"Geld moet blijven rollen." Zo denken ze er bij de bank over – nu, straks en altijd. Ook als de kalenders op 00 springen. En dat zijn er nogal wat bij banken. Vrijwel alles daar heeft immers met tijd te maken: hypotheken, spaarrekeningen, salarisrekeningen, aandelenopties, effectentransacties, leningen en steeds weer die rente, rente en nog eens rente.
De kernhandeling van banken is het innen en uitgeven van geld. En van iedere cent moet duidelijk zijn wanneer hij is binnengekomen en wanneer hij er weer uit is gegaan. Bij banken geldt als nergens anders: geld is tijd.
Het kostte bij ABN Amro dan ook weinig moeite de Raad van Bestuur te overtuigen van de ernst van het millenniumprobleem. Een overtuiging die in de loop der volgende jaren gestalte kreeg in een budget van een half miljard gulden – om het probleem op te lossen.
Hoe gaat het dan fout bij een bank als het fout gaat? Stel dat de rente van willekeurig welke rekening eens per jaar berekend wordt. De computer doet dat als volgt: 1999 – 1998 = 1 jaar. Springt de laatste teller op 00, dan rekent hij: 00 – 99 = -99 jaar. De klant ontvangt dan niet een jaar rente, maar moet er 99 betalen. In tegenstelling tot wat sommige klanten denken, vindt de bank zo’n fout niet leuk. En het maakt voor haar ook geen verschil uit dat het even goed denkbaar is dat de computer in sommige programma’s in plaats van -99 op 99 uitkomt, waarmee zij dan ineens 99 jaar rente zou moeten krijgen in plaats van er één te betalen. Geen enkele bank is daar blij mee; voor haar geldt slechts: de staat van vorderingen en verplichtingen moet tot op de cent nauwkeurig kloppen.
Marathon
En als je dan beseft dat het millenniumprobleem betekent dat je 32 miljoen regels code moet nalopen op datums, alleen al bij je vestigingen in Nederland, en ze vervolgens ook nog moet repareren, word je dan niet zenuwachtig? Ingenieur Koos Besteman, vice president IT Development Corporate Functions en de man die de operatie voor ABN Amro in Nederland leidt, niet in het minst. "Het millenniumprobleem is namelijk geen moeilijk probleem, alleen maar omvangrijk." Tja, dat is de marathon ook.
Nadat de 32 miljoen regels code waren nagelopen, konden er 175 projecten worden gedefinieerd van systemen die aangepast moesten worden. "Die aanpassing hebben we gedaan in update factories", zegt Besteman. "Jaar-2000 oplossingen zijn standaard-oplossingen, heel rechttoe-rechtaan. Je kunt het dus fabrieksmatig oplossen, als aan een soort lopende band. We hebben natuurlijk richtlijnen opgesteld voor hoe de problemen moesten worden opgelost. Want mensen zijn heel creatief en vinden wel tien verschillende wegen om tot dezelfde oplossing te komen. En dat is toch wat onhandig.
Testfase
"Dat opsporen en aanpassen ging sneller dan verwacht. Veel en veel meer tijd en geld is gaan zitten in de stap daarna, die van het testen. Want je wilt bijvoorbeeld wel weten of de programmatuur die uit de factory komt, nog steeds nog steeds hetzelfde doet als voordat hij erin ging. Je wilt beslist ook weten of het programma in deze eeuw nog kan draaien en of er geen nieuwe functionaliteiten zijn ingebracht. Want dat hadden we niet besteld. De verleiding voor programmeurs is immers groot om te denken ‘we zijn nu toch aan het aanpassen, laten we dat meteen ook even meepikken’. Nee, één proces, één lopende band, geen toeters en bellen.
"En dan wil je natuurlijk ook testen – via tijdreizen – of de programmatuur het doet tot ver in de volgende eeuw: de eeuwwisseling, de schrikkeldag. Dat was een gigantische klus. Het renterekensysteem heeft een jaar in de testfase gezeten. Dat geeft wel weer hoe belangrijk dat voor een bank is. Niet dat er veel problemen mee waren, maar je wilt hier wel heel zeker zijn van je zaak.
"Daarnaast hebben we ook programmatuur van leveranciers van buiten getest. Die zeiden dan wel dat ze
millenniumproof waren, maar dat bleek niet altijd het geval. Ook doordat wij zo’n geavanceerd testsysteem hadden opgezet, haalden wij er fouten uit die zij zelf over het hoofd hadden gezien. Sommigen waren ons daar heel dankbaar voor."
Alle ketens
"Je opereert niet in isolement," zegt Bert Snelder, de Global Coordinator Year 2000 van ABN Amro. "Je hebt ook rekening te houden met de compliancy van de partijen om je heen: je leveranciers, je afnemers, maar ook je stroomleverancier. Daarom testen we nu nog eens een keer alle ketens," zegt Besteman, "vanaf de geldautomaat tot en met onze geldaministratie en de boekhouding, vanaf het electronic banking tot diep in de organisatie. En we testen ook met de beurs, met Interpay, Swift, de Nederlandsche Bank." En zelfs dan gaat de verantwoordelijkheid nog verder. Snelder: "We hebben ook geld uitstaan bij klanten. En je wilt toch wel dat je geld daar veilig staat; dat die klant er nog is na de eeuwwisseling. Dus ook met hen hebben we vroegtijdig contact opgenomen, vragenlijsten rondgestuurd, informatie en checklists verstrekt. Al onze vestigingen over de hele wereld rapporteren aan ons over hun klanten. Want je moet natuurlijk niet hebben dat ABN Amro alle transportbedrijven van de wereld in portefeuille heeft, omdat die bij de andere banken zijn weggestuurd omdat ze niet compliant waren."
Verboden
En hoe komt het dan dat programmeurs dat millenniumprobleem nooit hebben zien aankomen? "Toen die programmatuur indertijd geschreven werd," zegt Besteman, "was het programmeurs strikt verboden de eeuwtelling mee te nemen. Omdat een bank met zo verschrikkelijk veel datums werkt, zou dat heel duur zijn geworden. En toentertijd had men erop gerekend dat die programmatuur toch al wel ruim voor de eeuwwisseling vervangen zou zijn. Maar ja, het spul bleef draaien en draait nog steeds."
En waar zit dan nog het grootste gevaar voor de bank? "Bij de nutsvoorzieningen," zegt Snelder. "Stroom en water en telefoon. Daar zijn we van afhankelijk. Ze hebben eens op oudejaarsavond al het mobiele telefoonverkeer gratis gemaakt. Er was geen doorkomen meer aan. Het hele net lag plat. Als alle mensen aan boord van een schip naar één kant lopen, kapseist het schip. Het is nu dus zaak de bevolking ervan te overtuigen dan alles in orde is. Want we moeten beslist voorkomen dat er massabewegingen ontstaan."
