Ruurt Stapel jaagt op millenniumbugs in het Verre Oosten: Hongkong, Singapore en Djakarta. Als senior consultant namens Ordina, werkt hij bij de vestigingen aldaar van een Nederlandse bank. Er doen zich in Indonesië of Vietnam of de Filippijnen geen andere millenniumproblemen voor dan in Europa of de VS. Maar wel veel méér.
Dat maakt de situatie toch iets nijpender. "Je moet er in Djakarta vanuit gaan dat de hele infrastructuur het zal laten afweten – de telecommunicatie, de energievoorziening, maar ook de centrale bank," zegt Stapel. "Ze hebben gewoon geen geld om er veel aan te doen. Zij denken er pas sinds een half jaar over na of er misschien iets aan de telecommunicatie moet worden gedaan. Waar hier in Nederland – maar ook in Hongkong – alle banken al lang geleden door de centrale banken zijn aangeschreven – ‘Wat heeft u allemaal gedaan?’ ‘Bent u klaar? – zijn in Indonesië de banken er nog helemaal niet mee bezig."
Drijvend lijk
Dat zelfs de centrale bank van Indonesië het vooralsnog laat afweten, weegt natuurlijk heel zwaar. Want zonder centrale bank, die als clearing house fungeert voor financiële transacties, zullen er helemaal geen financiële transacties zijn – net zomin trouwens als wanneer er geen stroom is of de telefoons ermee ophouden. Het lokale bedrijfsleven ziet het lijk dan ook al drijven: "Plaatselijke bedrijven die al een eind gevorderd waren met het oplossen van hun millenniumprobleem, zien dat inmiddels al niet meer als zo’n hot issue," zegt Stapel. "Ze zijn alleen nog maar met contingency planning bezig: ‘Wat doen we om ons risico te beperken als het straks helemaal mis gaat hier in het land?’ In Nederland hoeft niemand zich daar druk over te maken, terwijl in Indonesië een gevoel gaat heersen van ‘wat heeft het voor zin om millennium-bestendig te zijn als dadelijk toch het hele land krakend tot stilstand komt?’
"Er verkeren in die contreien als gevolg van de Azië-crisis al tal van bedrijven op de rand van de afgrond. Als die straks ook nog een duwtje krijgen door millenniumproblemen – al is het alleen maar doordat ze een week lang geen stroom krijgen -, dan houdt het op voor ze. En dat geldt voor alle zwakkere landen in die regio. Sterke landen als Hongkong en Singapore staan er heel anders voor; die zijn verder dan wij. De banken daar moeten van hun centrale banken in de kranten publiceren hoever ze zijn met het millenniumprobleem en wat ze eraan doen.
Probleempjes
"Kijk, in Nederland zijn er ook nog genoeg grote bedrijven die nog niet ver genoeg zijn opgeschoten. Maar dat ligt toch anders. Er zullen zich hier best wel wat probleempjes voordoen. Het is denkbaar dat er even een stroomstorinkje komt of iets dergelijks, dat er even ergens een bugje blijkt te zitten: dat kan. Maar dat meteen bijvoorbeeld een hele ABN-Amro of een hele Akzo eruit vliegt door tientallen fouten – nee, dat is ondenkbaar.
"Bij de bank waarvoor wij werken, zijn we al meer dan een jaar bezig om de systemen te testen en de ingebedde software. Bovendien moet die bank ook nagaan hoe het met de kredietwaardigheid van zijn klanten staat. De schatting is toch dat het millennium wereldwijd 15 procent faillissementen zal opleveren en zeker daar in het Verre Oosten zullen harde klappen vallen. Zo’n bank moet dus nu al gaan zeggen: ‘We hebben bij jullie een heleboel geld uitstaan; laat maar eens zien hoe millenniumbestendig jullie zijn. En hebben jullie niet genoeg gedaan, dan willen we nu ons geld terug.’ Maar ja, zo makkelijk gaat dat natuurlijk ook weer niet."
Houtje-touwtje
En wat kom je dan in concreto bij je bank in Indonesië aan bugs tegen? "De bank in Djakarta heeft uiteraard een telefooncentrale. Zonder die centrale doe je als bank helemaal niets; alles gaat over de telefoon. Die hebben we getest, gewoon door de klok vooruit te draaien. Op één seconde na middernacht stopte de klok, terwijl de leverancier had gezegd: hij is compliant. Hoe kan dat? Een week later komt hij met een schijfje met software: ‘Hier, stop die er maar in en dan doet hij het weer’. Tja, dan probeer je het uit en dan blijkt het nog te werken ook. Eerst springt de klok op 1900 en na een minuut op 2000. Een echte oplossing is dat natuurlijk niet, het is een houtje-touwtje ingreep.
Dus dan zeg je tegen die algemeen directeur: ‘Wat wil je? Echt compliant ben je niet, maar wil je het ermee proberen?’ Tja – en dat is dan typisch Djakarta – dan zegt die manager: ‘Een nieuwe centrale kost vijftigduizend gulden, dus dat kan niet. En ja, dan hebben we misschien straks geen telefoon; maar als we wél telefoon hebben, is er waarschijnlijk geen stroom. Dus laat verder maar zitten.’ Maar let wel: diezelfde gelatenheid waardoor ze zo achterop zijn geraakt, zal er ook voor zorgen dat ze zich er wel uit redden. Ze zijn daar echt van: ‘Oh, doet de bus het niet? Dan gaan we toch lopen.’ En dan komen ze er ook. Die mensen zijn gewend om met noodsituaties om te gaan.
Maar zelfs al zouden ze stroom hebben, dan nog zouden ze in de huidige economische constellatie geen nieuwe centrale kunnen kopen. Ze zijn dan ook meer bezig met het afdekken van de risico’s dan met het nalopen van alle systemen om te kijken of er velden zijn met twee posities voor een jaar waar het er vier zouden moeten zijn. Dus als ze weten dat de telefooncentrale eruit kan klappen, schaffen ze gewoon een extra aantal satelliet-telefoons aan.
Aan de telex
"Iets soortgelijks speelt met de Swift-terminals. Swift is een wereldwijd netwerk waarover transacties tussen de banken onderling worden uitgevoerd. Die apparatuur is onmisbaar, maar kwetsbaar. Dus wat doet men: in plaats van al die Swift-terminals te gaan navlooien, haalt men een oude telex uit de kast. Ze stemmen dan met de andere banken af dat die ook weer een telex installeren, en vervolgens kunnen ze daar in noodgevallen altijd op terugvallen. Dat is het hele principe: in noodgevallen grijp je terug op meer elementaire niveaus; die zijn minder snel, maar ook minder kwetsbaar. Uiteindelijk moet je kunnen terugvallen op een niveau dat altijd blijft werken – al is het maar potlood en papier en een postduif."
