Software-ontwikkeling in Zambia. Soms vraag ik mij af waarom ik per se h�er naar toe wilde. Iedereen weet toch dat tijd een ander begrip krijgt in Afrika. Vooruitkijken, plannen, structureren en analyseren zijn nu eenmaal niet de sterkste kanten van mensen in ontwikkelingslanden. Juist daarom ben ik hier. Dat een resultaatgerichte projectmanager dan gefrustreerd kan raken wist ik van tevoren.
Ik zit met zes mensen op een grote kamer en met een goed uitzicht op de deur. Is dit nu een voor- of een nadeel? Ik zie wildvreemde mensen in en uit lopen. Meestal is het mij niet duidelijk waarvoor. Het kan zijn dat iemand een rapport aanvraagt of dat iemand toevallig in de buurt is en even komt bijkletsen. Vanochtend kreeg de beste programmeur van het team allerlei mensen aan haar bureau, waar ze haar zelfgemaakte sprei laat zien. Ze is op zoek naar een klant. ’s Middags loopt een systeemanalist, die ik als projectmanager probeer op te leiden, rond met een kan verse melk. Hij is even naar Diergeneeskunde gelopen. Er is daar (alleen tijdens werktijden) een verkooppunt voor melk. Vorige week dacht ik op kantoor: "Nee dat kan niet. Ik zal het me verbeelden. Dat kan niet het geluid van een kip zijn." Maar jawel hoor, in een doos onder een van de bureaus … een kip. Voor het diner van vanavond.
Mijn eerste reactie was: urenverantwoording! Maar ik begin nu begrip te krijgen voor dit gedrag dat diep geworteld ligt in de sociale structuur en economische situatie.
Een van onze systeemanalisten heeft twee kinderen. Grote gezinnen zijn in Lusaka niet meer de gewoonte, maar hij heeft dertien anderen die van hem afhankelijk zijn. Broers, zussen, neven, nichten, en dan vooral kinderen van overleden familieleden. Hij heeft bij de universiteit een goede baan, dus zijn familieleden verwachten dat hij inspringt in geval van problemen. Hijzelf kan daardoor nauwelijks rondkomen van zijn inkomen en moet op alle voordeeltjes ingaan om zijn uitgebreide familie te onderhouden.
Ik kom er achter dat de productiviteit een factor 3 à 4 lager ligt dan in Nederland. Gisteren werd mij uitgelegd dat als een ouder iemand je op komt zoeken, het sociaal onacceptabel is te zeggen: "Sorry ik ben nu op het werk en heb het druk". Respect voor ouderen gaat boven alles.
Een andere systeemanalist komt ’s ochtends vragen of hij die ochtend vrij kan krijgen. Uiteindelijk blijft hij anderhalve dag weg. Hij komt terug met excuses. Zijn zus, die 500 km verderop woont, heeft transport geregeld voor inkopen van haar winkeltje. Hij heeft een briefje ontvangen met een lijstje benodigdheden. Meteen legt hij zijn werk neer, familie gaat voor. En het duurde iets langer dan hij verwacht had.
Nu mag ìk een twintig jaar-oude, al lang afgeschreven machine, vragen alsjeblieft niet kapot te gaan omdat dat niet binnen de cultuur past.
Niet haar baan bij het computercentrum is haar grootste bron van inkomsten, vertelt een programmeur mij. Iedereen verdient bij in de avonduren en het weekeinde (en tussendoor). Er zijn mensen, die computercursussen geven, kleding maken, een bus als openbaar vervoer runnen. Logisch dat prioriteiten anders liggen. Maar als het nieuwe financiële systeem van de universiteit niet per 1 januari ingevoerd is, moet ik dat wel aan de Minister van Onderwijs uitleggen.
Laatst was het heel rustig op kantoor. Ik vond alleen een aantal aanvragen voor verlof op mijn bureau. Hoe kon ik het vergeten? Het was betaaldag en dan gaat iedereen in de rij bij de bank staan om uitbetaald te worden. Aan sparen wordt hier niet gedaan. Met het inkomen dat ze hebben kan dat ook nauwelijks, en met een inflatie van 50 procent per jaar is dat ook niet aantrekkelijk. Iedereen komt aan het einde van de maand geld tekort en moet op betaaldag dus naar de bank.
Het computercentrum vertoont in vergelijking met de meeste afdelingen van de universiteit een goede werkmotivatie. Je zou mij bijna niet geloven. En een cultuur is niet van de ene op de andere dag te veranderen. Werk en ambitie hebben niet de hoogste prioriteit, maar er zijn andere zaken die veel belangrijker zijn zoals sociale belangen, familie, hoogte van inkomen en transport.
Afgelopen zaterdag kwam ik onverwacht op het werk. Wat schets mijn verbazing. Twee mensen uit het team zijn ongevraagd en onbetaald aan het overwerken. Voor deze inzet heb ik nog geen verklaring gevonden. Deze cultuur zal mij blijven verbazen.
