Dat Vlamingen iets met taal hebben, weet iedereen die het Nationaal Dictee volgt. Het Vlaamse Lhsp is wereldleider in spraaktechnologie. Het bedrijfje kende een moeizame start met eigen spaarcenten; later stak Microsoft er geld in. Het zou de opmaat betekenen van de bouw van Flanders Language Valley vlakbij Ieper. In dit themapark met de vorm van een oorschelp zullen zich bedrijven vestigen die alle iets met spraaktechnologie van doen hebben.
Lernout & Hauspie Speech Products is de wereldleider in spraaktechnologie. Lhsp is gevestigd in Ieper, het in naam van de Duitse keizer door mosterdgas en houwitsergranaten kapot gebombardeerde stukje België. Het stadje werd door koning Albert 1 tegen elke prijs verdedigd om de Fransen de kans te geven hun frontlinie uit te graven.
Nog tijdens het eerste jaar van deze vervloekte ‘Grote Oorlog’ besloot de Franstalige legertop de hele vlakte rond de IJzerrivier onder water te zetten om de Duitsers liederlijk te laten verzuipen. Ieper, dat midden in deze IJzervlakte ligt, werd na de oorlog een symbool voor het door Franstalige bourgeoisie onderdrukte Vlaanderen. Toen al had Ieper iets met taal.
Te midden van deze ‘Flanders poppies’ zijn Jo Lernout en Pol Hauspie vandaag de dag bezig met het uitbouwen van een onderneming die zich ten doel stelt de computer gesproken of geschreven taal te laten herkennen. Lhsp nam daartoe stormenderhand allerlei bedrijven en bedrijfjes over die iets met taal en technologie te maken hadden. Het mooiste voorbeeld van de overnamekoorts was de aanwinst van het internationale vertaalbureau Mendez dat momenteel zorgt voor de eerste bescheiden stapjes van de computer in het automatisch vertalen van geschreven teksten.
Lhsp heeft decennia lang letterlijk op de rand van het faillissement gebalanceerd. De onderneming van Lernout en Hauspie had en heeft torenhoge R&D-kosten. De onderzoeksresultaten lieten echter vele jaren op zich wachten. Terwijl Lhsp vooral gedragen werd door een aandeelhouderschap dat uit een nonnencongregatie, wat bakkers, voetballers en slagers bestond, waren de oprichters zelf nooit te bedonderd om de eigen spaarcenten aan te spreken als weer eens een wisselbrief werd aangeboden die de onderneming op de rand van het faillissement bracht.
De Westvlaamse huisbankier sloeg geregeld groen uit van dit soort wild-west verhalen, maar Lhsp overleefde telkens de enorme aderlatingen van weer een wereldwijd octrooi op doorbraken in de spraaktechnologie die evenwel nooit voor tastbare resultaten zorgden. Toch werd Lhsp al die tijd te pas en te onpas aangehaald door Vlaamse regeringsleden die graag wilden aantonen dat Vlaanderens belangrijkste exportproduct niet de heerlijke ‘pralines’ (chocolade bonbons) zijn of de patat-frites in een puntzakje.
Zo verging het Lhsp een hele lange tijd. Het bedrijf was als het ware gebouwd op drijfzand, ook al kreeg het af en toe een flinke injectie overheidssteun. Luc Van den Brande, Vlaams minister-president, stak niet zelden zijn nek uit voor Lhsp. Zo porde hij zijn federale collega – België kent drie regeringen: een federale overheid, een Vlaamse en een Waalse regering – aan om Lhsp toch maar te voorzien van een gulle overheidsinvestering.
Al dat belastinggeld werd evenwel gepompt in een bedrijf dat tot twee jaar geleden alleen maar octrooien kon voorleggen. Tot die winteravond in 1997, toen tijdens een groots opgezette persconferentie het eerste werkende stuk spraaktechnologie van Lhsp werd gedemonstreerd. Het was een door spraak gecommandeerd e-mail programma. De demo werkte niet, maar inmiddels was toch duidelijk dat het bedrijf aan producten begon te werken.
