Onlangs werkten we aan een vernieuwde versie van de ‘IT ere-galerij’. Daarop stond uiteraard ook de uitvinder van zowel de compiler als van de computertaal Cobol: de verbazingwekkende Grace Brewster Murray Hopper. Maar er klopte iets niet. In de oude versie van de eregalerij werd gesproken over Grace Hopper en zijn (sic!, am) collega’s. Het is vooral voor Grace schrijnend dat ook het fotootje niemand van de eindredactie op andere gedachte heeft kunnen brengen aangaande de geslachtsaanduiding.
Grace Hopper is zonder twijfel een van de meest bijzondere vrouwen die deze eeuw heeft gekend. Als we haar biografie er op na slaan, moeten we ons eerst door pagina’s lange opsommingen worstelen van eredoctoraten en andere onderscheidingen. Ze is bovendien de eerste vrouw die het tot admiraal schopt bij de Amerikaanse marine.
Als echte computerpionier programmeert ze zowel de Mark I als de Eniac, de eerste machines die we nu computer noemen. Naast de compiler en Cobol danken we aan haar ook een uitdrukking die in het dagelijks taalgebruik is geslopen. Als we zeggen dat er een bug zit in een programma, dan komt dat door Grace. De bouw van de Mark II, door Grace Hopper en haar team, vond plaats in een gebouw zonder airco. De radiobuizen die werden gebruikt, deden de temperatuur aldaar tot tropische hoogten stijgen. In een poging af te koelen, zette medewerkers de ramen open. Opeens, zonder aanwijsbare oorzaak, hield de Mark II er mee op. Binnenin de computer vond men de boosdoener. Er bleek een mot tegen een relais aangevlogen en vervolgens geplet te zijn door hetzelfde relais. Als gevolg daarvan weigerde de computer elke dienst. Vanaf dat moment spreekt men over ‘debuggen’. Als bewijs heeft Grace haar logboek met de ingeplakte mot bewaard.
Inspiratiebron
Grace wordt in 1906 in New York geboren als Grace Brewster Murray. Ze groeit op als oudste dochter in een gezin met drie kinderen. Haar vader, Walter Murray, een verzekeringsagent, is haar inspiratiebron. Hij mist beide benen maar slaagt er toch in zich lopend voort te bewegen met behulp van houten benen en twee krukken. Murray vertelt zijn kinderen dat als hij in staat is te lopen met twee houten benen en twee krukken, dat zij dan zeker alles moeten kunnen bereiken. Hij stimuleerde zijn dochters te gaan studeren zodat ze hun eigen kost zouden verdienen. De crisis van 1893 had hem geleerd dat vrouwen zonder opleiding zo goed als kansloos zijn op de arbeidsmarkt.
Grace blinkt uit in wiskunde. In 1928 studeert ze cum laude af in wis- en natuurkunde aan het Vassar College. Met een studiebeurs gaat ze wiskunde studeren in Yale. In 1930 trouwt Grace Murray met Vincent Hopper, een Britse professor verbonden aan de universiteit van New York. Het is crisistijd. Grace is blij als ze voor achthonderd dollar per jaar wiskunde kan doceren aan het Vassar College. In 1941, nadat de Verenigde Staten in oorlog raakt met de Asmogendheden, besluit Hopper het land te dienen en meldt zich aan bij de marine. Daarmee houdt ze een familietraditie in ere. Haar overgrootvader aan moederskant was admiraal geweest. Dienst nemen bij de marine blijkt echter minder eenvoudig dan ze had gedacht. Wiskundigen worden door de overheid als ‘misbaar’ beschouwd voor de oorlogsinspanningen. Ze zouden het land beter kunnen dienen als burger. Toch komt Grace Hopper met speciale toestemming op de marine-opleiding, waar ze zich tussen de veel jongere rekruten moet handhaven.
