Volgens de Wall Street Journal zijn Ed Zander van Sun Microsystems, Joe Costello van Cadence Design Systems, Samuel Palmisano van IBM’s Personal Systems Group en David Dorman, voormalig topman van Pacific Bell, doorgedrongen tot de finaleronde van de mister Apple verkiezingen.
Eén van deze heren mag vanaf eind 1997 kijken of er tussen de drie grootste ego’s van Silicon Valley (die van Steve Jobs, Scott McNealy en Larry Ellison) nog ruimte is voor een effectieve manager bij Apple. Misschien kan hij daarbij gebruik maken van de spaarzame mededelingen die voorganger Gil Amelio (54) doet in de Amerikaanse pers over zijn Apple-periode.
Amelio heeft in de periode van zeventien maanden (en 1,6 miljard dollar verlies) die hij doorbracht in Cupertino in ieder geval geleerd dat Apple Computers geen gewoon bedrijf is. Apple is een Amerikaanse icoon, net zoals de hot-dog, Mickey Mouse en de Levy-spijkerbroek. "Apple is een cult die machtiger is dan iedere chief executive officer (ceo) en iedere raad van bestuur; het is zelfs machtiger dan de aandeelhouders", zegt Amelio in de San Francisco Chronicle. "De leiderschaps- en managementkwaliteiten die ik heb ontwikkeld en waarover ik heb geschreven, zijn goed voor de meeste bedrijven, maar er bestaan organisaties die andere kwaliteiten vereisen."
Spiritueel leider
Amelio bedoelt natuurlijk dat Apple geen manager nodig heeft, maar een paus, een charismatische profeet, een spiritueel leider die de gelovigen opnieuw kan inspireren. Als Amelio op één gebied heeft gefaald, dan is dat het ontwikkelen van een dergelijke band met de werknemers en de klanten van Apple. De ‘Turnaround King’ in zijn ‘business suits’ bleef een vreemde eend in een bedrijf waar men bij voorkeur in jeans en t-shirts op het werk verschijnt. Ook Amelio’s privé-jet viel niet goed bij werknemers – wier favoriete vervoermiddel de fiets is.
Uiteraard is Gil Amelio na zijn aftreden bezig met de onvermijdelijke ‘damage control‘. Iedere vorm van bescheidenheid is daarbij een geweldige handicap. Amelio heeft zichzelf met terugwerkende kracht gebombardeerd tot de redder van Apple. "Toen ik in februari 1996 ceo werd bij Apple, was er net genoeg geld om het bedrijf nog zestig dagen te laten draaien", zegt de gewezen topman. Zijn voorganger, Herr Spindler, had tevergeefs het hele bedrijf in de aanbieding gedaan. Zelfs Scott McNealy van Sun was huiverig een overnamebod te doen op een religieuze gemeenschap. Amelio, die zijn reputatie als The Turnaround King had verworven door wegkwijnende bedrijven als Rockwell en National Semiconductor op het winstgevende pad terug te krijgen, ging voortvarend te werk. Een hele reeks werknemers vloog de deur uit en er werd drastisch gesnoeid in de wildgroei aan producten. Amelio formuleerde een nieuwe software-strategie en zorgde voor verbetering in de kwaliteit van de Apple-producten.
De verliezen hielden echter aan. Amelio wijt dat aan het slechte beleid van zijn voorgangers. "Het geld was al verloren toen ik bij Apple kwam", zo zegt hij. "Het bedrijf staat er nu veel beter voor dan twee jaar geleden. We hebben betere producten en leveren een betere kwaliteit." Hij omschrijft zichzelf als de chirurg in de eerste hulp die het bedrijf gered heeft van een wisse dood. Voorlopig staat hij echter nogal alleen in deze opvatting. Analisten verwijten hem met name dat hij nooit een duidelijke strategie heeft ontwikkeld voor Apple’s toekomst. "Hij was niet de visionaire leider en heeft nooit het vertrouwen weten te winnen van de werknemers", zegt Pieter Hartsook, voormalig vice-president bij Apple en uitgever van The Hartsook Letter. Ook de staf die Amelio bij Apple binnenhaalde staat bloot aan kritiek. Het waren stuk voor stuk door de wol geverfde managers, maar zonder enige ervaring op de computermarkt.
