Edward Iacobucci, oprichter van Citrix in Fort Lauderdale – Florida, had negen jaar geleden een droom. In plaats van terminals die alsmaar dikker worden, wilde hij ze zo dun mogelijk maken – door álle verwerkingshandelingen in de server te laten plaatsvinden. Nu wordt de basistechnologie hiervoor opgenomen in Microsofts Windows Terminal Server (codenaam Hydra). Dit zou kunnen leiden tot een tornado die niet alleen in Florida woedt maar in veel bedrijfsnetwerken.
Een van de nieuwste producten van Citrix is Picasso, waarvan de naam opgebouwd is rond de letters ica (independent computing architecture). James Marsala, senior productmanager van Picasso, vertelt over de voorgeschiedenis. Marsala: "In 1993 brachten wij ons eerste bekende product uit onder de naam Winview, een multi-user besturingssysteem gebaseerd op OS/2. Hiermee introduceerden wij het ica-protocol voor de communicatie tussen client en server; dit is de basis voor ’thin-client/server computing’. Het idee achter ica is dat de (dunne) client slechts voorzieningen hoeft te hebben om schermbeelden te ontvangen en te tonen, en om de respons van de gebruiker naar de server terug te sturen. De (dikke) server doet verder alle andere verwerking, inbegrepen het uitvoeren van de toepassingen waarmee alle aangesloten gebruikers werken. Op die manier hoeft alleen datgene wat de gebruiker op zijn scherm ziet én zijn invoer via het ica-protocol overgedragen te worden. Het voordeel is dat de client-terminal dus heel eenvoudig kan zijn (maar dat hoeft niet); hij moet alleen de ica-client kunnen draaien. Nog belangrijker is dat alle huidige en toekomstige toepassingen in de server te gebruiken zijn, zónder dat de client aangepast hoeft te worden."
Windows NT-aanpassingen
Na Winview kwam Winframe in 1995. Marsala: "Dit betrof de introductie van de ‘Windows-based terminal’ (wbt), waarbij de nadruk kwam te liggen op Windows-toepassingen. Wij kregen een licentie van Microsoft op de broncode van NT en konden toen ons eigen ‘multi-user’ NT-systeem ontwikkelen. Windows NT is een robuust ‘multi-threaded’ besturingssysteem, maar kan niet gelijktijdig gebruikt worden door meerdere mensen. Ook hier lag het idee aan ten grondslag om een enkele versie van de toepassingen in de server te gebruiken, waardoor het onderhoud veel eenvoudiger wordt. Gebruikers werken los van elkaar met hun eigen kopie in ‘protected mode’."
Betekent dit nu dat er een enkele licentie nodig is of moeten alle gebruikers een licentie hebben?
Marsala: "De toepassingen moeten correct in licentie verkregen zijn, hetzij per gebruiker of per site. De grote voordelen van ’thin-client/server-computing’ liggen in de vermindering van onderhoud, ondersteuning en beheer, niet in lagere licentiekosten." Er zijn zeker nogal wat drastische aanpassingen in Windows NT nodig geweest om het besturingssysteem multi-user te maken!
Wat is het maximum aantal gebruikers en hoeveel geheugen is vereist in de server?
Marsala: "Winframe vergde inderdaad heel wat veranderingen in Windows NT. Wij hebben de systeem-‘registry’ (lijst met gebruikers) fors moeten uitbreiden en uiteraard de voorzieningen moeten aanbrengen om veel gelijktijdige gebruikers te bedienen. In een goed geconfigureerde enkele server wordt het aantal gebruikers door de NT-kernel beperkt tot maximaal tweehonderd. Het aangepaste NT-besturingssysteem vraagt rond de 32 MB Ram-geheugen; hieraan moet tussen de 4 to 12 MB worden toegevoegd per gebruiker. Hoeveel precies hangt af van de gebruikte toepassingen: voor taak-georiënteerd werk is gemiddeld 4 MB per gebruiker voldoende, voor erg geavanceerde gebruikers is gemiddeld 12 MB nodig. RAM wordt dynamisch toegewezen, dit zijn dus gemiddelde waarden."
