De aanzienlijk lagere eigendomskosten die het NC-concept biedt, zijn te aantrekkelijk om te negeren. KLM IT-strateeg Henk Kreutzkamp: "over twee jaar hebben wij hier NC’s staan, daarvan ben ik vast overtuigd." Aan de Russische grens staan ze n� al. De Finse douane heeft maar liefst vijftienhonderd NC’s en X-terminals in een ‘wide are network’ geplaatst. De benodigde IT-staf: tien mensen waarvan drie parttimers.
NC World’ doet iets waarmee je je in journalistieke kring bepaald niet populair maakt. De Internet-uitgave voorziet artikelen uit andere media van kritische kanttekeningen. Fouten, blunders en onwetendheid: het wordt allemaal aan de kaak gesteld. Geen IT-blad wordt gespaard, geen journalist is veilig. ‘NC World’ heeft nogal wat recht te zetten. De (vak)pers bakt er niet veel van als het om Netwerk Computers gaat.
De ‘Wall Street Journal’ publiceert bijvoorbeeld een verhaal waarin de NC wordt vergeleken met Microsofts wbt (Windows based terminal)-concept. Volgens de ‘Journal’ is de wbt ‘een aantrekkelijke nieuwe technologie die uit het niets op komt zetten.’ Hoe moet een bedrijf als Citrix zich voelen als hun vijf jaar oude technologie wordt bestempeld als iets dat uit het niets komt opdagen, annoteert ‘NC World’. Microsoft heeft immers vorig jaar de Citrix Winframe-technologie in licentie genomen als basis voor zijn ’thin client’-oplossing. Vergeet niet, zo vervolgen de plaaggeesten, dezelfde ‘Wall Street Journal’ voorspelde drie jaar geleden ook de ondergang van ‘Usenet’, de Internet-nieuwsgroepen.
Als het om verkoopcijfers van NC’s over 1997 gaat, kunnen de marktanalisten er ook wat van: Zona Research berekent 397.917 stuks, terwijl Dataquest het op 144.040 exemplaren houdt.
Verbazingwekkend exacte cijfers. Waarom niet met twee decimalen achter de komma werken, schrijft de cynische commentator.
Journalist John Taschek van ‘PC Week’ schrijft dat hij niemand kent die een NC heeft gekocht. ‘NC World’ geeft een hint: de Finse douane heeft 1500 netwerkcomputers aangeschaft, Federal Express koopt er 5000 in de komende vijf jaar, Dial-America Marketing heeft er 4100 staan en Burlington Coat Factory is van plan er 1000 te kopen.
Ook KLM opteert voor NC
Een Nederlands bedrijf dat overweegt NC’s aan te schaffen is de onderhoudsafdeling van de KLM op Schiphol Oost. "Wij zijn bezig met een NC-proef", zegt KLM’s IT-strateeg Henk Kreutzkamp. "Een aantal X-buizen komt voor vervanging in aanmerking."
"Ik geloof er nog steeds in", vervolgt hij. Het gaat hem alleen niet snel genoeg. "Twee jaar geleden zag het er allemaal zo mooi uit toen Larry Ellison het idee voor de NC lanceerde. Maar het lijkt wel of sindsdien de ontwikkeling heeft stilgestaan. De netwerkcomputer blijft achter in kracht."
In de meeste NC’s zitten immers weinig krachtige processoren en ontbreekt het aan goede multimedia-ondersteuning. Kreutzkamp wil in de toekomst multimedia op zijn NC’s. Dat kan nu ook al, maar dan moet men terugvallen op X-Windows.
"Binnen een paar jaar wordt multimedia op de werkplek belangrijk voor onze monteurs", zegt Kreutzkamp. "Iemand heeft dan wel een opleiding gehad in het repareren van bepaalde vliegtuigonderdelen, maar sommige zaken vergeet je, zakken weg in het geheugen. Dan moet je toch weer de handleiding raadplegen. In zo’n geval is een digitale video, waar iemand de handeling voordoet, een geweldig hulpmiddel."
