Verbazing en ongeloof waren de reacties afgelopen donderdag op het bericht ‘Nederlanders gaan dit jaar voor 1,1 miljard via Internet kopen’, gebaseerd op de ‘Nationale Internet Monitor’ (NIM) van onderzoeksbureau Pro Active en Adformatie. Nergens is een bevestiging van of indicatie voor dit hoge cijfer te krijgen.
Zevenduizend personen zijn ondervraagd – maar uitsluitend via het Web. Van hen zou 14 procent (980 mensen) in de twee onderzoeksweken in juni echt hebben gekocht, voor 4,3 miljoen gulden. Pro Active zegt voor eventuele zware gebruikers een correctie te hebben uitgevoerd. NIM rekent ook losse bestellingen via email tot e-handel, wat afwijkt van andere onderzoeken. Aan software (veel uit het buitenland) en hardware (uit Nederland) is ieder 330 miljoen gulden uitgegeven, aan boeken 65 miljoen, aan audio/video 75 miljoen (vooral uit het buitenland), en aan met name reizen, kleding en duurzame goederen ruim driehonderd miljoen. De helft van de bestedingen zou in Nederland geschieden. Tweederde van de kopers zou honderd gulden per aankoop uitgeven.
Voorzitter dr ir H. de Wilt van het Electronic Commerce Platform Nederland (ECP): "De waarde van dit soort voorspellingen is onhelder." Directeur Liesbeth Hop van Pro Active verwijt De Wilt de details niet te kennen. Bovendien zou zijn organisatie zelf onderzoek moeten doen. Het ECP, een bundeling van de overheid en grote bedrijven, is dat volgens De Wilt niet direct van plan.
Jan Luik, directeur vanhttp://e-trade.nl: "Je komt nooit aan dat bedrag." E-trade is het grootste Nederlandse facilitaire bedrijf voor e-commerce, eigendom van onder meer Roccade en IBM. De ruim zestienduizend sites van e-trade benaderen de NIM-cijfers niet eens. Driehonderd tot vierhonderd van Luiks e-winkeliers kunnen e-handel met bestellen en betalen bieden. Volgens Hop is van belang dat de bestellingen merendeels naar het buitenland gaan.
Ook branche-deskundigen betwijfelen de uitkomsten. Marktonderzoeker Wim van Leeuwen van de Stichting Speurwerk Betreffende het Boek (Ssbb) sluit voor boeken 65 miljoen aan e-verkopen uit. Ssbb laat al jaren het Nipo elke week vijfhonderd gezinnen ondervragen over hun boekaankopen. De totale omzet aan algemene boeken, waarbij inbegrepen veel computerboeken en -gidsen, bedroeg in Nederland vorig jaar één miljard gulden. Van Leeuwen heeft gemeten dat daarvan voor één miljoen via Internet gekocht is. Misschien is nog eens voor tien miljoen aan school- en studieboeken besteld of verkocht.
Directeur Remeeuse van de cd-branchevereniging Nvgd acht voor CD’s en video’s samen 75 miljoen gulden aan e-verkoop onmogelijk. In de VS gebeurt 1 procent van de aankopen via Internet. Omgerekend naar Nederland, met zijn stabiele omzetvolume van 1,2 miljard gulden in zowel 1997 als 1996, zou dat twaalf miljoen zijn, hoewel minder Nederlanders via het Web kopen en voor lagere bedragen. Volgens Remeeuse zijn nu nog geen dozijn Nederlandse CD-winkels online.
IBM-zegsman Walter van het Hof: "We hebben in Nederland nu 1,3 miljoen Internet-aansluitingen, waarvan vijfhonderdduizend bij bedrijven." Dat 14 procent van de Nederlandse online bevolking e-winkelt, strookt met andere cijfers. Die 180 duizend mensen zouden dan via Internet gemiddeld voor 6040 gulden moeten kopen. Hop wijst op de 80-20 regel: 20 procent van de kopers genereert 80 procent van de omzet.
Directeur André Koch van Online Transactions Systems in Amsterdam, gespecialiseerd in het beveiligen van betaling via Internet, sluit de NIM-cijfers ook uit, al ziet hij een duidelijke groei van e-commercie. De e-omzet van Wehkamp, de verst gevorderde postorderaar wat e-commercie betreft, groeit van één miljoen in 1997 naar vier miljoen dit jaar. Als de feestmaanden erg meevallen, wordt het misschien vijf miljoen.
Nadere bestudering door twee marktonderzoekers en vergelijking met cijfers van branches leveren slechts aanwijzingen op voor 350 miljoen gulden, het cijfer van IDC. Dit lijkt De Wilt en Luik ‘aannemelijk’. Het cijfer is gebaseerd op onderzoek onder consumenten en bedrijven in Nederland en alle andere Europese landen, met in totaal tienduizend ondervraagden. In 2001 moet Nederland vier miljard halen. De voorspelling voor de Duitse totale e-omzet dit jaar, de grootste in Europa en de snelstgroeiende ter wereld, bedraagt voor 1998 één- tot 1,4 miljard gulden, afhankelijk van de onderzoeker. Volgens IDC bedroeg de omzet via e-handel in Nederland in 1997 120 miljoen. Een vertienvoudiging binnen één jaar is onwaarschijnlijk. Een groei van 200 tot 300 procent per jaar is aannemelijk.