Themapark
Toen kwam Bill Gates met wat geld zwaaien. Dankzij deze kapitaalsinjectie kon Lhsp een tweede adem vinden die vooral diende om de producten te laten werken, zij het dat je lang moet zoeken om de naam Lhsp erop terug te vinden. Maar mobiele telefoons waartegen je kunt spreken en die ook nog iets terugzeggen, zijn helemaal het werk van Lhsp.
Uit dankbaarheid voor het rotsvaste vertrouwen van de plaatselijke investeerders besloten Lernout en Hauspie meteen een groots opgezet idee uit te werken. Het werd het inmiddels wereldvermaarde Flanders Language Valley. FLV is sinds vorig jaar voorzien van een fonds dat 125 miljoen dollar sterk is. Het fonds is genoteerd op de Easdaq en Lhsp maakt zich sterk dat het miljard dollar kan gehaald worden tegen 2001.
Het FLV-idee is opgebouwd rond een themapark of een bedrijvencentrum, zo u wilt. Het wordt een gebouwencomplex op een groot braakliggend terrein in de buurt van Ieper. Het complex is opgevat als een campus in de vorm van een oorschelp – het lijkt trouwens sterk op een Nautilusschelp en roept daarmee associaties op met de zee die op enkele kilometers afstand ruist.
FLV moet in dat gebouwencomplex bedrijven gaan huizen die allemaal op de één of andere manier te maken hebben met spraaktechnologie. Eén van de eerste kandidaten was Keyware Technologies, één van de bevriende West-Vlaamse collega-bedrijven van Lhsp. Keyware Technologies is specialist op het gebied van de biometrische authenticatie. Het bedrijf gelooft in slechts twee biometrische technieken: spraak- en gezichtsherkenning.
Toen in mei vorig jaar dan eindelijk de eerste steen werd gelegd, was de belangstelling uit Europa en de VS enorm. Er waren naar verluidt niet minder dan 80 journalisten aanwezig. Zij kregen niet alleen de obligate toespraken te horen van voor hen verder onbelangrijke ‘hoogwaardigheidsbekleders’, maar ze kregen deze keer ook demonstraties te zien van werkende spraakgestuurde en natuurlijke taal herkennende producten. Zo heeft Lhsp een zoekrobot op het Web die je zoekopdrachten kunt geven zoals je dat ook zou doen aan je bediende.
Microsoft had voor de gelegenheid Bernard Vergnes afgevaardigd, de coo van Microsoft Europe. Die haastte zich wel om te verklaren dat de spraaktechnologie toch nog te jong was om al in Windows te worden gebruikt als commandosysteem. Gates’ fabriekje geeft trouwens de voorkeur aan het al eerder binnenshuis ontwikkelde ‘Whisper’ voor spraakbesturing in Windows.
Fonds
Een jaar voor de bouw van de oorschelp, werd het FLV-fonds opgericht. Het ging onmiddellijk knetterend van start met veel belangstelling uit binnen- en buitenland. Maar op die mooie dag in juni vorig jaar, toen de eerste steen gelegd werd, was iedereen toch verrast dat het fonds in zo’n korte tijd zo gegroeid was.
Beursmakelaars uit Brussel en daarbuiten blijven echter waarschuwen dat de spraaktechnologie nog te jong is en te onzeker opdat van een risicovrije belegging sprake is. In het ergste geval houden de beleggers alleen de gebouwen over, maar er is eigenlijk niemand die gelooft dat het nog kan mislukken. Kijkend naar de sommen geld die sommige beleggers riskeren met investeringen in Internet-bedrijven – die alleen maar verlies boeken zonder uitzicht op winst – dan is Lhsp nog een brave manier om uw geld in te beleggen.