Microsoft heeft een licentie op de multi-user technologie van Citrix (Multiwin) genomen voor Windows NT 4.0. Ze noemen hun product Windows Terminal Server 4.0 (codenaam Hydra). Dit multi-user basisproduct biedt de mogelijkheid om diverse, simultane client-sessies te ondersteunen. Een internationaal genormeerd ‘protocol voor conferencing’ (RDP: remote display protocol) gebruikt Microsoft voor de communicatie met Windows-terminals. Marsala: "Mijn groep ontwikkelt hiervoor een nieuw product onder de naam Picasso. Dit voegt de volgende functionaliteiten toe aan Hydra: het universele ica-protocol en een verzameling ica-clients, waardoor vrijwel alle mogelijke apparaten en PC’s met de Terminal Server kunnen werken, ook de op ica gebaseerde ‘Windows-based terminals’ die onze OEM’s al sinds 1995 verkopen. Nog belangrijker, Picasso zal de mogelijkheid bieden om zoveel servers als nodig zijn toe te voegen in het netwerk voor toepassing van ons systeem in het gehele bedrijf, waar die servers zich ook bevinden. Picasso voorziet het besturingssysteem van de mogelijkheid om de client-verbinding met de server virtueel te maken, waardoor de belasting van de servers evenwichtig verdeeld kan worden. Op die manier kan een bedrijf server farms van vrijwel onbeperkte grootte gaan gebruiken. Waar nodig kunnen servers eenvoudig worden toegevoegd om de verwerkingscapaciteit te vergroten."
Minder bandbreedte nodig
Sommigen hebben hun twijfel uitgesproken over de ica-benadering met dunne clients omdat deze teveel verkeer over het netwerk zou veroorzaken. Netwerken zijn vrijwel overal al overbelast.
Marsala: "Sommige klanten gebruiken onze technologie juist om het netwerkverkeer te verminderen! Traditionele client/server-toepassingen vragen veel bandbreedte in het netwerk. Hun verkeer verloopt schoksgewijs, vooral wanneer grote bestanden worden verstuurd tussen server en client. Om onacceptabele vertragingen te vermijden, moet het netwerk gedimensioneerd worden, zodat deze grote pieken zijn op te vangen. Het omgekeerde is het geval met de ’thin client’-benadering, omdat uitsluitend schermbeelden en gebruikers-input uitgewisseld hoeven worden. Gemiddeld vraagt dit ongeveer een twintigste deel van de bandbreedte die nodig is voor traditionele client/server-toepassingen. Daardoor is het zelfs mogelijk om de 10 MB Ethernet-netwerken te blijven gebruiken, die anders volledig overbelast zouden worden. Een essentieel onderdeel van de door ons ontwikkelde ica-technologie is dat alleen de verschillen in het schermbeeld worden overgebracht, niet steeds het volledige beeld. Dat scheelt heel wat verkeer."
Met wat voor netwerken kunnen jullie werken?
Marsala: "Dat maakt in principe niets uit; mede omdat wij weinig bandbreedte gebruiken, is vrijwel alles mogelijk. Onze klanten gebruiken lan’s, wan’s, frame relay, kieslijnen en allerlei andere verbindingen; onze enige eis is dat er een server en een thin client beschikbaar zijn. Gemiddeld werken we met 20 kbps per client, dus een standaard 28k modem via een telefoonlijn is ruim voldoende." Dit hangt uiteraard af van de toepassing waarmee gewerkt wordt. Videovergaderen of complexe schermopbouw in 3D online-spellen zullen grote verschillen tussen de frames geven. Hierdoor zal meer bandbreedte voor de ica-verbinding nodig zijn om een natuurlijk resultaat te krijgen.
Marsala: "Het is geen universele oplossing voor iedereen en het biedt zeker geen vervanging van een PC. Het is echter wel een ideale oplossing voor bedrijven die zakelijke toepassingen door het hele bedrijf heen willen gebruiken."
ALE-technologie
Een andere Citrix-technologie is Application Launching and Embedding (ale), die een jaar geleden geannonceerd is. Ale biedt toegang tot een webserver vanuit elke client die ica ondersteunt, bijvoorbeeld een plug-in in een browser, om vanuit een Html-pagina Windows-toepassingen op de webserver te starten. Dit geeft een krachtige uitbreiding van Windows CE-apparaten zoals een PDA (personal digital assistant) of zelfs telefoons.
Marsala: "Hierdoor kunnen mobiele werkers overal met hun vertrouwde toepassingen op kantoor aan de slag, bijvoorbeeld om hun e-mail af te handelen en andere eenvoudige kantoortoepassingen te gebruiken. De schermgrootte van het mobiele apparaat beperkt uiteraard wat men kan doen. Op het scherm van een PDA kun je niet werken met geavanceerde rekenbladen of gecompliceerde Word-documenten." Marsala verwacht dat er een groot aantal kleine draagbare apparaten op de markt zal komen gedurende 1998 en dat ale daarin veel voordelen zal bieden. Op deze manier kunnen de eenvoudigste apparaten werken met toepassingen in een centrale computer, zonder aanpassing zelfs met toekomstige toepassingen.
