Steve Perlman is weer zo’n gewezen wonderkind van Apple met een briljante technologie: Webtv. Wil de Amerikaanse kijker echt dat oervervelende World Wide Web op zijn televisie? Philips en Sony denken van wel. Wat wil Microsoft met een online dienst die niet meer dan 56 duizend abonnees heeft? Is Gates gek geworden of ziet hij honderd miljoen Amerikanen in de rij staan voor de aanschaf van een digitale televisie?
Zondag 6 april 1997: Steve Perlman, topman van het bedrijf Webtv Networks, geniet in een restaurant in Las Vegas van een copieuze maaltijd van kreeftestaarten en oesters. De verstokte workaholic heeft kennelijk de behoefte zich te verontschuldigen voor deze uitspatting. "Ik eet gewoonlijk niet als een varken, maar je verkoopt niet ieder dag een bedrijf aan Microsoft", zegt hij tegen een aanwezige journalist. Zijn tafelgenoot, Microsofts vice-president Craig Mundie, knikt instemmend. Perlman en Mundie vieren de overname van Webtv Networks door de softwaregigant uit Seattle. Mundie telt 425 miljoen dollar in contanten en aandelen Microsoft neer om eigenaar te worden van een technologie die het Web ‘besurfbaar’ maakt via het televisiescherm. Perlman, die Webtv’s technologie zelf heeft ontwikkeld, is in één klap steenrijk. Mundie is optimistisch. De technologie kan immers Internet brengen naar miljoenen Amerikaanse couch potatoes.
Las Vegas – is het symbolisch dat de overeenkomst tussen Perlman en Mundie gesloten wordt in een stad waarvan de naam een synoniem is voor gokken? Iedereen weet dat Webtv’s technologie baanbrekend en veelbelovend is. De kwaliteit van de webbeelden op de televisie is fantastisch. Philips en Sony maken in licentie de aansluitkastjes die de Amerikaanse consument via de telefoonaansluiting het Web op de televisie laten ontvangen en de mogelijkheid bieden te emailen. De abonnees van Webtv krijgen toegang tot het Web via de server van Webtv, die zo optreedt als isp (Internet acces provider). Webtv’s inkomsten komen niet van de hardware, maar van abonnementen en advertenties op de homepage. Dat klinkt goed. Echter, een half jaar na de introductie zijn in de Verenigde Staten nog niet meer dan vijftigduizend Webtv-kastjes verkocht, ondanks een reclamecampagne van bijna zestig miljoen dollar, opgehoest door Philips, Sony en Webtv.
Met de overname van Webtv doet Microsoft voor het eerst toenaderingspogingen tot de miljoenen Amerikaanse computerlozen. Ondanks alle hype beschikt nog steeds niet meer dan 15 procent van de Amerikaanse huishoudens over een aansluiting op Internet. De computerlozen weten dat er zoiets bestaat als Internet en het Web, maar daar houdt het mee op. Ze zien het nut van een PC niet in of hebben er het geld niet voor. Ze kijken televisie. Volgens Perlman willen velen van hen een goedkope mogelijkheid om te surfen op het Web. Webtv biedt die mogelijkheid. De aansluitkastjes van Philips en Sony kosten iets meer dan driehonderd dollar. Een abonnement op Webtv kost twintig dollar per maand. Televisiekijkend Amerika hapt echter niet massaal toe. Veel analisten menen dat het televisiepubliek, verwend als het is met dynamisch en dramatisch amusement, niet zit te wachten op de slome vertoning die World Wide Web heet. Waar wil Microsoft naar toe met Webtv?