Geen medelijden
Als Amelio erin geslaagd was Apple terug te voeren naar glorieuze tijden, dan had waarschijnlijk ook niemand gezeurd over zijn riante inkomen. Naarmate er meer ontslagen vielen en nieuwe verliezen zich aandienden, keek men zuurder naar de 2,5 miljoen dollar per jaar – exclusief toeslagen – die Amelio voor zichzelf had bedongen. Zelf in de Verenigde Staten – waar IBM’s topman Louis Gerstner jr. in 1994 17,2 miljoen dollar opstreek – wordt kritisch gekeken naar het salaris van een ceo die zijn belofte niet nakomt. Ook na zijn vertrek hoeft niemand medelijden te hebben met Amelio. Hij zou een gouden handdruk krijgen van ongeveer 3,5 miljoen dollar voor zijn onvrijwillige vertrek. Een woordvoerder van Apple wil dit bedrag niet bevestigen. Het is overigens onwaarschijnlijk dat Amelio gebruik zal maken van de aandelenopties die hem contractueel toekomen.
Ook gij, Jobs?
Amelio worstelt nog steeds met de vraag in hoeverre Steve Jobs betrokken was bij zijn ondergang als ceo. Hij leek als enige sterveling ter wereld te geloven dat de mede-oprichter van Apple geen rol speelde bij zijn gedwongen aftreden. In een interview vlak na zijn vertrek noemde Amelio Jobs ‘een vriend’ en hij beschouwt het binnenhalen van Jobs als een van de belangrijkste successen van zijn bewind. Maar nu de scheiding wat verder achter de rug is, begint Amelio het huwelijk met Jobs toch in een ander licht te zien. Bij Apple grapt men immers dat met het vertrek van Amelio, de overname van Apple door Next is voltooid. Dat geeft te denken.
Was Jobs de aanstichter achter het vertrek van Amelio? "Hij heeft me verzekerd van niet", zegt Amelio in de San Francisco Examiner. "Maar," zo vervolgt hij, "het lijkt erop dat de feiten iets anders zeggen. Als Steve helemaal niet betrokken is geweest bij mijn vertrek, dan kan hij dat in de pers openlijk verklaren. Bovendien zou hij kunnen wijzen op de grote bijdragen die ik heb geleverd om Apple weer gezond te maken. Hij heeft geen van beide gedaan, en dat maakt me wantrouwend." Wantrouwend? Amelio is wel erg voorzichtig. In de pers zijn talloze verhalen en roddels verschenen waaruit naar voren komt hoe Jobs de positie van ‘vriend’ Amelio heeft ondermijnd. Maar in geen van die verhalen wordt een ‘betrouwbare bron’ bij Apple met name genoemd. Het blijven dus geruchten. Maar het dumpen van 1,5 miljoen Apple-aandelen door Jobs in mei van dit jaar, was bepaald geen blijk van vertrouwen in Amelio.
Vuile was
Komt Amelio met de vuile was naar buiten? Voorlopig maakt hij alleen kritische aantekeningen bij het ‘interim’-bewind van Jobs. Amelio – wiens val werd versneld door het weglopen van grote klanten naar Mac-klonenbouwer Power Computing – is het niet eens met de beslissing van Jobs de klonen af te schieten. "Op de lange termijn zouden de klonenmakers van Apple een scherper bedrijf hebben gemaakt", meent hij. Ook de onderhandelingen met Microsoft zijn volgens Amelio niet goed afgerond. Hij had een veel hoger bedrag in zijn hoofd dan de 150 miljoen dollar die Apple nu opstrijkt voor onder andere het gebruiken van de Microsoft Explorer als browser-in-vaste-dienst op de Macs. Veel scherper laat Amelio zich in de pers uit over de betrokkenheid van Oracle’s ceo Larry Ellison bij Apple. Ellison – net als Amelio geboren en getogen in de New Yorkse Bronx – verklaarde in maart 1997 in de pers dat hij plannen had om Apple te kopen. Volgens Amelio overschreed hij daarmee de grenzen van het toelaatbare en heeft hij Apple schade toegebracht.
En nu?
Amelio heeft inmiddels al een paar aanbiedingen op zak voor nieuwe klussen. Voorlopig kijkt hij nog even de kat uit de boom. Hij wil zich gaan profileren als ’technology activist’ of ‘independent technology futurist’. Amelio zal schrijven en spreken over de maatschappelijke effecten van de informatie-revolutie. Zijn optreden in een panel op de Seybold San Francisco Publishing trade show gaat echter niet door. De man die de keynote speech daar gaat houden dreigde namelijk af te zeggen als Amelio zou spreken. Zijn naam: Steve Jobs. Wat nou vrienden?