Dag en nacht
Na de opleiding wordt ze door de marine te werk gesteld op Harvard. Daar werkte ze onder Howard Aitken aan een van de eerste computers, de Mark I. Met behulp van twee andere jonge marine-officieren schrijft Grace Hopper haar eerste computerprogramma. Zo wordt Grace de eerste vrouw die een programma schrijft voor ’s werelds eerste grote digitale computer. De Mark I wordt gebruikt om de hoeken te berekenen waaronder de kanonnen van de marineschepen moeten vuren om het doel te raken. Deze hoeken variëren afhankelijk van de weersomstandigheden. Er was grote haast bij het werk. De machine draait continue, 24 uur per dag. Teamleden slapen op de bureaus om de Mark I ook ’s nachts draaiende te houden.
Programmeren is een uiterst moeizaam karwei. Grace en haar collega’s gaan mede daarom een databank bijhouden met programma’s die ooit goed hebben gewerkt. Soms kunnen segmenten uit die programma’s weer gebruikt worden in nieuwe code. Zo ontstaat een bibliotheek van subroutines.
Compiler
In 1949 verruilt Grace Hopper Harvard voor de Eckert-Mauchly Computer Corporation in Philadelphia. Een riskante carrièresprong omdat men er destijds van uitging dat er geen markt bestond voor grote commerciële computers. Iedereen gebruikt mechanische ponskaartmachines voor het boekhoud- en rekenwerk en dat zal altijd zo blijven, zo dacht men. In 1950 wordt de Eckert-Mauchly Computer Corporation overgenomen door Remington Rand, later Sperry Corporation (een verre nazaat is het huidige Unisys). Men werkt aan de eerste succesvolle commerciële computer: de Univac I. In 1952 schrijft Grace Hopper de eerste compiler voor Sperry. Met behulp van deze compiler is het mogelijk wiskundige symbolen om te zetten in machinetaal. Voor het vervaardigen van de compiler maakt Grace gebruik van de subroutines die ze in de loop der jaren heeft verzameld. "Ik hoefde niets anders te doen een paar call routines te schrijven, de subroutines op een tape te zetten en de computer deze op te laten zoeken", zo omschreef ze het zelf. Na wat verfijningen en verbeteringen komt men met de A-2 compiler, de eerste die op enige schaal wordt gebruikt.
Voor Grace Hopper is een compiler niet genoeg. Ze wil het programmeren verder vereenvoudigen. Men zou met eenvoudige Engelstalige statements in staat moeten zijn om opdrachten te geven. ‘Een ridicuul idee’, zo meent het establishment. Maar ze zet door en schrijft Flow-Matic, een compiler annex computertaal die zo’n twintig Engelstalige statements kan begrijpen. Flow-Matic is gericht op de ontwikkeling van zakelijke toepassingen als salarisadministratie en facturering.
Cobol
Rond 1957 zijn er drie computertalen in gebruik: APT, Fortran en Flow-Matic. Elk zijn ze slechts geschikt voor één enkel platform. Rond 1960 beseft men dat het tijd wordt voor een taal die op alle computerplatformen draait (er is niets nieuws onder de zon, am).
Zo wordt de Common Business Oriënted Language ofwel Cobol geboren. Vreemd genoeg is Hopper niet direct betrokken bij het ontwikkelwerk. Evenwel worden grote delen van haar Flow-Matic gebruikt voor Cobol. Tot haar groot verdriet moet Hopper eind 1966 met pensioen. Maar nog geen negen maanden later wordt ze weer teruggeroepen in actieve dienst om de taal Cobol te standaardiseren. Onder haar leiding komt een Cobol-certificatie tot stand die voor iedereen beschikbaar is. In 1986, een kleine negentien jaar nadat ze was teruggeroepen, zwaait ze af als admiraal. Vanaf 1986 werkt ze nog sporadisch als consultant voor Digital Equipment Corporation. Op 1 januari 1992 overlijdt Grace Hopper op 86-jarige leeftijd. Ze wordt met militaire eer begraven.
