Er zijn weinig industrie-kenners die voor het komende jaar geen grote rol wegleggen voor het fenomeen intranet. Allerhande goeroes, analisten en leveranciers van zachte en harde waren prediken de komst van dit verschijnsel.
Niet alleen de mogelijkheid om producten te slijten in een nieuw marktsegment is daarbij een motief. Nee, de komst van het intranet luidt de overgang in naar een nieuw paradigma. Pardon, een wat? Inderdaad, een paradigma; iets nieuws dat zo aardschokkend is dat het een cryptische term verdient. Volgens de diverse voorspellingen zorgt een intranet voor een radicaal andere vorm van communicatie binnen een bedrijf of instelling. En daarmee, ipso facto, voor een totaal andere organisatiestructuur.
Aan de basis van dat intranet ligt het idee van groupware; software waarmee mensen gelijktijdig kunnen werken aan een centraal opgeslagen document. En dat is ontsproten aan het brein van een enkel persoon: Raymond Ozzie. Ooit door Ubergeek Bill Gates omschreven als een van de vijf beste programmeurs ter wereld. Ozzie zag in 1975 als student al de potentie van software die mensen echt laat samenwerken. Dat lijkt tegenwoordig niet meer zo bijzonder, maar toentertijd was software nogal een individuele aangelegenheid. In ieder geval meer dan nu. Samenwerking vond plaats als een lopende band: bewerken, doorgeven, bewerken enzovoorts. Een onoverzichtelijke methode die ondermeer leidt tot versie-problemen.
Plato
De oplossing hiervoor ontstond drieëntwintig jaar geleden. De 19-jarige Raymond Ozzie wordt samen met twaalf andere studenten ingehuurd door de universiteit van Illinois in Chicago om software te schrijven voor Plato, een mainframe-systeem waarmee terminal-gebruikers elkaar boodschappen kunnen sturen. En dan niet alleen persoonlijke mededelingen (Pnotes), maar ook berichten voor en van complete groepen mensen (Gnotes).
De kenmerken van Plato komen in grote lijnen overeen met wat tegenwoordig een PC-netwerk heet, inclusief de centrale server die alles opslaat en beheert. De jonge Ozzie raakt geïnspireerd door dit systeem, maar vindt de mainframe-wereld nog te beperkt. Hij moet eigenlijk nog wachten op de komst van PC en lan. Raymond is zijn tijd ver vooruit. In 1984 komt het er eindelijk van. Samen met twee vrienden, tevens oud-studiegenoten, begint hij zijn eigen softwarebedrijfje, genaamd Iris Associates. Hij verlaat zijn werkgever Lotus Development, een softwarebedrijf dat rond die tijd bekendheid krijgt met het spreadsheet-programma 1-2-3. De systeemarchitect begint voor zichzelf, daarbij financieel gesteund door zijn voormalige werkgever.
Na ruim vier jaar bedenken, ontwikkelen, schrappen en overnieuw beginnen, begint Notes 1.0 vorm aan te nemen. Lotus ziet dan in wat het heeft laten lopen. In 1988, een jaar voor de introductie, koopt Ozzies oude werkgever het pakket. Iris blijft echter onafhankelijk; dat eist de oprichter. Maar in 1994 besluit Lotus-directeur Jim Manzi dat Notes te belangrijk is om nog extern te laten ontwikkelen. Voor 84 miljoen dollar zwicht Ozzie en voegt hij zich onder de gele vlag van Lotus.
IBM
Maar er zijn meer mensen die het belang van Notes inzien. In juni 1995 neemt IBM-directeur Lou Gerstner heel Lotus over voor 3,5 miljard dollar. Wederom krijgt Ozzie het voor elkaar om zijn selecte ontwikkelaarsteam te beschermen; ook Big Blue belooft hem ongemoeid te laten. Toch blijft er onrust heersen. Ozzie heeft namelijk contractuele verplichtingen tot versie 4.0 van Lotus Notes. Na de schepping van die software is hij vrij om te doen en laten wat hij wil. Velen zien de schepper en zijn schepping echter in een symbiotische relatie; zonder Ozzie geen succes voor Notes en zonder het groupware-product geen succesvolle Ozzie.
De tijd leert dat het anders kan; in oktober vorig jaar werden de geruchten bevestigd: Ray verlaat Iris, Lotus en IBM. Samen met zijn broer Jack begint hij een nieuwe softwarefirma onder de naam Rhythmix.
De stelling dat Notes niet zonder Ray Ozzie kan, moet nog worden weerlegd. Notes is inderdaad niet meer zo dominant en uniek als enige jaren terug. Het idee van groupware is uitgebreid en opgevolgd door het concept ‘intranet’, dat is gebaseerd op open standaarden. Dit systeem ontbeert echter nog uniformiteit en een goede beveiliging, iets wat bij Notes vanzelfsprekend lijkt.
Microsoft
Het grote gevaar komt echter ook uit de oude en lang bekende hoek van marktveroveraar Microsoft. Oorspronkelijk is de Exchange-software van dat bedrijf ontwikkeld voor het overbrengen van elektronische berichten. Dat doel is al snel veranderd in ‘doe Notes de das om’, inclusief concurrerende mogelijkheden voor samenwerking en applicatie-ontwikkeling. Notes laat zich echter niet zonder slag of stoot terzijde schuiven. Moederonderneming IBM hecht waarde aan Notes en zet het op de markt als basis-ingrediënt voor elektronisch zakendoen. Familielid Domino moet de koppeling met het open Internet benadrukken.
Ondertussen doet Ozzie hard zijn best om het oordeel te weerleggen dat hij vastzit aan Notes. Het kostte hem alleen wat tijd om zijn geesteskind los te laten.
De gebroeders Ozzie werken nu aan de ontwikkeling van een reeks nieuwe producten. Niemand die meer wil zeggen. "Vanwege concurrentieredenen", zei Raymond vorig jaar. "Ik wil een klein ontwikkelaarsteam starten en daarmee verder gaan. Ik kan echt niet praten over wat ik precies ga doen."
Jeff Papows, de nieuwe Lotus-directeur, meldt echter: "Ray onderzocht al enige tijd wat ideeën voor nieuwe producten. Deze zijn complementair aan Notes en (Internet-variant) Domino. Het werk aan die toekomstige software is nu op het punt gekomen waar Ray een team nodig heeft dat zich concentreert op de ontwikkeling van zijn ideeën." De software-ontwerper geniet dan ook de steun van zowel Lotus als IBM voor dit privé-project. Sindsdien is het stil geworden rondom de Ozzies en Rhythmix. De website van het bedrijf toont slechts het Amerikaanse adres en de routebeschrijving voor bezoekers die met de auto komen. Per e-mail meldt Ray zelf dat hij nog steeds niet kan uitwijden over zijn activiteiten. "Verwacht de komende maanden geen nieuws", houdt Ozzie de boot af. Is dit de stilte voor de storm? Of wordt het slechts een product in een glas water?