Het gaat bij de onderhoudsdienst van de KLM om een groot IT-park. Om een idee te geven: 2000 werkstations (waarvan momenteel 50 X-Windows terminals) en 90 servers (IBM RS/6000). Dat alles wordt met elkaar verbonden door middel van een enorm, dubbel uitgevoerd glasvezel-netwerk (fddi – fiber optic distributed data interface) dat over het uitgestrekte terrein is aangelegd. Momenteel wordt het data-verkeer gerouteerd, binnenkort gaat men over op atm (asynchronous transfer mode). Voor de diverse netwerksegmenten werd Ethernet gelegd.
Weg van het PC-model
Begin jaren negentig verkoos de KLM al X-Windows boven PC’s in die gevallen waar geen kantoorapplicaties nodig waren. X-Windows genoot de voorkeur vanwege de betere beveiliging en de lagere prijs. Lagere prijs? "Ja, men had 20 inch monitoren nodig. De PC-uitvoering daarvan was duurder dan de X-Windowsversie."
De betere beveiliging van X-Windows spreekt voor zich. "In hangaars loopt iedereen in en uit. We houden ons hart vast voor wat er in dat geval met PC’s zou kunnen gebeuren. Bovendien hadden we applicaties die alleen maar op de RS/6000 draaien. Om die te gebruiken heb je geen PC’s nodig."
Kreutzkamp wil niet alle PC’s op termijn vervangen door NC’s. De netwerkcomputer moet zich wat hem betreft nog bewijzen qua functionaliteit en performance. In de nabije toekomst voorziet de IT-strateeg een belangrijke verschuiving in de IT-wereld: "weg van het PC-model en richting Java en NC".
"Ik zie de huidige Windows-interface verdwijnen", zegt Kreutzkamp. "De browser wordt het openingsscherm. Of die nu op een NC draait of op een PC, dat maakt niets uit." De in omvang enorme Office-pakketten van Microsoft zijn ook gedoemd te verdwijnen. De ontwikkelingen schuiven op naar componenten-software en ten gunste van Java.
"De meeste gebruikers zullen nooit meer dan tien procent van de functionaliteit van een Office suite benutten", zegt Kreutzkamp. "Opdelen in componenten en dan alleen laden wat je echt nodig hebt, dat heeft de toekomst."
Afwachtende houding
De Nederlandse IT-markt blijkt nog af te wachten. "We hebben hier sinds oktober vorig jaar ongeveer vijfhonderd NC’s verkocht", vertelt Phillip Actor, directeur van Cobra, een Amsterdamse specialist in Citrix-oplossingen. "Dat valt me wat tegen. Maar we zijn nogal IBM-georiënteerd en de Netstation ondersteunde eerst het Citrix ICA-protocol niet (daardoor kan men geen Windows-applicaties ondersteunen, red.)." Actors bedrijf heeft daarvoor evenwel een slimme noodoplossing bedacht met behulp van een extra RS/6000-werkstation. Die tussenoplossing is inmiddels overbodig. IBM kondigt nu ICA-ondersteuning aan voor de Netstation NC’s.
Actor staat voor een pragmatische aanpak bij de installatie van netwerkcomputers. "Plak ze tegen de onderkant van het bureau en laat ze altijd aan staan. Dan hoef je nooit meer te ‘booten’, dat bespaart opstarttijd." Java ziet Actor nog niet direct doorbreken. "Voorlopig hebben weinig bedrijven Java-applicaties nodig. In de verre toekomst zie ik Java evenwel alomtegenwoordig. Tot in frisdrank-, snoep- en gokautomaten aan toe. Dan zal zo’n drankautomaat via een gsm-verbinding melden dat de blikjes frisdrank moeten worden bijgevuld."
Finse douane
Een opmerkelijke echte NC-toepassing is te vinden aan de Finse grens. De douane aldaar moest in 1991 overstappen op een grafische gebruikersinterface. Gewoonlijk kan dat alleen met PC’s worden bereikt. Maar voor die gangbare optie had men te weinig budget. Vooral de ondersteuning zou veel te veel geld vergen. Daarom besloot Kari Suvila, het hoofd van de IT-afdeling van de Finse douane, zijn 1500 gebruikers te voorzien van X-Windows-terminals. Momenteel zijn er 1300 X-Windows-terminals en 200 NC’s van fabrikant NCD in gebruik. De kantoorapplicaties worden gedraaid op 20 IBM RS/6000-servers. Verder staan er nog 10 servers voor speciaal voor de douane ontwikkelde applicaties. Gemiddeld bedient 1 server 40 gebruikers van kantoorapplicaties, of 60 gebruikers van een douane-applicatie.
