Zonder gas zou het koud zijn in Nederland. En donker. En de Gasunie, het bedrijf dat aardgas koopt van de maatschappijen die het uit de grond halen, en het vervolgens distribueert naar fornuizen, industrieën de energiecentrales, weet dat maar al te goed.
Voor de Gasunie geldt derhalve bovenal: het gas moet blijven stromen. En als er dan rond de eeuwwende een bug dreigt langs te komen die dat zou kunnen verhinderen, hoef je daar in Groningen niemand te vertellen dat er moet worden ingegrepen.
Begin 1997 komt RCC, tegenwoordig onderdeel van de Roccade groep, bij de Gasunie op bezoek. Het geeft het management van de IT-afdeling en de directie een presentatie over de millenniumproblematiek. Dat heeft succes. Men raakt bij de gasunie overtuigd van de ernst van de situatie en besluit in april 1997 een stevige projectgroep in het leven te roepen, die spoorslags aan het werk gaat. Bovendien wordt er een stuurgroep op directie-niveau geformeerd. Binnen de drie hoofdgroepen – IT Domain (het mainframe met al zijn applicaties en de IT-infrastructuur), de Technische Systemen (het fysieke transport van het gas: pijpleidingen, meng- en compressorstations, gasontvangststations) en de Business Chain (gasproducenten, gasafnemers en overige critical suppliers) worden deelprojecten gestart. Met moedermaatschappij Shell wordt een contract afgesloten voor ondersteuning.
Inventarisatie
Om te beginnen maakt de unie een inventarisatie en legt per deelproject een database aan waarin alles wordt vastgelegd wat het bedrijf in huis heeft aan systemen, componenten, apparaten hard- en software. Alles wat van die items bekend is – leverancier, aantal in gebruik, hoe onmisbaar het item is, gegevens over 2000-compliancy – wordt genoteerd. Dat duurt tot november 1997. Als dat achter de rug is, volgt een eerste analyse. In dit stadium worden ook de leveranciers van grote besturingssystemen uitgenodigd mee te denken over wat er mogelijkerwijs mis zou kunnen zijn. "Dan moet je kijken wat je dient te vervangen of aan te passen," zegt projectleider ing. Anne Draijer. "In deze fase is heel veel overleg gevoerd met de leveranciers van onze technische apparatuur. Samen hebben we onderzoek verricht naar mogelijke millenniumfouten. Ook werden de resources vastgelegd bij die leveranciers waarvan wij het vermoeden hadden dat er wel eens capaciteitsproblemen zouden kunnen ontstaan door grote vraag."
De operatie
Binnen de IT-Domain wordt alle programmatuur (onder andere de mainframe-applicaties) gescand op de aanwezigheid van tweecijferige jaarvelden; vervolgens bekijkt men of hierdoor problemen zullen ontstaan. Origin voert deze operatie op voorbeeldige wijze uit. In april 1998 is deze fase afgerond; de tijd breekt aan om te testen en te repareren. Ten slotte volgt nog een integrale jaar 2000-test op alle compressor- en mengstations om er zeker van te zijn dat alles in het jaar 2000 zal functioneren. Op 1 januari 1999 zijn alle eigen systemen en apparatuur klaar voor het jaar 2000, dankzij de inzet van zo’n 140 mensen.
Optimistisch
Het testen stemt optimistisch: het gas blijft stromen, ook na 1 januari 2000. "Maar honderd procent zeker ben je nooit," zegt Draijer. "Er kunnen nog zaken de kop opsteken waarvan we niet weten dat ze er zijn. Ook bij derden kunnen zaken misgaan. Daarom hebben we noodplannen ontwikkeld. Ook bij onverhoopte storingen in bijvoorbeeld de stroomvoorziening of de telecommunicatie willen we gas kunnen leveren.
Het grote Slochterenveld en de drie ondergrondse bergingen voor aardgas in Langelo, Grijpskerk en Alkmaar zijn in staat om ook bij uitval van de openbare stroomvoorziening gas te produceren. Die staan dus reserve. Gasunie zelf plaatst uit voorzorg nog noodaggregaten op 75 meet- en regelstations waar met elektrische injectiepompen de odorant (de typische gaslucht) aan het gas wordt toegevoegd. Dat is van levensbelang, omdat reukloos gas veel te gevaarlijk is in het gebruik.
"Voor alle zekerheid zullen we in de betreffende nacht ondanks alle uitgevoerde testen veel stations bemannen, opdat als er iets misgaat, de vitale installaties toch met de hand in bedrijf gehouden kunnen worden," zegt Draijer. "Wat we aan bugs hebben gevonden, valt eigenlijk nog wel mee. In de IT-Domain hebben we toch nog wel de nodige applicaties gevonden die gebruik maken van een twee-cijferige jaarcode en daardoor problemen veroorzaakten. Die zijn aangepast. Alle applicaties zijn vervolgens getest in een jaar 2000-omgeving.
Weggegooid
Er was bijvoorbeeld een applicatie die een backup bestand aanmaakte op zo’n manier dat dat bestand in het jaar 2000 onmiddellijk zou worden weggegooid omdat het systeem ervan uitging dat het bestand te oud was. "Ook bij de technische systemen kwamen we de nodige problemen tegen. Aan de embedded systemen, de firmware met in chips ingebakken systeemsoftware, hebben we, met name in de besturing van de grote meng- en compressorstations, het nodige moeten vervangen. De problemen zaten niet zozeer in het real time-deel van het besturingssysteem – alle metingen werden correct verricht – als wel in de communicatie- en presentatiemodules, dus bij de man-machine interfaces. Er werd goed gemeten, maar slechts gepresenteerd. En dan weet je nog niks.
"Ander voorbeeld: in Ommen hebben we een stikstoffabriek. Daar maken wij stikstof voor het opmengen van hoog-calorisch aardgas. Dit gebeurt door middel van cryogene luchtscheiding. Een van de dingen die er tijdens het productieproces gebeuren, is dat moleculaire zeven de proceslucht reinigen van water en CO2. Na verloop van een paar uur raken die zeven verzadigd; er wordt dan een nieuw bed ingeschakeld en de verzadigde zeef wordt geregenereerd met hete lucht. De aansturing van de schakelkleppen vindt plaats vanuit een procesbesturingssysteem. Dat was wat onhandig geprogrammeerd: het maakte gebruik van de systeemtijd en -datum (2-cijferig!). Proefondervindelijk stelden wij vast dat als de systeemdatum het jaar 2000 bereikt, de schakelcyclus niet meer verder kon. De schakelkleppen bleven dan staan waar ze stonden en het proces stopte.
Expertise
"Waar het bij projecten als dit om gaat, is dat je systematisch alle apparaten en systemen van het bedrijf in kaart brengt. Daarvoor moet je gebruikmaken van de mensen die je in huis hebt, die de technische expertise hebben en inhoudelijk kennis van zaken. Daarom heb ik ook nooit zo’n heil gezien in de wat overhaaste werving van de ‘millenniumtesters’. Ik heb begrepen dat dit initiatief door gebrek aan vraag inmiddels is stopgezet." CS
