De Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid beveelt aan secundaire taken die geen directe betekenis voor de rijtaak hebben, zoals het raadplegen van een computer tijdens het rijden in de auto geheel achterwege te laten. ‘Autofabrikanten dienen systemen, zoals PC’s van een slot te voorzien dat automatisch in werking wordt gesteld als de auto in beweging is’, waarschuwt de SWOV.
Berichten in de media en met name uit de computerwereld vermelden dat binnen afzienbare tijd computers in de auto zullen worden ingebouwd. Eind vorig jaar werd op een tentoonstelling in Las Vegas een zogenoemd Network Vehicle gepresenteerd, als hét voertuig van de toekomst voor forenzen – Online op de A4, de stand van zaken rond de PC-Auto (Computable, 29 mei).
De bestuurder kan door middel van gesproken commando’s de computer vragen e-mail voor te lezen, een hotel of restaurant op te sporen, een route uit te stippelen of de mobiele telefoon te bedienen. De passagiers kunnen ook via een beeldscherm op het Internet werken, of computerspelletjes spelen. Ook is een head-up display ontwikkeld waarmee beeld en informatie op de voorruit kan worden geprojecteerd. De bestuurder krijgt onder het rijden dus geen scherm te zien maar deze ‘head-up’ projectie; hij hoeft derhalve zijn blik niet van de weg te halen. Het beeldscherm functioneert alleen bij snelheden onder de 5 km per uur. Een volledig PC-systeem, ingebouwd in de auto gaat circa 2000 dollar kosten. Te verwachten is een integratie van controle- en beheerssystemen in de auto met de PC, waarmee de functies van het hele dashboard wordt overgenomen door de PC.
Interferentie met de rijtaak
De Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) verricht een literatuurstudie over ’telefoneren in de auto en verkeersveiligheid’. Hierin wordt nagegaan of en zo ja in welke mate telefoneren onder het rijden interfereert met de rijtaak en verhoogde verkeersonveiligheid oplevert. De eerste vraag die zich opdringt is of communicatie per telefoon respectievelijk met een PC in de auto, vergelijkbare interferentie-problemen kan opleveren met de rijtaak. Het antwoord luidt ongetwijfeld ‘ja’.
Bij zowel telefoon als PC zal handmatige bediening van de toetsen (voorzover bij de PC dit niet is vervangen door stembediening) kunnen interfereren met de rijtaak: de bediening vereist dat de blik op het apparaat wordt gericht. Daarnaast kan visuele afleiding ook het gevolg zijn van de boodschappen van het apparaat. Dit alles brengt extra risico’s met zich mee. Bij toepassing van een head-up display is het afwenden van de blik niet nodig. In dit laatste wordt de aandacht echter geconcentreerd op de boodschap, waardoor de verkeerssituatie toch minder goed wordt waargenomen.
Analoog aan de overwegingen bij de autotelefoon geldt dat een binnenkomend gesprek of bericht op een ongelegen moment kan komen, bij complexe verkeerssituaties bijvoorbeeld. Het voeren van een gesprek of communiceren met de PC zijn beide secundaire taken die de aandacht van de bestuurder vereisen, ook indien dit geheel auditief, dus met microfoon en luidspreker, gebeurt. Dit kan ten koste gaan van de primaire taak, het rijden.
Afleiding blijft gevaarlijk
In de literatuur wordt gesteld, dat het afgeleid worden als gevolg van een secundaire taak een veel grotere rol speelt bij het ontstaan van ongevallen dan de directe interferentie met de besturing van de auto. Gebleken is dat de secundaire taak (telefoneren onder het rijden) de aandacht en waarneming ten nadele beïnvloedt: het blikveld wordt vernauwd, er wordt minder in de spiegel en opzij gekeken en een grotere reactietijd was het gevolg. De aandacht van de bestuurder voor het verkeer kan in negatieve zin worden beïnvloed doordat deze een belangrijk bericht verwacht en daarop anticipeert. Aangenomen mag worden dat deze verschijnselen zich ook zullen voordoen bij het communiceren met een PC.
Intensieve gesprekken, zoals zakelijke onderhandelingen of een emotioneel privé gesprek, hebben negatieve invloed op een goede uitvoering van de rijtaak. Gebleken is dat dit stress bij de bestuurder veroorzaakt. Ongunstige condities zoals complexe verkeerssituaties, rijden in een stedelijk gebied, slecht weer, een belangrijk zakelijk of een emotioneel gesprek, slechte geluidskwaliteit, zullen dit verschijnsel verder versterken.
Voorts hebben oudere bestuurders het meest last van een teruggang in de algemene en specifieke oplettendheid, in het verdelen van de aandacht tussen de rijtaak en een secundaire taak (zoals telefoneren) en in ruimtelijke beoordeling, zoals veilige volgafstand aanhouden.
Ondersteuning van de rijtaak
Behalve de vermelde negatieve invloed op de rijtaak biedt de PC echter ook de mogelijkheid tot ondersteuning. Er zijn en worden verschillende typen ondersteuningssystemen ontwikkeld die via gerichte informatie de bestuurder helpen bij de rijtaak. Voorbeelden zijn routegeleiding, verkeersinformatie en anti-botssystemen al dan niet gecombineerd met ‘cruise control’. Het aanbrengen van al deze systemen als aparte eenheden levert in de beperkte ruimte van een automobiel snel plaatsingsproblemen waardoor displays op ongewenste plaatsen terecht komen en aldus de rijtaak meer verstoren dan steunen. De PC biedt de mogelijkheid deze systemen tot een goed afgestemd geheel te integreren en alle informatie via een enkel, juist geplaatst display, over te dragen.
Het is aan te bevelen dat secundaire taken die geen directe betekenis voor de rijtaak hebben, zoals telefoneren, faxen en computeren, tijdens het rijden in de auto geheel worden nagelaten. Autofabrikanten dienen systemen zoals PC’s van een slot te voorzien dat automatisch in werking wordt gesteld als de auto in beweging is. Binnenkomende berichten dienen automatisch te worden opgeslagen om bij stilstand te kunnen worden uitgelezen. Tijdens de rit kan de PC echter zeer goed dienen om waarschuwingen en berichten die relevant zijn voor de rijtaak te coördineren en te kanaliseren.
Daarbij zal de bediening van de PC tijdens de rit zeer eenvoudig en bij voorkeur ‘hands-free’ moeten zijn. Hierbij wordt ook verwezen naar het (concept) European Statement on Principles on Human Machine Interface for In-vehicle Information and Communication Systems.
Ir. H.L. Oei,
ir. T. Heijer
SWOV
Leidschendam