De Finse douane beschikt over zeven districtskantoren en ongeveer vijftig douanekantoren die met elkaar verbonden zijn via een ‘wide area network’ dat draait onder Unix met TCP/IP als dataprotocol. De ‘back up’ van alle servers wordt door een centraal systeem verzorgd. Als kantoorsoftware koos men voor Applixware, een complete office-suite met tekstverwerking, graphics, database interface, spreadsheet en e-mail. Documenten worden voornamelijk via e-mail uitgewisseld. Ook gebruikt men webbrowsers om documenten te lezen en berichten te versturen via het intranet.
Ter illustratie, de lage onderhoudskosten van het netwerk zijn voornamelijk terug te voeren op de omvang van de IT-afdeling: tien mensen, waaronder nota bene drie parttimers.
Andere Finse overheidsdiensten waren begin jaren negentig sterk gekant tegen de centralisatie van de automatisering en de invoering van X-Windows bij de douane. Men vreesde lage prestaties, incompatibiliteit en communicatieproblemen met andere systemen. Niets bleek minder waar. Na de aanschaf van de NC’s waren de critici overtuigd van de prestaties van de kantoorapplicaties. Bovendien is met de kantoorautomatisering een beveiligingsniveau te realiseren dat elders met PC’s niet mogelijk bleek. Om ongeautoriseerde toegang van gegevens en de verspreiding van virussen te voorkomen is alles gedaan.
De Finse douane heeft in de afgelopen jaren kunnen besparen doordat men niet hoeft mee te doen met de typische PC-vervangingscyclus. Hardware vervangen is een evolutionair proces geworden. In de komende drie tot vier jaar wil de douanedienst oudere X-terminals vervangen door NC’s. Dat zal een geleidelijk proces worden omdat de oude X-terminals nog steeds geschikt zijn voor de nieuwste webbrowsers.
De 1500 gebruikers hebben toegang tot Windows-, Unix-, mainframe- en Java-applicaties. Vooral toegang tot Windows-applicaties is belangrijk. De Europese Commissie, nota bene de hoogst verantwoordelijk autoriteit voor de bescherming van vrije concurrentie, voorziet alle Europese doaune-kantoren van gegevens gebaseerd op bedrijfseigen Microsoft-standaarden. Dat is echter geen probleem voor de Finnen. Met de Wincenter-software van NCD (een Citrix Winframe-implementatie) draaiend op een Windows NT-server hebben alle 1500 gebruikers toegang tot de betreffende informatie.
Berekening van Gartner
Het is opvallend dat sinds Microsoft Windows Terminal Server (voorheen bekend onder codenaam Hydra) op de markt is gebracht, de vakpers milder is gaan schrijven over de kansen van het ’thin client/fat server’-concept. Veel journalisten beschrijven de ’thin client’-aanpak nu als een potentiële groeimarkt. In de Verenigde Staten, Europa en Azië staan miljoenen antieke 3270 terminals, zegt bijvoorbeeld Dave Morris, een Amerikaanse IT-consultant. Waar wil je die terminals anders mee vervangen dan met een NC? Met een zesduizend gulden kostende Pentium 300 Mhz, voorzien van een 8 GB harddisk en 64 MB werkgeheugen? Hoe wil je zevenduizend kopieën van MS Word installeren en onderhouden? Hoeveel zou het een bedrijf als Fedex kosten om zijn 75.000 computers op te waarderen naar Windows 95? Je zorgen maken om virussen en om het maken van ‘back ups’ voor duizend PC’s is heel wat duurder dan je helemaal geen zorgen te maken, zegt Morris.
De lage eigendomskosten van NC’s ten opzichte van PC-netwerken is het belangrijkste argument dat pleit voor deze vorm van gecentraliseerde automatisering. De Gartner Group berekent dat de werkelijke kosten per netwerk-PC liggen op 11.900 dollar. Dat is dan inclusief hardware, software, ondersteuning, administratieve taken en werkzaamheden die de PC-gebruiker zelf heeft moeten uitvoeren. Gartner verwacht een kostenbesparing tot 41 procent bij het gebruik van een NC die in staat is Java-applets te draaien. De besparing is berekend ten opzichte van een netwerk-PC, draaiend onder Windows 95. De kosten van een PC-werkplek bestaan overigens slechts voor 15 procent uit kapitaal (hardware en software). Arbeidsloon (service, opleiding, onderhoud) is vele malen belangrijker.
