Even lijkt 1997 een goed jaar te worden voor klonen. In Schotland heb je Dolly, het gekloonde schaap. In Texas brengt Steven ‘King’ Kahng duizenden Macintosh klonen ter wereld. Power Computing steelt de harten van de Mac-fanaten. Dan maakt Steve Jobs zijn rentree bij het diep gezonken Apple. Niets klonen, bloedzuigers zijn het! Power Computing krijgt 100 miljoen dollar in Apple-aandelen en een genadeschot.
Wij willen de totale overheersing van de wereld,’ schreeuwt de kalende veertiger geëmotioneerd vanaf de kansel. Zeshonderd toehoorders, gekleed in zwart-witte camouflagepakken steken hun enthousiasme niet onder stoelen of banken. Net hebben ze deze voorganger op hun handen naar de kansel gedragen, nu juichen ze, klappen ze, en trappelen met hun legerkistjes op de harde vloer. De speech van de charismatische leider wordt onderbroken door de keiharde muziek van een plaatselijk rockband. De Baptistenkerk in Georgetown, Texas, trilt op zijn fundamenten. De glimlachende Koreaanse baas van deze gemeente kijkt tevreden naar zijn volgelingen. Voor de deur van de kerk staat zijn glimmende Mercedes Benz.
Is dit een bijeenkomst van een fanatieke sekte die de wereld wil veroveren? Zijn die lui in uniform militialeden die klaar staan om dood en verderf te zaaien? Is de kalende demagoog op de kansel met zijn zwarte coltrui misschien een gevaarlijke volksmenner? Is die dikke, zwijgende Koreaan de zoveelste Aziatische ‘guru’ die een hele schare Amerikanen weet in te palmen? Mis, mis en nog eens mis. De zes honderd aanwezigen zijn werknemers van Power Computing, de grootste maker van Macintosh-klonen. De charismatische veertiger die het personeel in vervoering probeert te brengen is Joel Kocher. Ooit was hij tweede man bij ‘direct seller’ Dell Computers, sinds november 1996 mag hij zijn inspirerende woordenbrij uitstorten over het personeel van Power Computing. De vriendelijke Koreaan is ceo Stephen Kahng (spreek uit als Kong), ofwel ‘King Kong’ de klonenkoning.
Stephen Kahng is de zuinigste Koreaan van Amerika. Die Mercedes voor de deur van de kerk heeft al meer dan 360.000 kilometer op de teller en er is nog geen sprake van vervanging. In Silicon Valley woont hij in dezelfde straat als Intel’s Andy Grove, maar hier in Texas verblijft hij in een eenvoudig appartement. Bij Power Computing dramt Kahng zijn ‘het kan nog zuiniger’ motto tot in de uiterste consequentie door. De eerste Macintosh-klonen zijn gemaakt op houten uitklaptafels. Het kantoorpersoneel werkt aan tweedehands bureau’s met van huis meegebrachte computers. Managers van Power Computing overnachten – bij voorkeur met zijn tweeën – in motelkamers van 49 dollar per nacht. Wie honderd tot tweehonderd dollar verdient op iedere verkochte Macintosh-kloon – en daaraan nog eens minstens vijftig dollar moet betalen aan Apple – moet op de kleintjes letten.
Nauwelijks voorraden
Power Computing is al een bedrijf met een hoogst merkwaardige bedrijfscultuur voordat in november 1996 Joel Kocher als tweede man wordt binnengehaald. Kocher is een marketing-genie en tevens iemand die bijzondere talenten heeft om personeel te motiveren. In 1987 krijgt hij het beheer over de marketing van Dell Computers dat in dat jaar ongeveer honderd miljoen verdient met het telefonisch verkopen van PC’s. Kocher krikt de motivatie van de Dell werknemers op met allerlei vreemde stunts. Zo laat hij zich helemaal kaal scheren voor een publiek van 5000 Dell werknemers, om te laten zien hoeveel hij over heeft voor het bedrijf. In 1994, het jaar dat Kocher Dell de rug toekeert, is de omzet aan hardware gestegen tot 3.5 miljard dollar. Het Internet is inmiddels een belangrijk verkoopkanaal geworden en Dell is een lieveling van Wall Street.
