Geniale producten hebben de neiging een tergend langzame dood te sterven in Silicon Valley. Zal dat ook het lot zijn van het geavanceerde besturingssysteem van Be Inc? In december 1996 leek het erop dat Apple het kleine bedrijf uit Menlo Park aan de boezem zou drukken. Dat had gezien de kommervolle situatie van Apple ook een kus des doods kunnen zijn. Be’s besturingssysteem zal nu opduiken in de Mac-klonen van ondermeer Power Computing en Motorola. Ondertussen lonkt Netscape aan de horizon. Voor Jean-Louis Gassee (53), de Franse monsieur van Be Inc, geldt in 1997: to Be or not to Be.
De Be Box, het resultaat van vijf jaar ploeteren in de burelen van Be Inc in Menlo Park, is waarschijnlijk de eerste computer die met een staande ovatie zijn debuut maakt. Het applaus komt van de ongeveer vijfhonderd mensen die in oktober 1995 in Scotsdale, Arizona, aanwezig zijn bij de eerste publieke demonstratie van de computer met de dubbele microprocessor. Ze zijn net getuige geweest van de ongekende mogelijkheden die de Be Box en het bijbehorende besturingssysteem Be OS bieden op het gebied van multitasking, animatie, video, graphics, stereogeluid en webbrowsing. Tijdens de demonstratie vertoont de Be Box simultaan vijf verschillende video’s. Be Inc heeft een product dat duidelijk superieur is aan Mac OS en Windows 95.
Het applaus van het verwende computer-publiek in Scotsdale moet vooral Jean-Louis Gassee als muziek in de oren klinken. Gassee, de baas van Be Inc, introduceert met de Be Box en Be OS producten die in eerste instantie bestemd zijn om de computerfanaten, de geeks, de hackers en de ontwikkelaars te charmeren. De Be Box heeft niet voor niets een ‘Geekport’ met een niet-gestandariseerde 32 pin-stekker die bedoeld is als een uitdaging aan de ware liefhebber om te rommelen met het hart van de computer. Gassee denkt in termen van trickle down technology: als de fanaten gewonnen worden voor de Be Box en de ontwikkelaars mooie programma’s gaan schrijven, zal het product vroeger of later ook doordringen tot de grote massa. Het is de filosofie van Bill Gates op zijn kop gezet.
De Be Box biedt alles wat de meest geavanceerde PC eind 1995 kan bieden: twee Power PC 603 microprocessoren, PCI (peripheral component interconnect), Scsi (small computer system interface), Eide (enhanced integrated device electronics), ISA (industry standard architecture), high-performance video, Midi, infrarood poorten, uitstekend stereogeluid en nog veel meer waarvan de meeste mensen niet weten wat het betekent. Be OS is ook niet kinderachtig. Het is een multitasking, multiprocessing, object-georiënteerd en op een microkernel gebaseerd besturingssysteem met een ingebouwde database. Be OS biedt in feite alle snufjes die Apple al zo lang aan dorstige computerliefhebbers heeft beloofd maar nog nooit heeft geleverd. Wanneer komt het besturingssysteem Copland van Apple? 1996? 1997? Nooit?
Be Box en Be OS zijn overigens niet compatibel met enig bestaand software-product.
De media berichten positief over de introductie van de Be Box. Bruce Ryon van Dataquest zegt in de San Francisco Chronicle: "Dit systeem heeft de potentie in zich om het besturingssysteem van de volgende eeuw te zijn. Analist Tim Bajarin van Creative Strategies uit San Jose noemt in de New York Times de combinatie Be OS en Be Box ‘de meest indrukwekkende combinatie van computer en besturingssysteem die ik ooit heb gezien’. Bajarin noemt de introductie van een nieuw besturingssysteem echter ook een grote gok. "Maar", zo voegt hij daar aan toe, "als iemand hierin kan slagen, dan is het wel Jean-Louis-Gassee".