Het fonds zelf is trouwens goed gespreid, ook al bevat het enkel ‘spitstechnologische’ bedrijven. Er werden participaties genomen in een verscheidenheid aan starters en volgroeide ondernemingen, zoals het Dictation Consortium, Excalibur Technologies, Xiox, enzovoort. Vorig jaar was Lhsp zelf ook nog in bijzonder goede doen. Het bedrijf sloot een licentie-overeenkomst met een afdeling van Motorola die zich bezig houdt met Chinese taaltechnologie. Lhsp mag dankzij die overeenkomst dicteersoftware gaan ontwikkelen voor de Chinese markt.
Poldermodel op z’n Vlaams
FLV heeft in de loop van 1998 ook de belangstelling gewekt van Nederlandse bedrijven. De participatiemaatschappij Parnib Holding, een maatschappij die hoort tot de Nationale Investeringsbank, neemt voor ruim 30 procent deel in MDT Information Division uit Oosterwijk. MDT is gespecialiseerd in spraaktechnologie voor de professionele sector (medici, juristen, verzekeringsinstellingen en banken).
Het Belgische MDT kan dankzij de Nederlandse deelname internationaal uitbreiden. Het overweegt de opening van een vestiging in Flanders Language Valley. MDT startte vorig jaar een operatie in Duitsland en Frankrijk. Door zich kandidaat te stellen voor vestiging in de oorschelp, behoorde MDT tot de 14 bedrijven die FLV kozen tot vaste stek. Lernout en Hauspie waren en zijn daarmee erg verguld.
Zij laten niet na te wijzen op de enorme werkgelegenheid die FLV en gelijkaardige initiatieven bieden. Duizend is een getal dat vaak wordt genoemd als het gaat over het aantal extra werknemers die in FLV zouden kunnen werken. Helaas vormt dat grote aantal ook een probleem. Paradoxaal genoeg kunnen de Vlaamse universiteiten en hogescholen – het gaat hier vrijwel exclusief om hooggeschoolden – niet voldoen aan de grote vraag. Vlaanderen mag er dan prat op gaan percentueel de meeste linguïsten onder zijn bevolking te tellen van de hele wereld, in absolute cijfers stelt dat weinig voor.
FLV dreigt dan ook nu al ten onder te gaan aan zijn eigen succes. De oorschelp zal wel onderdak bieden aan gespecialiseerde afdelingen van de Kortrijkse en Leuvense universiteit maar zelfs dan valt te vrezen dat te weinig jonge mensen interesse zullen hebben in deze wel erg specialistische richting. Inmiddels werd Dirk Frimout, de tot burggraaf gebombardeerde astronaut, aangezocht om met FLV Education de nodige competentie aan te trekken.
Omdat de initiatiefnemers zelf ook vrezen voor een tekort aan geschoolde krachten, werden er contacten gelegd met MIT en de universiteit van Kyoto. FLV rekent ook op het aantrekken van bijvoorbeeld vertaalbureaus, wat dan weer het algemene scholingsniveau van de regio moet verhogen. Dat moet op zijn beurt weer de nodige studenten aantrekken, enzovoort. De aandachtige lezer heeft inmiddels al opgemerkt dat er veel gehoopt wordt, maar dat er nog weinig concreets is gebeurd.
In de Vlaamse kwaliteitskrant Financieel Economische Tijd verscheen onder de kop ‘De troeven van Flanders Language Valley’ een artikel dat beschrijft welke factoren bedrijven doet bewegen zich in de vallei te vestigen.
Vreemd genoeg kwam de auteur tot de conclusie dat het niet de zo geroemde centrale ligging in Europa is die bedrijven lokt, noch de grote taalkennis van de Vlamingen. De auteur geeft twee redenen aan waarom bedrijven naar FLV zouden komen. Enerzijds is daar de verlening van risicokapitaal, anderzijds zijn er de synergie-effecten van een high-tech cluster.