Tweederangs
Is de 35-jarige Perlman, de ontwerper van de Webtv-technologie, een wonderkind? Niet gehinderd door bescheidenheid vergelijkt hij zichzelf graag met de componist Wolfgang Amadeus Mozart. Als Perlman zeventien jaar is, bouwt hij op een slaapzaal van New Yorks Columbia University een microcomputer waarmee hij toegang krijgt tot het mainframe van de universiteit. Hij ontwerpt ook een gemakkelijk te gebruiken interface voor tekstverwerking, zodat hij en zijn medestudenten niet langer gebruik hoeven te maken van typemachines, maar direct digitaal aan de slag kunnen. Volgens het bombastische reclame-verhaaltje op Webtv’s homepage (http://www.webtv.net) zag Perlman hier reeds het licht. "Het was toen dat Perlman zich realiseerde dat, als het potentieel van de computer op een betaalbare manier toegankelijk zou worden gemaakt voor iedereen, dit de hele maatschappij ten goede zou komen." De tekst doet een beetje denken aan de bekering van Paulus voor de poorten van Damascus. Hoe dan ook: Perlman wordt een mens met een missie.
Zoals zoveel jonge, geniale en bevlogen ’techies’ uit de jaren tachtig belandt Perlman bij het bedrijf waar de voornaam Steve bijzonder populair is: Apple Computer in Cupertino (Californië). Tussen 1984 en 1990 werkt hij bij het door John Sculley geleide bedrijf aan alle belangrijke onderdelen van Apple’s multimedia- en videotechnologie. Hij houdt zich bezig met de eerste kleurenmonitoren van Apple en met Quicktime, software die videoclips op de Mac laat zien. Hij spendeert maanden aan het ontwerpen van technologie die het flikkeren van monitoren moet verhinderen. Perlmans eigen project, een chip die een Mac in staat zal stellen een televisiesignaal weer te geven op een monitor, komt echter niet echt van de grond. De bedrijfsleiding torpedeert het, net als een aantal van zijn andere baanbrekende ideeën. Zijn collega’s bij Apple waarderen Perlman om zijn briljante ideeën. Ze worden echter zo moe van zijn doordrammerij dat ze hem verbannen naar een uithoek van de onderzoeksafdeling, zo beweert Perlman.
Perlman raakt meer en meer gefrustreerd bij Apple. Hij schrijft een rapport met de titel Keeping innovation at Apple: growing up without growing old. In het rapport gaat hij uitgebreid in op middelmatige figuren die ‘slim genoeg zijn om goed werk van anderen te herkennen, maar niet het talent hebben om zelf goed werk te produceren’. Perlman vergelijkt deze middelmatige figuren met de componist Salieri, die leeft in de schaduw van zijn geniale tijdgenoot Mozart. Het rapport komt uit in de tijd dat de met veel Oscars gelauwerde film Amadeus, die de rivaliteit tussen Mozart en Salieri behandelt, in de bioscopen draait. Apple gaat ten onder aan het bewind van de Salieri’s, meent Perlman. Uiteraard begrijpen veel Apple-managers dat zij de tweederangs componisten zijn van wie het rapport spreekt. Het is hen ook duidelijk wie Apple’s Mozart is. Het wonderkind houdt het niet lang meer uit en keert Apple in 1990 de rug toe.
Kosten, kosten en kosten
Perlman verlaat Apple niet met lege handen. Hij is de rechtmatige eigenaar van de ’televisie en computer in één’-technologie die nooit tot een product is verwerkt. Zijn carrière verloopt langs grillige paden. Bij het bedrijf General Magic versterkt Perlman zijn reputatie als vernieuwer door het ontwerpen van een goedkope microprocessor met modem-capaciteiten. Hij werkt met Sony aan het ontwerp van Magic TV, software voor interactieve televisie. Ook dit project belandt, nadat hij er veel tijd en energie in heeft gestoken, tussen de mottenballen. In 1993 is hij mede-oprichter van Catapult Entertainment, waar hij het revolutionaire Xband-video game modem ontwerpt. Dit modem laat spelers over telefoonlijnen tegen elkaar spelen. Het wordt gebruik voor de Sega Genesis- en de Super Nintendo-spelmachines. Na een conflict met het management – de Salieri’s van Catapult- wordt Perlman ontslagen.