De sceptici onder de commentatoren vergelijken de introductie van de Be Box echter met de enorme heisa over de geboorte van Next. De Next-computer, een product van Apple’s oervader Steve Jobs, was ook zo’n fantastisch product dat hemel en aarde zou bestormen, maar uiteindelijk alleen bewondering oogste. Alleen al het noemen van de naam van Jobs doet echter de tenen van Jean-Louis Gasse krullen.
Don Quichotte
Jean-Louis Gassee wordt regelmatig omschreven als een briljant buitenbeentje in de wereld van Silicon Valley. Men noemt hem ook een hemelbestormer, een techno-idealist, een charmeur en een Don Quichotte. Als de 53-jarige topman van Be Inc gaat eten in een restaurant in Silicon Valley neemt hij regelmatig zijn eigen flessen Franse wijn mee. Als geboren Parijzenaar is zijn smaak te fijngevoelig om genoegen te nemen met Californische wijnen. Een misplaatst Frans superioriteitsgevoel? Gassee verdiende voor hij wiskunde ging studeren een tijd lang de kost met het verkopen van lustopwekkende middelen aan Fransen in sexuele nood. Hij doorspekt nog steeds graag zijn verkooppraatjes met dubbelzinnigheden als: ‘van mijn software krijgt uw hardware een harde’. Gassee heeft zijn gedegen reputatie opgebouwd in de negen jaar dat hij betrokken is geweest bij Apple. Van 1981 tot 1985 is hij de baas van de Franse tak van Apple. In 1985 wordt hij door John Sculley naar Cupertino in Californie gehaald om hoofd te worden van Apple’s Product Development en later van Apple’s Products Division. Hij maakt er de gouden eeuw van de Mac’s mee en is vooral verantwoordelijk voor twee van Apple’s meest compromisloze producten, de Macintosh 11 fx en de Macintosh Portable. Silicon Valley leert Jean-Louis kennen als een liefhebber van geavanceerde state of the art-technologie. Hij maakt er ook een vijand-voor-het-leven door Sculley te steunen, wanneer deze in 1985 Apple-oprichter Steve Jobs de deur uit werkt.
In 1990 verlaat Gassee Apple om zijn eigen bedrijf te beginnen. Dat bedrijf is Be Inc. Gassee verklaart in een interview dat hij genoeg heeft van de ‘worstfabriek-mentaliteit’ bij Apple. Terwijl de meeste analisten Apple beschouwen als een elitair bedrijf dat meer productgericht dan klantgericht is, stelt de Fransman dat Apple wat hem betreft nog te veel kijkt naar de markt en te weinig naar technologische innovatie. Samen met een paar andere oudgedienden van Apple begint Gassee een project dat een nieuw multi-processing computerplatform moet opleveren. Terwijl een stuk of veertig programmeurs op de derde etage van een kantoorgebouw in Menlo Park werken aan de Be Box en Be OS, daalt er een betrekkelijke stilte neer rondom Jean-Louis Gassee en Be Inc.
Evolutie of revolutie
Er zijn twee soorten veranderingen in de informatietechnologie: evolutionaire en revolutionaire. Evolutie is de geleidelijke overgang van een systeem naar een volgende generatie. Het kernbegrip is daarbij compatibiliteit. Evolutie wordt gedreven door het commerciële belang van de gevestigde orde om de bestaande klanten aan boord te houden. De introductie van Windows 95, die nog steeds ’terugwaarts compatibel’ is met de dynosaurus MS-DOS, is een evolutionaire ontwikkeling. De oudste component bepaalt hierbij in belangrijke mate hoever de verandering kan gaan.
Revolutie is een breuk met het voorafgaande. Het kernbegrip is niet compatibiliteit maar de meest geavanceerde technologie. Een dergelijke revolutie – de introductie van de eerste Mac, een nieuw platform als Be OS – is niet in het belang van de gevestigde technologische orde en speelt zich daarom vaak af op een oude draaibank in een garage. Voor zo’n revolutionair product zijn er twee wegen om te overleven: het verovert op eigen kracht de wereld of het zoekt alsnog naar een aanpassing aan bestaande technologie.