‘Klonenmaken is oorlog’ luidt de boodschap van generaal Kocher aan het voetvolk van Power Computing. Ieder vrijdag is ‘Fighting-back- for-the-customer-day’; de werknemers komen dan op hun werk in zwart-witte camouflagepakken. Die outfit symboliseert de strijd om de beste computermaker van de wereld te worden. En de oorlogsmachine van Power Computing – gebaseerd op lage kosten, nauwelijks voorraden, leveren op bestelling, geen tussenhandel, sneller met vernieuwingen komen dan Apple en de peptalk van Kocher – draait begin 1997 op volle toeren. Terwijl Kahng en Kocher de plannen ontwikkelen voor een miljardenbedrijf beginnen zich echter reeds donkere wolken samen te pakken boven Georgetown. Apple – de gevallen prima donna van de computerindustrie – is niet blij met het succes van de klonen.
Koning der klonenmakers
Stephen Kahng is achttien jaar wanneer hij in 1967 de sprong waagt van Zuidkorea naar Amerika. Zijn familie verwacht dat hij – net als pappa en grootvader – civiel ingenieur zal worden. Het pakt iets anders uit. De jonge Stephen voelt zich aangetrokken tot computers en studeert aan de University of Michigan te Ann Arbor af in computer sciences. Daarna kan hij in Silicon Valley aan de slag bij IBM waar hij zich bezig houdt met het ontwerpen van mainframes. Stephen heeft zeker talent als ontwerper, maar valt vooral op door zijn bijzondere gaven voor het opzetten van efficiënte productiesystemen. In Silicon Valley zit Kahng met zijn neus pal op de belangrijkste ontwikkelingen in de computerindustrie. In 1977 maakt hij de introductie mee van de eerste Apple door Steven Wozniak en Steven Jobs. De beminnelijke Aziaat raakt bevriend met een groot aantal van de invloedrijkste figuren in de Valey.
Kahng schrijft zelf geschiedenis door in 1983 in zes maanden de eerste IBM-kloon te ontwerpen voor het Koreaanse bedrijf Daewoo. Hij ontvangt voor het ontwerp van de succesvolle Leading Edge computers niet meer dan tweehonderdduizend dollar. Het is het startschot voor een race die zal leiden tot steeds goedkopere PC’s en een steeds groter aantal producenten van IBM klonen. In datzelfde jaar schrijft Bill Gates in een brief aan Apple-ceo John Sculley dat Apple ook zijn Mac OS in licentie moet geven aan andere bedrijven. "Apple moet de Macintosh-technologie in licentie geven zodat drie tot vijf grote bedrijven Apple-klonen kunnen gaan maken", schrijft Gates die tegelijkertijd zijn diensten aanbiedt bij het uitzoeken van geschikte bedrijven. Microsoft wil uiteraard meer software verkopen voor het Mac-platform. Het voorstel van Gates wordt in Cupertino echter met hoongelach ontvangen. Wie is die Gates helemaal? Klonen? Dat nooit! Apple beleeft gouden tijden en het ego van de Mac is te groot om gekloond te worden.
Kahng heeft naam gemaakt met zijn klonen en wordt een vaak geraadpleegd consultant in Silicon Valley. Hij geeft ondermeer adviezen aan Compaq en Digital Equipment en ontwerpt nieuwe IBM-klonen voor de Koreaanse firma’s Samsung en Goldstar. Pas in 1993 timmert hij weer echt aan de weg. Met geld van zichzelf, van het Italiaanse bedrijf Olivetti en van de ondernemer Enzo Torresi richt hij het bedrijf Power Computing op. Kahng wil opnieuw klonen, maar nu Macintosh-klonen die gebruik gaan maken van de nieuwe Powerpc-processor die Apple, Motorola en IBM hebben ontwikkeld.
"Toen ik in april 1994 voor het eerst begon te onderhandelen met Apple over een licentie, kende ik helemaal niemand binnen dat bedrijf", zegt Stephen Kahng in een interview met Cnet. Kahng begint met een minitieuze studie van de mensen en de interne machtsverhoudingen bij Apple. De onderhandelingen schieten niets op maar Kahng maakt in een paar maanden tijd wel een groot aantal vrienden. Door het langzaam afkalvende marktaandeel – minder dan 10 procent wereldwijd – van de Macs zijn er bij Apple langzamerhand wel mensen die oren hebben naar het toestaan van klonen. Het begrip ‘critical mass’ krijgt een magische klank in interne discussies bij het bedrijf in Cupertino. Het marktaandeel moet groot genoeg blijven om te zorgen dat ontwerpers programma’s blijven maken voor het Macintosh-platform. En iedere keer als iemand het woord kloon of licentie in de mond durft te nemen, staat Stephen Kahng glimlachend in de deuropening.