Het delen van een zelfgebouwde computer met medestudenten op een slaapzaal van de Columbia University is een ervaring geweest die Perlman niet loslaat. Ook het werken met videospelmachines laat een blijvende indruk na. Perlman is er nu van overtuigd dat Silicon Valley sinds de ontwikkeling van de Atari 2600 nooit meer een commercieel succesvol stuk consumentenelektronica heeft geleverd. "Ik ben er nu van overtuigd dat er bij consumentenelektronica drie belangrijke zaken zijn: kosten, kosten en kosten", zegt Perlman in 1995. Hij maakt een ommekeer van bijna 180 graden sinds zijn dagen bij Apple, waar hij kruistochten ondernam om supergeavanceerde producten te gaan ontwikkelen. Perlman verkondigt nu dat een succesvol product in het eerste jaar niet meer dan driehonderd dollar mag kosten, en in het tweede jaar niet meer dan tweehonderd dollar.
Als Perlman in april 1995 wat rusteloos aan het websurfen is, belandt hij op de homepage van Campbell Soup. Hij ontdekt een enorm assortiment aan recepten waarin de verschillende soepen van Campbell zijn verwerkt. In april 1995 is het Web alleen nog toegankelijk voor een zeer selecte groep. Die recepten zijn duidelijk bedoeld voor de grote massa die houdt van de Campbell-producten. Perlman vraagt zich af wat de mogelijkheden zijn om de recepten toegankelijk te maken voor de grote massa van computer- en weblozen. De PC zal dat zeker niet doen; die is te duur. Van de goedkope NC (network computer) is in 1995 nog geen sprake. Het antwoord is voor een wonderkind niet moeilijk: het Web moet op de televisie.
Tijd, tijd en nog eens tijd
Voor ongeveer drieduizend dollar schaft Perlman zich bij Fry Electronics, de plaatselijke nering in elektronica, apparatuur en onderdelen aan. Na een dolle periode van drie etmalen continu werken is het product klaar. Om twee uur ’s nachts belt Perlman twee vrienden en oud-collega’s van Apple uit bed met de mededeling dat ze onmiddellijk moeten komen om getuige te zijn van de eerste demonstratie van het Web op Perlmans televisie. Bruce Leak, ontwerper van Apple’s Quicktime, en Phil Goldman, ontwerper van de Apple Multifinder, zijn onder de indruk van de kwaliteit van de webpagina’s op het televisiescherm. Perlman, Leak en Goldman besluiten in juni 1995 een bedrijf op te richten dat Artemis Research heet. Het bedrijf vestigt zich in het gebouw van een voormalige BMW-dealer in Palo Alto. Op de homepage van Artemis Research (http://www.webtv.net/artemis) is te lezen dat het bedrijf onderzoekt wat de effecten zijn van slaapgebrek, slecht eten en het ontbreken van een sociaal leven op mensen en dwergkonijnen.
Artemis Research is een dekmantel voor een bedrijf dat bezig is de mogelijkheden van Perlmans Webtv verder te ontwikkelen. Perlman, Leak en Goldman willen voorkomen dat de pers en de concurrentie al in een vroeg stadium lucht krijgen van hun plannen. Het drietal begrijpt dat, naast kosten, kosten en nog eens kosten, vooral tijd, tijd en nog eens tijd belangrijk is. Webtv moet zo snel mogelijk op de markt komen, want er zijn kapers op de kust. Dat lukt: binnen veertien maanden staat er een aansluitkastje in de winkels dat ontwikkeld is uit Perlmans prototype. De enige aandacht die Artemis Research trekt, komt van verontruste activisten voor de rechten van dieren die zich zorgen maken over het misbruik van dwergkonijnen.
