Bedrijven zijn al failliet gegaan aan e-handel, terwijl die nog nauwelijks van de grond is gekomen. Het gebruik van edi heeft veel voeten in de aarde gehad, maar ook vele voordelen opgeleverd. Wellicht zal e-handel een sterke impuls krijgen dankzij elektronische gegevensuitwisseling via Internet met behulp van XML, de nieuwe opmaaktaal voor elektronische informatie.
Edi (electronic data interchange) – ooit ontstaan als elektronische vervanger van bijvoorbeeld telex- en faxberichten tussen bedrijven – is slechts in enkele sectoren doorgebroken, bijvoorbeeld in de vervoers- en distributiesector. In ieder geval niet in het mkb, waar men nog veel met papier en fax werkt. Het nieuwe modewoord voor elektronische handel voor het mkb is e-handel, maar dat is een algemene aanduiding, geen algemeen geaccepteerde norm of protocol. Hopelijk kan XML/edi (eXtended Markup Language) dat wel worden.
Edi heeft de naam (te) duur te zijn. Volgens een studie van Premenos kan rond de 75 procent bespaard worden op de communicatiekosten indien men Internet gebruikt in plaats van de nu algemeen gebruikte Van-leveranciers (value added network). Dat is echter makkelijker gezegd dan gedaan, want edi vereist een betrouwbare netwerkverbinding. Bij een Van wordt hiervoor meestal het X.400 protocol gebruikt, dat onder andere bevestiging van ontvangst geeft. Gebruikt men Internet, dan moet men maar afwachten of de berichten doorkomen; er zijn geen garanties. (De Ietf werkt overigens wel aan het gebruik van X.400 over Internet.) Goede oplossingen voor de beveiliging en encryptie van berichten via Internet zijn inmiddels wel beschikbaar.
Edi vereist betrouwbaarheid omdat edi-berichten de bedrijfsprocessen van verschillende vestigingen of bedrijven direct koppelen – communicatie tussen computers zonder menselijke tussenkomst. Edi-berichten vormen daarom een kritische schakel in deze elektronisch uitgevoerde transacties.
Waarom XML?
Waarom beschouwt vrijwel iedereen XML als de grote belofte voor het Web en e-handel? Waarom hebben vrijwel alle grote leveranciers hun steun aan deze opmaaktaal voor elektronische documenten toegezegd?
Martin Bryan (The Sgml Centre): "In de eerste plaats is XML ontwikkeld als platform-onafhankelijke, medium-neutrale opmaaktaal. Sgml (Standard General Markup Language) is in de loop van de decennia de uiteindelijke versie geworden van een zeer gedetailleerde opmaaktaal voor gedrukte documenten. Hiervan afgeleid is Html (HyperText Markup Language) voor elektronische Web-documenten. Html is echter zeer beperkt: er is ook geen controle of informatie correct wordt ingevoerd en er zijn te weinig typen velden voor e-handel; er is geen informatie over wat iets betekent (de context). Vandaar dat men zocht naar een tussenvorm, een opmaaktaal die bovendien geschikt is voor alle soorten media. Dit laatste is belangrijk, wil men dezelfde informatie op verschillende manieren kunnen (her)gebruiken."
Het idee voor XML als opvolger van Html ontstond drie jaar geleden in het W3-consortium, toen het Web populair werd.
Bij al deze vormen van opmaak worden informatie-elementen tussen opmaakcodes geplaatst, codes die door vishaken begrensd worden.
Een voorbeeld in XML:
Hierin geeft ‘itemID’ het soort item aan en ‘/’ het einde van het informatie-element.
Bryan, een goeroe op het gebied van opmaaktalen, stelt dat XML in de tweede plaats ook bedoeld is voor formulieren en panelen voor communicatie tussen mens en computer. E-handel is niet alleen bestemd voor communicatie tussen computers van bedrijven (business-to-business). Door de XML-opmaak wordt computerinformatie direct universeel bruikbaar voor zowel mens als computer. Net als bij een elektronische tekstverwerker, zoals Word, wordt de meta-informatie over de betekenis van de opmaaksymbolen opgeslagen in een ‘stylesheet’, ’template’ of DTD (Document Type Definition). Deze meta-informatie kan worden meegestuurd met het elektronische document en bericht, of opgevraagd worden.
Waarom XML/edi?