Van begin af aan is FLV dan ook opgevat als een structuur die alle voorwaarden voor kruisbestuiving bezit. Het campusmodel moet bijvoorbeeld zorgen voor een informele sfeer die de uitwisseling van ideeën vergemakkelijkt.
Acht valleien
De dag dat bedrijven het experiment daadwerkelijk zullen kunnen uitvoeren, komt langzaam maar zeker dichterbij. Het fundament van het nieuwe hoofdkwartier van Lhsp was september vorig jaar al gelegd. Toen kon begonnen worden aan het oor zelf. In het centrale deel van dat oor komen ondersteunende bedrijven. De Artesia bank – de thuisbank van FLV die vroeger Paribas heette – heeft al kantoorruimte gehuurd.
Voor de verdere invulling van het oor laat FLV alle mogelijkheden open. Ook koeriersdiensten, snackbars, call centers, uitzendbureaus, enzovoort, kunnen zich in het binnenoor vestigen. De nabijgelegen industriezone waar Lhsp zijn nieuwe gebouwen heeft opgetrokken, kan er alleen maar levendiger door worden. Maar dan wel alleen overdag, want FLV ligt niet bepaald midden in een drukke uitgaansbuurt. Vlaanderen krijgt er dus weer een dooie boel bij, en daar houdt het niet op. Na het succes dat FLV blijkt te worden, heeft de Vlaamse overheid immers besloten om niet minder dan acht andere valleien te ondersteunen. Die zullen Vlaanderens andere hoogtechnologische R&D in commerciële producten moeten omzetten.
De valleien bestaan steevast uit een leidend onderzoeksinstituut, tenminste één technologisch spitsbedrijf dat internationaal is doorgebroken en de beschikbaarheid van risicokapitaal en talent. Als Vlaming van geboorte valt het mij op dat de valleienkoorts een typisch Vlaamse karaktertrek vertoont: de geringe voorbereiding. Dat blijkt uit de thema’s waarvoor momenteel ‘valleien’ uit de grond worden gestampt: biotechnologie in Gent, multimedia in Limburg, grafische systemen en zelfs lucht- en ruimtevaart in Antwerpen. Sommige initiatieven zijn toch echt ver gezocht. Op grafisch vlak kan Vlaanderen misschien nog een aardig mondje meespreken met Agfa, Xeicon en Barco, maar op het gebied van lucht- en ruimtevaart lijkt een vallei wat overdreven. België heeft nooit een Fokker gekend.
Maar goed, de valleienkoorts blijkt niet meer te stuiten, en in Antwerpen – dat tegenwoordig steeds vaker wordt gebruikt om architecturale draken neer te poten – zal het leiden tot een fysieke vallei naar het model van FLV. In andere gevallen stelt de overheid zich tevreden met logistieke ondersteuning.
Aandacht van SEC
Terwijl FLV en Lhsp in eigen land en ver daarbuiten als model worden genomen van hoe dynamisch ondernemen wel kan zijn, beginnen de eerste barsten zich te vertonen. Tot januari kon de PR-afdeling van Lhsp nog fier stellen dat de kwartaalcijfers alweer hoger uitvielen dan verwacht. Dat was toen al de elfde keer op rij.
Tegelijkertijd bleek Lhsp vanaf dat moment de teugels strak aan te trekken. Interviews met sommige journalisten schijnen in aanwezigheid van een advocaat te worden gehouden. Koude-oorlog-mentaliteit in een zo dynamisch bedrijf? Nee, maar de SEC (Securities Exchange Commission, de waakhond van de Amerikaanse beursautorieiten) let nu eenmaal op elk detail.