Heel dunne thin-client
Hoe ‘dun’ kan een client worden bij gebruik van ica? Marsala: "Heel dun! Voor Windows-toepassingen is een 386-processor met 2 MB geheugen voldoende voor de ica-client; voor eenvoudiger toepassingen kunnen we met minder toe. In feite is de ica-client veel kleiner en vraagt hij minder geheugen en verwerkingscapaciteit dan het Java-besturingssysteem en de browser van een NC (Netwerkcomputer), waarin de toepassingen worden ontvangen en uitgevoerd. Aangezien bij ons ook de browser in de server draait, hoeft via het ica-protocol alleen de input en output van en naar de gebruiker verstuurd te worden."
Is het de moeite waard om mijn oude 386 PC van zolder te halen om die op jullie manier te gaan gebruiken?
Marsala: "Dat is zeker mogelijk, maar als iemand alleen de terminal-functionaliteit nodig heeft, dan is een eenvoudige ‘Windows-based terminal’ geschikter." Deze apparaten zijn goedkoop en bovendien spelen de kosten van het apparaat hoe dan ook een ondergeschikte rol in de totale kosten.
Hoe kunnen de draagbare apparaten met een klein scherm correct aangestuurd worden door de ica-technologie? Hun beeldschermen zijn zeer beperkt, vergeleken met een gangbare PC!
Marsala: "De ica-client voor een bepaald apparaat is aangepast aan zijn beeldscherm- en invoermogelijkheden. Als het apparaat kleur ondersteunt, bijvoorbeeld via Windows CE 2.0, zal de ica-client dat ook ondersteunen. De server hoeft niet te weten met wat voor apparaat hij communiceert: een geavanceerde Wintel PC, een Macintosh of een telefoon met ica. De communicatie is beschermd door een gebruikersnaam met wachtwoord, en de verbinding tussen client en server is ook beveiligd." Net zoals de Java Virtual Machine in chips gerealiseerd is, moet het ook mogelijk zijn om de ica-client in chips te bakken. Zo’n ica-client kan eenvoudig op het moederbord geïntegreerd worden. Dat zou voordelig zijn voor de kleinere apparaten.
Bestaan daar plannen voor?
Marsala: "Ja zeker, Wyse, Sharp, Cruise en enkele andere apparatenleveranciers hebben dit al gedaan of zullen het binnenkort doen. Zoals ik al zei, verwachten wij dat er dit jaar en het volgende veel kleine, draagbare apparaten voor mobiele communicatie op de markt komen. En ik geloof dat de mobiele markt op een nu onvoorstelbare manier gestimuleerd zal worden als de plannen voor de nieuwe communicatiesatellieten van de grond komen. Deze zullen toegang bieden tot krachtige toepassingen op kantoor via het ica-protocol, waar ter wereld de gebruiker zich ook bevindt."
Server-boerderijen
De indruk bestaat dat de toepassing van ica-technologie bij servers vooral het geval zal zijn in de wat grotere bedrijven. Het heeft weinig zin voor een individu of een kleine groep individuen. Marsala: "Dat is gedeeltelijk juist, het heeft geen zin om een server te installeren voor een beperkt aantal medewerkers. Maar vergeet niet dat op den duur ook klanten via Internet of draadloos toegang zullen zoeken op de server van een bedrijf, voor het bestellen van producten, opvragen van informatie enzovoorts. Geef deze klanten een ica-client en ze kunnen dat eenvoudig doen. Onze servers moeten daarom kunnen worden uitgebreid om dit in de toekomst mogelijk te maken."
Wat is het maximum aantal gebruikers dat een server kan ondersteunen?
Marsala: "Vrijwel onbeperkt. In het Picasso-project ontwikkelen wij een technologie om de belasting op servers in een netwerk evenwichtig te verdelen. Wij noemen de verzameling servers een server farm: een ‘boerderij’ met servers. Het idee is dat net zoveel servers als nodig aan een netwerk moeten kunnen worden toegevoegd en dat het werk automatisch tussen de servers verdeeld wordt. Deze servers zijn overal in het netwerk op te nemen en de werking is onafhankelijk van de specifieke netwerkstructuur. Een gebruiker die aanlogt, wordt automatisch verwezen naar de server die het ’t minst druk heeft. Als vuistregel geldt dat een server met dubbele processoren rond de vijftig gebruikers kan ondersteunen. Als er maar voldoende servers in het netwerk zijn opgenomen, kan een ‘server farm’ vele duizenden gebruikers met verschillende soorten terminals bedienen. De servers kunnen zelfs in een ‘wide area network’ opgesteld staan; het is ook mogelijk beveiligde Internet-verbindingen in het netwerk te gebruiken."
