Baan is zonder enige twijfel het meest succesvolle Nederlandse automatiseringsbedrijf. Het geniet wereldwijde faam met zijn erp-software. Hoewel aartsrivaal SAP uit Duitsland vele malen groter is, heeft Baan qua publiciteit en imago jarenlang niet voor de marktleider onder hoeven doen.
Zeker nadat het miljoenenorders binnensleepte bij Boeing, Ford en Komatsu. De laatste maanden rommelt het echter rond Neerlands trots. Centraal in alle discussies rond de softwareleverancier staat de relatie tussen het beursgenoteerde Baan Company en de investeringsmaatschappij Baan Investment, dat na een recentelijke reorganisatie omgedoopt werd in Vanenburg Ventures (genoemd naar het Puttense kasteel van waaruit de gebroeders Baan hun imperium bestieren).
Het lieverdje van de beurs werd na de teleurstellende eerste kwartaalresultaten genadeloos op de pijnbank gelegd. In tegenstelling tot Baans zeer positieve PR van weleer, blijft het bedrijf momenteel niets bespaard. Forse dalingen van de beurskoers in New York en Amsterdam, kritiek van beleggers en vernietigende artikelen in de Amerikaanse IT en financiële pers. Baans unieke organisatiestructuur, gericht op een snelle groei van het ondoorzichtige conglomeraat van bedrijven dat Baan-software aan de man brengt, vormt het mikpunt van felle kritiek.
Reorganisatie
Twee maanden na het ontstaan van de rumoer, maakte Baan twee weken geleden bekend te gaan reorganiseren. In eerste instantie reageerde beleggers positief. De banden tussen Vanenburg Ventures en Baan Company zijn veel losser geworden en de broers Baan nemen in beide organisaties een minder dominante positie in. De beurskoers herwon een gedeelte van zijn verlies. Vorige week publiceerde de gezaghebbende Amerikaanse zakenkrant The Wallstreet Journal echter een ‘dodelijk’ artikel over het reilen en zeilen van de Nederlandse softwareleverancier.
Wederom laaide de discussie over onduidelijke transacties tussen het Baan Company en Vanenburg Ventures hoog op. De Amerikanen zijn er nog niet van overtuigd dat de herstructurering van Baan leidt tot een doorzichtigere financiële bedrijfsvoering. De prijs van het aandeel Baan kwam weer onder druk te staan.
Minder stringent
In Europa, en dus ook in Nederland, zijn de financiële criteria minder stringent. Samen met de sentimenten rond het succesvolle Nederlandse bedrijf zorgt dat ervoor dat de kritiek aan deze kant van oceaan niet weggewuifd, maar wel gerelativeerd wordt. "Hoge bomen vangen natuurlijk veel wind. Maar ik vind het jammer dat Baan uit de gratie lijkt te zijn", zo reageert Loek van den Boog, privé-investeerder en bekend met de perikelen rond het Veluwse softwarebedrijf, op de nieuwe kritiek vanuit de Verenigde Staten. Van den Boog meent dat de kritiek wat ver gaat. "Als je dat artikel in The Wallstreet Journal leest, merk je dat de schrijvers Jan en Paul Baan absoluut niet kennen." Ook Albert Verhoeven, voorzitter van de gebruikersvereniging Baan World Users (BWU), nuanceert de ontwikkelingen rond Baan: "Er is nog geen sprake van een dramatische situatie." Baan-gebruikers zijn geen investeerders en hun primaire aandacht gaat dus niet uit naar de dagelijkse beslommeringen op de beursvloer.
Oud-boekhouder
Baan werd meer dan twintig jaar geleden opgericht door Jan Baan. Al snel haalde de oud-boekhouder zijn broer en bedrijfseconoom Paul in huis. Het Barneveldse softwarebedrijf ontpopte zich als een belangrijke speler in de Benelux. Met name op het gebied van productiesoftware speelden de broers Baan weldra een vooraanstaande rol.
Veelbesproken is de streng christelijk gereformeerde levenshouding van Jan en Paul Baan. Personeel werd aanvankelijk geworven via aan de kerk gelieerde bladen en regionale gereformeerde dagbladen. Met de sterke expansie van de laatste jaren, die zich vooral ook internationaal voltrok, is het ‘refo’-gehalte binnen Baan fors afgenomen. Minder dan 10 procent van het personeel praktiseert het geloof van de topmannen. Toch heeft het bedrijf het gereformeerde imago niet echt van zich af kunnen schudden, voor zover het dat al zou willen.