Flitsende start
Apple wordt in de Amerikaanse media behandeld als de prima donna van Silicon Valley. Zoals de roddelbladen speculeren over een nieuwe geliefde van Julia Roberts, zo rapporteren de computerbladen regelmatig over het baltsgedrag van bedrijven die Apple willen overnemen. De lijst van kandidaten is dan ook imposant: IBM, Oracle, Sun, Kodak, Sony, AT&T, Motorola. Het blijven echter altijd geruchten. Als Apple in september 1994 aankondigt dat Mac Os in licentie zal worden gegeven, duiken in het roddelcircuit onmiddellijk de namen op van grote jongens als Compaq, Dell, Gateway en Packard Bell. Wie zou er immers niet in zee willen met de Mac?, zo denkt men bij Apple. De werkelijkheid is anders. Iedereen wil wel flirten, maar niemand wil zijn vingers branden aan deze weifelende bruid. In oktober 1994 krijgt Stephen Kahng als eerste het ja-woord van Apple. Power Computing gaat klonen.
De troeven waarmee Kahng de Apple-slag wint, zijn duidelijk. Hij heeft met zijn Leading Edge ontwerp laten zien dat hij van wanten weet als het op klonen aankomt. Bovendien heeft hij een respectabel aantal geldschieters verzamelt achter Power Computing. Kahng heeft de Apple-top ervan weten te overtuigen dat Power Computing nieuwe markten kan openen voor de Mac. De goedkopere Mac-klonen van Power Computing zullen nieuwe ‘low end’ gebruikers aantrekken in Amerika en daarbuiten. Kahng is van plan om net als Dell en Gateway 2000 een direct seller te worden, die op bestelling computers bouwt en verstuurt naar de klant. De top van Apple ziet het wel zitten met Power Computing. Het zal wel lang duren voordat de start-up van Kahng echt van de grond komt – zo denkt men – en dus hoeft Apple ook niet bang te zijn dat de klonenmaker direct een groot gat zal slaan in de verkoop van de echte Macs.
Achteraf kan men zeggen dat de flitsende start van Power Computing het bedrijf regelrecht naar de afgrond voert. Maar dat is achteraf gepraat. Kahng gaat onmiddellijk aan de slag met een ontwerpteam dat voornamelijk bestaat uit oudgedienden van Apple. In het researchcentrum in Cupertino ontwerpt dit team een machine die er van buiten uit ziet als een door-de-weekse-PC, maar waar binnenin het onstuimige Mac OS hart klopt. Het moederbord lijkt ook meer op dat van een PC. Hierdoor wordt het mogelijk goedkope onderdelen te betrekken van bedrijven die produceren voor de PC-markt. De productie en het verkoopapparaat worden opgezet in Texas waar de overhead veel lager is dan in Silicon Valley. Kahng’s zorgen zijn kosten, kosten en nog eens kosten. De Mac-klonen moeten immers 15 tot 25 procent goedkoper worden dan de vergelijkbare computers van Apple. In mei 1995 is de eerste Macintosh-kloon met een Power PC 601 microprocessor gereed.
Zure druiven
Power Computing is dan al niet meer de enige producent van Macintosh-klonen. Radius maakt high-end Macintosh-klonen voor desk top publishing en video editing (Video Vision Workstation) die ongeveer 12.000 dollar per stuk kosten. In november 1995 maakt Umax Datasystems uit Taiwan bekend ‘low end’ klonen te gaan maken. Ook Motorola en IBM, de beide andere trawanten van de Powerpc-kongsi, hebben nog steeds plannen om Macintosh-klonen te gaan maken. Power Computing heeft echter duidelijk een voorsprong en de telefoon in het Texaanse Georgetown rinkelt onophoudelijk. De verkoop wordt in belangrijke mate gestimuleerd door de problemen die Apple zelf heeft met het op peil houden van de voorraden. Deze problemen zijn een belangrijke reden voor het ontslag van ceo Michael Spindler bij Apple. De ‘Diesel’ wordt begin 1996 opgevolgd door mooiprater Gilbert Amelio.