Rapport van Bloor Research
De Britse marktanalist Bloor Research vraagt zich af in het recente rapport ‘The realities of network computing’ of de pure NC zijn kansen heeft verprutst. Immers:
- Microsoft maakt als reactie op de NC nu ook werk van ’total cost of ownership’. Men doet dit door te wijzen op bestaande beheermogelijkheden en door nieuwe beheerfeatures aan te kondigen in NT v5.0. Bijvoorbeeld de mogelijkheid om een PC zo te configureren dat alle data en het gebruikersprofiel op de server worden bewaard. Dat maakt het mogelijk om een kapotte PC snel te vervangen door een nieuwe:
- NC’s kunnen nog niet beheerd worden met enterprise management tools;
- het prijsverschil tussen NC’s en PC’s is gering;
- Java-applicaties zijn mondjesmaat beschikbaar. Bovendien zijn ze in functionaliteit niet te vergelijken met Windows-versies.
Bloor verwacht dat Microsofts Windows Terminal Server hoge ogen gaat gooien. De NC’s worden populair bij bedrijven die meerdere platformen in huis hebben en die in de toekomst Java-applicaties gaan gebruiken.
Ad Mulder,
freelance medewerker Computable
De marktspelers en hun NC politiek
Om de markt te begrijpen is het belangrijk te weten wie de belangrijkste leveranciers zijn en hoe zijn hun geld verdienen. De belangrijkste leveranciers zijn Microsoft, Intel, Oracle, IBM, Sun en Netscape. Er zijn twee kampen: Microsoft en Intel tegen de rest. Het twistpunt gaat over de rol en de importantie van Java. Dat de eigendomskosten moeten dalen, daarover heerst geen verschil van mening. Maar hoe dat te bereiken? De visies daarover en de belangen van de verschillende partijen lopen sterk uiteen.
Microsoft
Microsoft verdient zijn geld met de verkoop van nieuwe software. De service-organisatie van deze leverancier, stelt marktonderzoeker Bloor in een rapport, bestaat alleen om de producten te promoten. Microsoft brengt geen jaarlijkse onderhoudskosten in rekening. Vandaar dat het bedrijf zich richt op productinnovatie. De financiële wereld denkt dat Microsoft in staat is de huidige reeks van product-innovaties nog jaren voort te zetten. De aandelen worden immers ruim drie keer hoger gewaardeerd dan die van IBM of Sun Microsystems. Om de eigendomskosten te verlagen verkiest Microsoft het (beter) gebruik van bestaande hulpmiddelen als de Zero Administration Kit en zijn SMS managementsoftware. Met de lancering van Windows Terminal Server (voorheen Hydra) en NT v5.0 verkrijgt men betere centrale beheermogelijkheden. De NetPC was in dit verband de eerste poging om de dreiging van de NC te stuiten door een gemakkelijker te beheren PC te definiëren.
Met de wbt en de Windows Terminal Server springt Microsoft op de Citrix Winframe-trein. De NC is op deze manier omsingeld door de wbt en NT v5.0: een slimme zet. Microsoft heeft geen duidelijk standpunt over de NC. Java is voor Microsoft alleen een interessante programmeertaal. Aan de andere kant doet de grootmacht uit Redmond alles om aan te tonen dat Java geen platform is. De ‘write once, run anywhere’-slogan van Java wordt te vuur en te zwaard bestreden. Indien dit waar blijkt dan is Windows immers irrelevant geworden. Verder probeert Microsoft de browsermarkt te beheersen door Explorer weg te geven of te integreren met Windows. Met het toevoegen van leveranciersspecifieke features hoopt men de markt verder in zijn greep te krijgen.
IBM
IBM behaalt in zo goed als elk segment van de IT-mark omzet: van mainframes tot PC’s, van outsourcing tot besturingssystemen. Het bedrijf, van oudsher een voorstander van centrale systemen, is een warm voorstander van de ’thin client’-aanpak. IBM ziet in Java een belangrijk wapen tegen Microsoft. Om drie redenen:
– Naarmate Windows NT volwassener wordt en men er verder mee kan doorgroeien (grotere schaalbaarheid), zal IBM dat gaan merken in de verkopen van zijn AS/400- en Unix-systemen.
