinden die op deze manier gebruik maken van GIS. Hier en daar zijn wel routeplanners beschikbaar, worden kaartjes getoond bij een adres of is het mogelijk op basis van een postcode een plattegrond op te vragen. De beschikbare informatie is statisch en biedt onvoldoende zoekmogelijkheden. In een land waar werkelijk iedere vierkante meter is gedocumenteerd zou men toch meer mogen verwachten. Veelbelovende Nederlandse GIS-sites zijn http://www.bruka.nl en http://www.goudengids.nl.
Internet biedt voor het gebruik van GIS enorme mogelijkheden en omgekeerd biedt GIS mogelijkheden om op internet informatie visueel en flexibel aan te bieden. Veel van deze mogelijkheden zijn echter nog onbenut. Voor initiatieven op het gebied van deze gouden combinatie zijn een goede uitwerking van de toegankelijkheid, de structuur van de informatie en de interactieve flexibiliteit essentieel.
Tineke Kempenaar, consultant Context Interactive, Den Haag