In april 1996 maakt Amelio bekend dat Apple over het eerste kwartaal van dat jaar een verlies heeft geleden van 740 miljoen dollar. Hij orakelt over de ommekeer die onder andere bewerkstelligt moet worden door de licentiepolitiek, de klonen. De waarheid is echter dat het aandeel van het Mac Os platform in de computermarkt keldert, terwijl Apple dat aandeel nu ook nog moet delen met Power Computing en anderen. In 1996 worden er nog maar twee miljoen Macs en Mac-klonen verkocht in de USA. Power Computing verkoopt 170.000 klonen en Umax en Motorola samen nog eens 130.000. Apple verkoopt 770.000 computers minder dan in 1995. De klonenmakers kunnen het inkrimpen van het Mac OS platform niet stoppen.
De druiven worden wel erg zuur voor Amelio wanneer Power Computing in juni 1996 een order van drieduizend desktops van Lockheed Martin wegkaapt voor de neus van Apple. In plaats van zes miljoen dollar voor de verkoop van computers vangt Apple een schamele 150.000 dollar aan licentiegelden. Lockheed Martin is jarenlang een trouwe klant geweest van Apple. Volgens een woordvoeder van het bedrijf levert Power Computing gewoon meer hardware en meer service voor dezelfde prijs. Pieter Hartsook, de uitgever van een bekende Macintosh-newsletter in Silicon Valley, meent dat de deal een groen licht is voor andere bedrijven om Macintosh-klonen te kopen bij Kahng. Het enthousiasme bij Apple daalt helemaal beneden nul als blijkt dat Power Computing in staat is om voor een lagere prijs machines te bouwen die sneller zijn dan de gelijkwaardige Macs. Niet alleen ‘low end’ gebruikers kopen de Power Tower van Kahng, ook steeds meer professionele gebruikers draaien het gratis telefoonnummer in Georgetown, Texas.
Schapen en bloedzuigers
1997 begint goed voor klonen. In Schotland wordt een schaap gekloond en Steve Kahng is de held van de Mac World Exposition die in januari in San Francisco worden gehouden. Geüniformeerde werknemers van Power Computing zijn in grote getale aanwezig en dragen vlaggen en stickers met daarop de glimlachende tronie van Kahng. ‘Steve says: Fight the power with power.’ ‘Steve says: Defend you operating system or you will lose it’. ‘Steve says: Fight back for the Mac’. Kahng is een nieuwe messias voor de gelovigen van het Macintosh-platform. Onder leiding van Kocher is inmiddels in Texas het werk begonnen aan een nieuw bedrijfspand voor Power Computing. De snelst groeiende computermaker van de wereld wil binnen een paar jaar een miljardenbedrijf zijn zoals Compaq en Dell. Voor het geval dat niet mocht lukken met Macintosh-klonen, hebben Kahng en Kocher ook al plannen klaar om PC’s te maken.
De bom barst voor Power Computing wanneer de pogingen van Apple om het besturingssysteem van Be op te kopen mislukken. Be OS, het resultaat van jarenlang zwoegen door de voormalige Apple-medewerker Jean-Louis Gassee, is een ‘multi-tasking’, ‘multi-processing’, object-geörienteerd en op een microkernel gebaseerd besturingssysteem met een ingebouwde database. Het is een besturingssysteem dat Mac Os en Windows 95 op oude damesfietsen doet lijken, maar dat niet compatibel is met wat dan ook. Als de onderhandelingen tussen Apple en Be afketsen, besluiten Kahng en Kocher om wel zaken te doen met Gassee. Be OS zal – naast Mac OS – worden opgenomen in toekomstige producten van Power Computing. Gilbert Amelio krijgt ook het skelet van een nieuw besturingssysteem in huis door Next over te nemen. Met deze overname wordt ook een fossiel uit de glorietijd van Apple weer binnengehaald: Steve Jobs.
Hoewel Apple Next overneemt, lijkt het meer alsof het bedrijf van Jobs Apple heeft geënterd. Jobs komt de lakens uit delen in Cupertino en neemt in zijn kielzog een hele zwik jonge Jobs-klonen mee die hij bij Next heeft opgevoed en die nu bij Apple het vacuüm kunnen opvullen dat daar is ontstaan door de continue uittocht van gefrustreerd talent en managers. Terwijl Gilbert Amelio nog nasputtert over de op handen zijnde ommekeer, is Jobs al bezig de poten onder zijn stoel weg te zagen. Geen goed nieuws voor de getrouwen van Power Computing. Jobs mening over de makers van Apple-klonen is bekend: bloedzuigers zijn het.