Dit klinkt te mooi om waar te zijn! Waar zit de dubbele bodem? Waarom praat iedereen over NC’s en WebTV, terwijl jullie technologie een veel betere oplossing lijkt te bieden?
Marsala: "Dat is voor een deel te wijten aan de hype in de media. Windows NT-servers zijn natuurlijk ook in grote clusters samen te voegen voor een client/server toepassing, zoals een database, maar wij bieden de mogelijkheid om een groot aantal echte Windows-toepassingen tegelijkertijd op de ‘server farm’ te draaien via ’thin client’-verbindingen met diverse soorten terminals. Deze terminals zijn nu geclassificeerd als ‘Windows-based terminals’ (wbt). Hiervoor is nodig dat een klant onze ica-clients koopt, om de verbinding met de server te kunnen maken."
Is ica een open standaard?
Marsala: "Ica is geen open standaard maar inmiddels wel een industrienorm geworden. Het ’thin-client computing-model’ is erg attractief; veel bedrijven hebben er licentie op genomen, bijvoorbeeld IBM, Sharp, Wyse en Microsoft. Het biedt vooral veel voordelen voor een organisatie die werkt met verschillende soorten computers. Die zijn via ica samen te brengen. Het feit dat het (onveranderde) toepassingsprogramma alleen in de server wordt opgeslagen, verlaagt de ’total cost of ownership’ per client-apparaat veel sterker dan de traditionele client/server-systemen ooit zullen kunnen.
Interessante ontwikkeling
Iacobucci’s visie negen jaar geleden heeft geleid tot een interessante ontwikkeling die op het punt staat door te breken. Als voldoende bedrijven en klanten aanhaken, kan het de nieuwe trend worden, zeker als in de komende tijd de ’thin clients’ worden toegepast in draagbare apparatuur. Citrix claimt dat het al meer dan een miljoen licenties heeft verkocht, dus het begin is er. Aangezien het een software-oplossing is, kan de invoering snel verlopen. Waar een kritieke massa bereikt wordt, zijn vrij eenvoudig speciale ’thin client’-apparaten te ontwikkelen. In ieder geval lijkt de oplossing van Citrix een goed alternatief voor de steeds dikker wordende Windows PC’s met alle toepassingen, en niet te vergeten hun stijgende kosten.
Hein van Steenis, freelance journalist Computable
Toepassingen in Europa
Ook in Europa zijn er enkele geavanceerde oplossingen ingevoerd met behulp van de Citrix-technologie. In Noorwegen gebruikt Telecomputing de Winframe-technologie voor het uitbesteden van de ICT. Telecomputing verwerkt de programmatuur en apparatuur van andere bedrijven centraal op het hoofdkwartier, als service-bureau. Het werk van de gehele computerafdeling kan naar Telecomputing worden overgebracht, dat ook het technische en financiële beheer van de apparatuur ter plaatse kan overnemen. De meeste klanten werken via huurlijnen vanwege de betrouwbaarheid, soms echter ook via Isdn of kieslijnen. Klant is onder andere Six Trader, een Scandinavische financiële informatiedienst.
Een bijkomend voordeel van de gekozen oplossing is dat klanten hun oude Dos-toepassingen direct kunnen gebruiken en ze niet hoeven te herschrijven voor client/server. Het centrale systeem werkt met een groot aantal Compaq-servers, uitgerust met vier processoren, die geschikt zijn voor maximaal 4500 gebruikers. Men verwacht rond eind 1998 circa 2000 tot 3000 gebruikers te hebben aangesloten (de pilot begon in mei 1997).
Synergidata is een relatief klein bedrijf dat IT-oplossingen ontwikkelt en installeert; het is distributeur van Citrix in Denemarken. Zij gebruiken de ale-technologie voor het installeren en onderhouden van hun oplossingen bij klanten. Vroeger moesten om de zoveel tijd CD-Roms naar alle vestigingen gestuurd worden; dankzij ale kan dat online via een ica-verbinding vanaf een centraal platform. Een van hun klanten is de Deense metaalvakbond met honderd vestigingen. Vroeger kregen ze allemaal elke maand een nieuwe CD-Rom. Omdat veel nieuwe ontwikkelingen op Internet plaatsvinden, is Synergidata ook begonnen met het beschikbaar stellen van ruimte op de websites (waarvoor geen ica-clients nodig zijn, alleen een browser) vanuit een server-boerderij.