Lhsp is trouwens niet de eerste die daarvan het slachtoffer wordt. Ook andere Europese bedrijven slaan dicht als een oester als ze in de VS beursgenoteerd zijn, omdat ze bij het minste geringste de SEC op hun kop krijgen. En Lhsp loopt natuurlijk bijzonder in de kijker. Het bedrijf maakt eenvoudige producten (ook al zit er veel R&D achter) waarvan veel wordt verwacht. Dat moét bij de SEC wel opvallen.
Het valt nog veel meer op als de koers van het aandeel plotsklaps spectaculair daalt: met 40 procent om precies te zijn. Voeg daar nog de verkoop van wat aandelen door een paar directeuren aan toe, en je hebt alle ingrediënten om de waakhond los te laten. Wat ook gebeurd is. De SEC voert een onderzoek naar de boekhoudmethodes van de spraaktechnologen. De commissie ziet het afschrijvingsmechanisme van de Ieperse succesboys niet zitten. Bovendien ruikt ze – wellicht volkomen onterecht – handel met voorwetenschap. In het ergste geval zou Lhsp slachtoffer zijn geworden van ‘shortsellers’ – mensen die pakketten aandelen verkopen voor ze die in hun bezit hebben, en die geruchten rondstrooien dat Microsoft LHS laat vallen en meer van dat fraais.
Daar is allemaal niets van aan, maar de situatie is wel erg vervelend, en het maakt meteen ook pijnlijk duidelijk dat het jarenlange bluffen over de bestaande en komende doorbraken niet enkel tot gezelligheid alom hoeft te leiden. Vooral niet in de VS, en vooral niet in de sector waarin Lhsp zich beweegt.
Herstructurering
Gelukkig staat FLV vrijwel helemaal los van Lhsp. Alleen de aanzet en het concept kwam van de beide heren oprichters. Zij kunnen alleen maar met verbazing naar hun eigen geesteskind kijken, want het initiatief doet het steeds beter. Sterker nog, mochten Lernout en Hauspie spraaktechnologie ooit beu worden, dan kunnen ze zo aan de slag bij de Europese Commissie. Die heeft hen namelijk al gevraagd hoe Europa zijn eigen Silicon Valley kan opbouwen.
In een interview met de Financieel Economische Tijd gaf Jo Lernout trouwens toe dat sommige dingen verrassend anders lopen dan hij zich had voorgesteld. De SEC-affaire zal daar vast één aspect van zijn, het succes van het eigen product Voice Express is het andere. Lernout pleit in hetzelfde interview trouwens ook voor een mentaliteit zoals in de VS. ‘Als je daar faalt, resteert de bewondering omdat je het toch geprobeerd hebt. Hier blijf je gebrandmerkt als mislukkeling,’ zegt hij. Volgens hem één van de redenen waarom in Europa zo weinig ondernemingsschap te vinden is.
Het laatste nieuws over Lhsp was de aankondiging van een herstructurering. Financiële problemen? Moeilijk te zeggen, maar tussen de regels door kun je lezen dat de herstructurering er vooral toe dient om in de toekomst flauwe akkefietjes, zoals nu met de SEC, te voorkomen. Verder staat in het persbericht dat de organisatie van Lhsp niet meer aansluit bij de enorme vooruitgang die het bedrijf de laatste maanden maakt op technologisch en commercieel vlak.
FLV en Lhsp kunnen inmiddels wellicht niet meer stuk. In september vorig jaar kreeg de vallei gezelschap van een hele grote investeerder. Intel investeerde 1 miljoen dollar in Xiox, een Californisch bedrijf dat ondersteunings- en controlesystemen voor telefonie ontwikkelt. Xiox richtte prompt Xiox Flanders op en besloot zich te vestigen in het FLV park.
Over Lernout en Hauspie is de laatste jaren veel gezegd. Eén ding moet je ze nageven: ze hebben de moeite gedaan iets terug te doen voor de regio die hen jaren heeft gesteund door in hen te geloven, en ze hebben daarmee meteen ‘Flanders’ op de kaart gezet.
Erik Vlietinck, freelance medewerker