Regenboog van kleuren
Perlmans geknutsel met voor drieduizend dollar aan snoeren, stekkers, chips en andere spullen van Fry Electronics heeft een technologisch hoogstandje opgeleverd. Webpagina’s zijn ontwikkeld om te bekijken met rgb-monitoren (red/green/blue). Televisiebeelden worden vertoond volgens een meer dan vijftig jaar oude Amerikaanse Ntsc-standaard (National television standards committee), ontwikkeld voor zwart/wit-televisie. Bij Ntsc wisselt het beeld met een frequentie van dertig maal per seconde. Stilstaande scherpe televisiebeelden, bijvoorbeeld tekst, lijken van dichtbij bekeken altijd onscherp en wollig. Televisies zijn gemaakt om vanaf een afstand te worden bekeken. Computermonitoren zijn ontworpen om van dichtbij een scherp beeld te leveren. Ze doen dat met een beeldwisseling van minimaal zestig beelden per seconde.
Bij het vertonen van webpagina’s op een televisiescherm doen zich ook de problemen voor van flicker, het aan en uit flikkeren van delen van letters, en crosstalk, de regenboog van kleuren die ontstaat door interferentie tussen het signaal voor kleur en dat voor helderheid. Perlmans oplossing is een softwarefilter, Tvlens genaamd. Deze software scant alle onderdelen van webpagina’s en brengt subtiele veranderingen aan in de scherpe lijnen van letters, waardoor flicker en crosstalk worden vermeden. Vooral de ’t’ en de ‘w’ zijn beruchte brokkenmakers.
Omdat het aantal lijnen waaruit het televisiebeeld is opgebouwd vastligt, is het niet mogelijk de resolutie van het televisiebeeld te vergroten. Door het uitfilteren van ruis (noise) en het opvoeren van het contrast zorgt Tvlens wel voor een grotere scherpte-indruk. Het resultaat is verbluffend goed. De webpagina’s zijn helderder op Perlmans televisie dan op een computermonitor.
Verkoop stagneert
Investeerders begroeten het product van Perlman met enthousiasme. Tussen juni 1995 en maart 1997 verovert Webtv Networks, dat inmiddels de dekmantel van Artemis Research heeft laten vallen, maar liefst 65 miljoen dollar aan particuliere investeringen. Daarbij verbleekt zelfs de 36 miljoen dollar die Netscape in 1995 binnenhaalt voor het op Wall Street wordt geïntroduceerd. Op de lijst met investeerders staan onder andere de beide Microsoft-oprichters Bill Gates en Paul Allen. Op 10 juli 1996, precies een jaar na het starten van het bedrijf, maakt Webtv Networks bekend dat Sony Electronics en Philips Consumer Electronics de aansluitkastjes van Webtv in licentie gaan maken en verkopen. Webtv Networks presenteert zichzelf als de online dienstverlener die, als enige, de bezitter van de aansluitkastjes toegang verleent tot het Web. In oktober 1996 ligt het aansluitkastje van Webtv met de bijbehorende afstandsbediening voor ongeveer 325 dollar in de Amerikaanse winkels.
Met een flitsende, zestig miljoen dollar kostende reclamecampagne proberen Philips, Sony en Webtv de Amerikaanse ‘bankhangers’ vanuit de sofa op het Web te krijgen. Lukt dat? Volgens het Amerikaanse tijdschrift Business Week kopen tussen oktober 1996 en maart 1997 meer dan 56 duizend Amerikanen een aansluitkastje van Webtv. Dat is veel vergeleken met de 35 duizend CD-spelers die in het eerste jaar na de introductie van dat apparaat worden verkocht. Het is weinig als je kijkt naar de enorme markt, de 85 procent van de Amerikanen die niet online zijn. Ook blijkt dat de verkoop na de eerste golf van publiciteit in het begin van 1997 al begint te stagneren. Het lijkt een bekend liedje uit de consumentenelektronica. De makers, de investeerders en de verkopers zijn enthousiast, maar de kopers reageren lauw. Gates schaft Webtv’s aan voor zijn superhuis. Apple-oprichter Stephen Wozniak koopt een dozijn exemplaren om uit te delen aan vrienden en familie. Gates en Wozniak zijn nu niet bepaald de computerlozen voor wie Webtv is bedoeld.