Bryan: "XML/edi is een Europees idee om XML te gaan gebruiken voor edi-berichten. Wij willen graag aansluiten op het vele werk dat wij in Nederland en het Verenigd Koninkrijk gedaan hebben voor de ontwikkeling van berichten op basis van ediFact. Wij zouden deze huidige edi-systemen liefst zo snel mogelijk naar XML willen overzetten. Een van onze doelstellingen is dan ook de XML-werkgroep van het W3-consortium te adviseren over de functies die ontbreken met betrekking tot edi." In het kader van CEN is er een proefproject gestart tussen Groot-Brittannië, Nederland en Oostenrijk, waarbij het mkb ingeschakeld wordt. Een Europese samenwerking is belangrijk als tegenwicht tegen de Amerikanen.
De ontwikkeling van edi-normen vond plaats per bedrijfssector. Er moet namelijk overeenstemming zijn over de bedrijfsprocessen bij verzender en ontvanger, die door een edi-bericht gekoppeld worden. Dit vereist overeenstemming tussen de betrokken bedrijven in een sector – die met veel tijd en moeite tot stand is gekomen en die men graag wil behouden. (Er zijn inmiddels meer dan 200 edi-berichten gedefinieerd die een weergave zijn van verschillende bedrijfsprocessen.)
Het grote voordeel van het gebruik van XML voor edi is dat men deze opmaak in de bedrijfsprocessen straks zal kunnen handhaven, zodat ze ook te gebruiken zijn in de bedrijfsprocessen die het edi-bericht genereren en verwerken. Als die processen als werkstroomsysteem worden ontwikkeld, kan XML zo uiteindelijk een universeel platform worden voor álle bedrijfsinformatie die eenvoudig op elke gewenste manier kan worden verwerkt of getoond (in een browser). In veel gevallen zou XML ook de opmaaktaal voor databases kunnen worden, ter vervanging van SQL. Op termijn is dit de grote belofte van XML.
Stand van zaken
XML, een universele opmaak van alle soorten informatie, is op dit moment echter nog grotendeels een gedachtespinsel dat ontwikkeld, uitgewerkt en beproefd moet worden. Het wemelt vooralsnog van allerlei afkortingen, zoals Lite edi, oo-edi, Simpl-edi, Web-edi, XMI, enzovoort. Bovendien zit Europa op een ander edi-spoor dan Amerika.
Hoe groot is – gezien de trage ontwikkeling van edi in de afgelopen decennia – de kans dat er binnenkort internationale overeenstemming komt? Eduard Weijgers (ECP.NL): "Die zal mijn inziens snel komen. Internet ontwikkelt zich zeer snel, en men staat te springen om praktische oplossingen voor e-handel. Er moeten gewoon knopen worden doorgehakt, anders ontstaat er complete chaos – daarvan is iedereen nu wel overtuigd. Eind maart hebben we een aantal vergaderingen in Amsterdam en ik verwacht daar enkele essentiële beslissingen over de manier waarop Europa met dit onderwerp verder zal gaan. In samenwerking met Engeland en Oostenrijk houden we dit jaar een proefproject in twee sectoren, onder andere in de gezondheidszorg. Er moet nog erg veel gebeuren. Edi is een erg ingrijpende zaak, maar het is een logische keus".
De eerste versie van XML is nu een jaar oud. De normen voor XML ‘stylesheets’ (XSL) en hyperlinking (XLL) zijn echter nog niet goedgekeurd. Verder zullen er nog veel gereedschappen moeten komen voordat een praktische invoering kan plaatsvinden.
XML is vooralsnog dus nog een belofte voor een nieuwe universele manier van informatie-opslag en -verwerking, maar wel een hele belangrijke. Als we er in slagen om hiervoor goede normen te ontwikkelen, zal het ideaal van een universele verwerking dichterbij komen. Gekoppeld aan de universele communicatie middels Internet-normen, zullen er vele nieuwe mogelijkheden en toepassingen voor informatieverwerking ontstaan.
De ‘vishaken’ van XML hebben nogal wat echte haken en ogen. In het dagelijkse leven betekenen zij ‘meer dan’ en ‘minder dan’. Wordt XML een explosieve herhaling van het succes van Html en het Web? Dan zal er snel en resoluut gehandeld moeten worden, want er zijn meer vragen dan antwoorden en de tijd dringt.
Hein van Steenis, freelance medewerker
Adressen
The SGML Centre, het adviesbureau van Martin Bryan, specialist in opmaaktalen, bereikbaar via: http://www.sgml.u-net.com. (tel: 0044-1452.714.029).
ECP.NL, het nationale kennis- en coördinatiecentrum voor elektronisch zakendoen, dat in januari 1998 is opgericht. Per 1 januari 1999 is ediForum opgegaan in ECP.NL. Adres: http://www.ecp.nl (tel. 070-337.6121).