Het doek valt
Vanaf maart 1997 rommelt het in de onderhandelingen tussen Apple en de klonenmakers Power Computing, Motorola, Umax en Daystar Digital. Nee, Apple wil niet dat de klonenmakers ook Macintosh-laptops gaan maken. Ja, Apple wil het bedrag dat het ontvangt voor iedere Macintosh-kloon verdubbelen. Nee, Apple is voorlopig niet van plan om licenties te geven voor Mac OS 8.0 dat binnenkort klaar zal zijn. Op 4 juni wordt onverwacht de vrede getekend. Amelio – nog steeds op zijn stoel – zegt toe dat Power Computing toekomstige versies van de Mac OS in licentie zal kunnen gebruiken. Kahng en Kocher kondigen aan dat Power Computing op korte termijn naar de beurs zal gaan. In de prospectus die Power Computing uitgeeft wordt uitgebreid verwezen naar de garanties die Apple heeft gegeven.
Garanties? Op 9 juli valt het doek voor Amelio bij Apple en neemt Steve Jobs informeel de touwtjes in handen. Twee weken later is de introductie van de Mac OS 8.0 in de winkels een groot succes. Power Computing en de andere klonenmakers wachten echter tevergeefs op hun exemplaren van het besturingssysteem. Apple publiceert een document waarin openlijk wordt getwijfeld aan de eigen licentiepolitiek. Tijdens de beruchte speech van Jobs op de Macworld in Boston waarin hij zich voor 150 miljoen dollar hoereert aan Bill Gates rept hij met geen woord over de klonen. Een week later krijgen de klonenmakers een brief van Apple dat ze voorlopig geen goedkeuring krijgen om klonen te maken volgens de specificaties van het Common Hardware Reference Platform (Chrp). In de praktijk betekent dit dat Power Computing Mac OS 8.0 niet kan gebruiken. Langzaam daalt de zon in het land van de Mac-klonen.
De Wall Street Journal meldt op 20 augstus dat Joel Kocher ontslag neemt wegens ‘onoverkomelijke verschillen van mening met het management van Power Computing over de onderhandeling met Apple’. De meeste commentatoren in de media geloven dat Apple besloten heeft de klonen de nek om te draaien en dat Kahng en Kocher ruzie hebben gekregen op welke wijze terug te vechten. Kocher vertrekt als chief operating officer en kan nog dezelfde dag in Newsweek lezen dat hij getipt word als ceo bij Apple. De aanhang van Power Computing en andere Mac-klonen hebben zich inmiddels in cyberspace gemobiliseerd op www.clone.alwaysapple.com waar twintigduizend elektronische handtekeningen worden verzameld om de klonen te laten leven.
De top van Apple laat zich echter niet vermurwen door de stem des volks.
Genadeschot
De klonen van Power Computing hebben Apple meer leed bezorgd dan voordeel gebracht en op 2 september 1997 krijgen ze dan ook het genadeschot. Apple betaalt honderd miljoen dollar in eigen aandelen voor de kern van Power Computing: de licentie om Mac OS te gebruiken, de database met de namen van tweehonderdduizend klanten, de technologie van Power Computing en het recht om te onderhandelen met Power Computing’s talenten op het gebied van verkoop, distributie en ontwerpen. ‘We verheugen ons erop om te leren van hun ervaring en heten hun klanten hartelijk welkom bij hun terugkeer in de Apple-familie,’ zegt Steve Jobs over de overname. Voor de top van Power Computing was het ‘ take the money and run’. Apple zal verder geen licenties verstrekken aan wie dan ook om klonen te maken op basis van het Chrp-platform. In Texas zullen nog tot eind december Mac-klonen worden gemaakt en daarna kan Steve Kahng een punt zetten achter de drie opwindende jaren die hij heeft beleefd als maker van Mac-klonen. Kahng verklaart: ‘We hebben op onze bescheiden wijze bijgedragen aan het sterker maken van Macintosh; de geest van Power zal blijven bestaan’.
Terwijl de analisten het afschieten van de klonen door Apple zowel bejubelen als verguizen, kan Kahng zich bezinnen op de toekomst. Kan hij in een bescheiden functie in Cupertino Apple de weg wijzen naar herstel? Zal hij met een restant van zijn geüniformeerde werknemers uit Texas de Wintel-markt gaan bestormen? Of zal hij zijn bestaan als klonenmaker afzweren en onder het vaandel van Power Computing Be OS lanceren als het besturingsysteem van de eenentwintigste eeuw? Hoe het ook zij, de wereld zal zeker nog horen van King Kahng.
Teake Zuidema, freelance medewerker Computable.