De drie i’s
Baans bedrijfsfilosofie is gestoeld op de zogenoemde drie i’s. Jan Baan houdt zijn medewerkers voor het erp-bedrijf staat voor innovatie, integriteit en initiatief. In de topman’s lijfspreuk "It’s better to ask for forgiveness then for permission" komt het vooruitstrevende uit de drie i’s goed tot uitdrukking.
Een grote sprong voorwaarts werd mogelijk toen de Amerikaanse investeringsmaatschappij General Atlantic Partners in 1994 meer dan twintig miljoen dollar investeerde in het snelgroeiende Veluwse softwarebedrijf. Baan koos ervoor om de sprong over de oceaan te wagen en met het geld en advies van General Atlantic in Amerika en andere continenten voet aan wal te zetten. Jan Baan noemt het verkopen van een deel van zijn aandelen aan General Atlantic het beste wat hij ooit gedaan heeft voor het bedrijf. De beursgang, de elegante software, de snelle groei, de steeds hogere omzet- en winstcijfers doen Baans reputatie stijgen tot enorme hoogten. IT-deskundigen uit de Verenigde Staten spreken stuk voor stuk vol ontzag over het bedrijf, waarvan ze de naam steevast uitspreken als ‘Bahn’.
Succesformule
De succesformule van Baan draait om het Baanweb. Volgens Paul Baan, die de architect van dit concept genoemd mag worden, kan een individueel bedrijf onmogelijk de exploderende groei bijbenen van de huidige markt voor erp-software. Alleen een conglomeraat van bedrijven is in staat om de ontwikkelingen en vraag bij te houden. Baan Company is in die structuur het kernbedrijf, de software-ontwikkelaar en -leverancier. Vanenburg Ventures, dat een belang van bijna 40 procent heeft in Baan Company, probeert zoveel mogelijk bedrijfsactiviteiten rond Baan-software te ontwikkelen en te stimuleren. Door zowel kennisoverdracht als kapitaalinjecties. Via een complexe holdingconstructie hebben de broers Baan het economische belang in Vanenburg Ventures (met 40 procent ‘Company’-aandelen) ondergebracht in de charitatieve stichting Oikonomos, dat liefdadigheidsprojecten in de derde wereld financiert, terwijl de zeggenschap over het bedrijf in hun handen blijft. Verstikt Baan in haar eigen gesponnen web?
Kosten parkeren
Baan Company zou Vanenburg Ventures, en de bedrijven die daaronder vallen, gebruikt hebben om kostenposten te ‘parkeren’. Zo heeft de investeringsmaatschappij het kasteel gekocht en vervolgens verhuurd aan de beursgenoteerde onderneming. Hoe hoog de betaalde huur is, wordt niet bekendgemaakt. Vooral Amerikaanse beleggers gruwen van het gebrek aan inzicht in de werkelijke winstgevendheid van het beursfonds. "Het verwijt dat je Baan kunt maken is dat ze niet alle schijn vermeden hebben in dit soort zaken. De vraag of Vanenburg Ventures wel of niet volledig als een onafhankelijke organisatie functioneert brengt Baan in een lastig parket. Daar kun je beter ver van vandaan blijven", aldus Van den Boog. Het verlies van een miljoenenorder bij Allied Signal, waar het artikel uit The Wallstreet Journal, gewag van maakt, noemt Van den Boog paradoxaal. Jan Baan zou zonder op de hoogte zijn van de complexiteit van de installatie een aanbod aan het bedrijf hebben gedaan. Hij zou perse een grote naam als klant willen presenteren om de beurskoers te stimuleren. Allied Signal koos vervolgens voor de software van SAP. "Dat komt paradoxaal op me over. In de gevallen dat ik met Jan en Paul Baan te maken heb gehad, vind ik ze op een integere manier zakendoen", aldus Van den Boog.
Wederverkopers
Vanenburg Ventures heeft daarnaast belangen van respectievelijk 100 en 85 procent in Baan Business Systems (BBS) en Baan Midmarket Solutions (BMS). Deze bedrijven treden op als wederverkoper van Baan-software. Ook deze constructie baarde veel beleggers zorgen. De grote winst zou bij Baan Company en niet bij de wederverkopers terecht komen. Door de verkoop van de belangen in BMS en BBS moet deze kritiek gestopt worden.
"Veel gebruikers zijn klant van BBS en willen dus graag zo snel mogelijk duidelijkheid over de details van de nieuwe organisatiestructuur. Baan houdt ons echter beter dan voorheen op de hoogte van de ontwikkelingen", aldus BWU-voorzitter Verhoeven.