Webtv Networks, Sony en Philips kunnen echter enige hoop putten uit de cijfers van de marktonderzoekers. Het marktonderzoekbureau International Data Corporation verwacht dat in 1999 meer dan één miljoen zogenaamde Nettv-apparaten zullen worden verkocht. In 2001 zal dat cijfer stijgen naar 12,4 miljoen. Is dat veel? Het hangt er maar vanaf met hoeveel concurrerende ‘webdingen’ en ‘info-appliances’ de koek zal moeten worden gedeeld. Sega’s Netlink, dat tweehonderd dollar kost, geeft gebruikers van Sega Saturn videospelmachines toegang tot het Web. Oracle werk samen met Akai en Mitsubishi aan een goedkoop Nettv-apparaat dat nog voor het eind van dit jaar op de markt moet komen. Dat het Oracle menens is, blijkt ook uit de overname van Navio Communications, een bedrijf dat Internetsoftware ontwikkelt voor gebruik in consumentenelektronica. Tot slot zijn er de NC’s (network computer), goedkope, uitgeklede PC’s waarmee men kan websurfen en email versturen zonder dat men de bankhangers van de familie in de weg zit.
Geschokt maar ook blij
Het is allang geen vraag meer of het Web zich zal ontwikkelen tot een massamedium voor amusement en informatie. De vraag is wie het Web met wat voor apparaat bij de massa in huis zal brengen. Gaat Microsoft-Webtv dat doen, of Oracle, of een satelliet van Rupert Murdoch, of de kabelexploitanten … Welk apparaat wint de strijd – de PC, de televisie, de telefoon, een alles-in-één-ding …
Microsoft heeft Webtv niet opgeslokt om zijn 56 duizend abonnees. De overname is slechts één salvo in de strijd die Microsoft voert om het Web en digitale televisie naar de massa te brengen. "We geloven dat Webtv Networks’ technologie vlekkeloos te integreren valt met Windows CE en Microsoft Internet Explorer bij onze pogingen om digitale televisie te realiseren", zegt Microsofts vice-president Craig Mundie.
Voordat in 2006 alle Amerikaanse televisiekijkers overgaan naar Hdtv (High-definition television) zullen honderd miljoen consumenten een digitale televisie aanschaffen. De meesten van hen zullen een apparaat aanschaffen waarin de mogelijkheid om het Web te ontvangen en email te versturen zal zijn ingebouwd. Kan het zijn dat de afdeling hardware van Microsoft – pas op Philips! – deze apparaten zelf gaat maken?
Voor Perlman moet het een goed gevoel zijn om met drieduizend dollar aan elektronica, een hoofd vol ideeën en anderhalf jaar hard werken met twee goede vrienden een bedrijf uit de grond te hebben gestampt dat 425 miljoen dollar waard is. Met Webtv heeft Perlman bewezen niet alleen fantastische ideeën te hebben, maar ook een fantastisch product te kunnen leveren. Sinds de overname door Microsoft kan het wonderkind de hele wereld zien als één grote slaapzaal. Perlman zegt dat hij ‘geschokt, verrast maar ook blij’ was toen in februari de aanzoek van Microsoft kwam. Vanuit zijn kantoor in Palo Alto kan hij nu leiding geven aan de Microsoftdochter Webtv. Alleen het Amerikaanse ministerie van justitie, dat onderzoekt of de overname wettelijk wel in de haak is, kan nog roet in het eten gooien. De grote vraag is nu: heeft Perlman zijn plaats gevonden of steekt straks het Mozart-syndroom weer de kop op? Dan zou namelijk kunnen blijken dat ook Gates een tweederangs componist is.
Teake Zuidema, freelance medewerker Computable