Microsofts Backoffice-software bedreigt IBM’s middleware-verkopen.
– IBM heeft van oudsher een groot aantal verschillende, niet uitwisselbare platformen. Een laag daarboven die alles aan elkaar lijmt, zou goed uitkomen. Software kan op deze manier snel beschikbaar komen voor een hele reeks aan oude en nieuwe platformen.
– Software ontwikkeld voor IBM-platformen was in het verleden erg duur, zeker vergeleken met applicaties in de PC en NT-markt. Java’s ‘write once, run anywhere’ betekent goedkopere software voor iedereen omdat overzetten niet meer noodzakelijk is.
De NC is belangrijk voor IBM omdat men bevrijd wordt van de noodzaak een Microsoft-besturingssysteem te leveren. Bovendien krijgt IBM’s PowerPC-chip een nieuwe kans in de NC.
Oracle
Oracle wil van zijn voorvoegsel – databaseleverancier – verlost worden. Het bedrijf verkocht met enig succes applicatie-software en haalt een aardige omzet met dienstverlening. Met de oprichting van dochteronderneming NCI, Network Computer Inc., is men potentieel een speler in de markt voor desktop- en consumenten-PC’s. Larry Ellison heeft de naam Network Computer grote bekendheid gegeven. Oracle bezit de merknaam Network Computer en NC. NCI levert geen hardware, dat laat men over aan fabrikanten als Funai. Het bedrijf levert alleen software en specificaties voor de NC.
Oracle wordt potentieel bedreigd in zijn lucratieve database-segment. Microsoft verkoopt meer en meer SQL Server software op zijn Windows NT-platform.
Sun Microcomputer
Sun is groot geworden met krachtige werkstations draaiend onder Solaris, een Unix-variant. Al jaren voert men de slogan ’the network is the computer’. Veel van de eerste Internetservers zijn afkomstig van Sun. De oude Unix-werkstationmarkt heeft sterk te lijden onder de opkomst van Windows NT Workstation. Sun is vooral bekend als de ontwikkelaar van Java. Sun brengt Java op de markt als een technologie die geschikt is voor alle platformen, van piepkleine ‘embedded’ systemen tot mainframes. Java is ontwikkeld met de doelstelling om de sterke koppeling tussen applicatie en besturingssysteem te verbreken. Wie voor de Java Virtual Machine software schrijft, hoeft zich nooit meer zorgen te maken over besturingssystemen. De belofte van echte open systemen is natuurlijk al vaker gedaan. Denk aan Unix en aan C, maar ditmaal zijn de verschillende marktspelers zo bang voor Microsoft dat ze bereid zijn samen te werken aan een echte standaard. Sun heeft een eigen NC, de Java-station ontwikkeld, die onlangs op de markt is gebracht. Het apparaat is gespecialiseerd in het draaien van Java-applets.
Netscape
Netscape is het wonderbedrijf van eind jaren negentig. Praktisch uit het niets wist men in een paar luttele jaren een bedrijf op te bouwen met wereldwijde naamsbekendheid en een omzet van meer dan vijfhonderd miljoen dollar. De beursgang was een daverend succes. Netscape’s browsersoftware werd zo bedreigend voor Microsoft dat deze laatste eind 1995 de tegenaanval inzette. "Ik ben hardcore als het om Internet gaat", zei Bill Gates in december van dat jaar. Een belangrijke ommezwaai, omdat kort daarvoor Gates het Internet nog had afgedaan als minder belangrijk. De effecten van Microsofts browser-oorlog zijn inmiddels duidelijk. De beurskoers van Netscape is fors gedaald en Microsoft wordt door verschillende Amerikaanse overheden beschuldigd van overtreding van de anti-kartelregelgeving. Netscape maakt zijn omzet voornamelijk met de verkoop van software voor intranet- en Internet-servers. Een groeiend deel van de inkomsten wordt behaald met advertenties op de eigen website.
Voor Netscape is het van belang dat Java de strijd wint. Het bedrijf zou dan niet meer de vele verschillende versies van Netscape Navigator en Communicator hoeven te onderhouden. Netscape beconcurreert met zijn groupware IBM’s dochter Lotus en Microsoft Exchange.