Jean-Louis Gassee wil met de Be Box en Be OS een revolutie teweegbrengen in de computerindustrie. Maar hoe kweek je een aanhang voor een product dat het besturingssysteem voor de volgende eeuw moet worden? De strategie van Be is duidelijk: maak een product dat nog niet voor de grote massa is, maar waarbij de liefhebbers/ ontwikkelaars – de mensen die C++ schrijven – hun vingers aflikken. Stel het product vervolgens tegen een bescheiden prijs of gratis beschikbaar aan diezelfde liefhebbers. De applicaties die worden gemaakt kunnen worden verspreid via de website van Be Inc. Je gokt er dan op dat één van die applicaties de ‘killer applicatie’ zal zijn waar de wereld op zit te wachten. Adobe’s desktop publishing deed dat voor de Mac, Lotus 1-2-3 deed het voor de PC van IBM. Het wachten is nu op de ‘killer’ in wiens slipstream de Be Box en Be OS worden meegezogen naar eer, roem en geld.
De ontwikkelaars komen als bijen af op de honing van Be Inc. Voor jong aanstormend software-talent is immers weinig eer te behalen bij Apple of Microsoft. Volgens Jean-Louis Gassee zijn er in december 1995 al meer dan achthonderd Be Boxen in gebruik. Maar terwijl de hackers aan het werk gaan, wordt de top van Be toch bevangen door onzekerheid. Is het de druk van de Amerikaanse en Franse investeerders, die al meer dan 25 miljoen in het bedrijf hebben gepompt? Beginnen de personeelsleden van Be Inc te morren? Is de Be Box toch niet meer dan een tijdelijk omhulsel van de belangrijker Be OS ziel? Wil Jean-Louis Gassee als redder worden binnengehaald bij de sukkelende ‘worstfabriek’ die hij in 1990 verliet?
Hoe het ook zij: Be Inc begint in 1996, welliswaar bij de achterdeur maar toch onverholen, te lonken naar Apple.
Geen Be-Mac
Op 6 augustus 1996 geven Benoit Schillings en Steve Horrowitz, software engineers van Be Inc, op de Mac World Expo in Boston een demonstratie van Be OS op een Mac-kloon van de firma Power Computing met een 120 Mhz Power PC 604 microprocessor. Als de machine is opgestart in Mac Os, lanceert Benoit Schillings OS-Doubler, een programma dat het systeem overhevelt naar de bestanden van een Be-geformateerde externe harde schijf. Be OS neemt dan de besturing van de Mac-kloon over en laat Quick Time filmpjes, driedimensionale graphics en verschillende spelletjes zien. Be OS slaagt erin zonder mankementen tegelijkertijd vier Quick Time films te vertonen op de monitor van de Mac-kloon. Er klinkt opnieuw applaus voor Be op een Mac World Expo die verder net zo opwindend is als een broodmaaltijd na een begrafenis. Drie weken later meldt de Wall Street Journal dat Apple plannen heeft voor de overname van Be Inc.
Hoewel Apple onder de leiding van het nieuwe opperhoofd Gilbert Amelio in het derde kwartaal van 1996 een bescheiden winst boekt van 25 miljoen dollar, blijft het sukkelen in Cupertino. In datzelfde kwartaal zijn 26 procent minder Apple-computers verkocht dan in het overeenkomstige kwartaal van 1995. Het toch al kleine marktaandeel van Apple slinkt nog verder. Copland – waarin inmiddels honderden miljoenen dollars zijn gepompt – is meer een driedimensionale fata morgana met een bodemloze put dan een besturingssysteem. Software-ontwikkelaars treuzelen steeds langer met het op de markt brengen van de Mac-versies van hun producten.
Microsoft regeert! Apple heeft een nieuw multitasking, multimedia besturingssysteem nodig dat het bedrijf nieuw elan kan geven en de strijd met Windows 95 aan kan. Gassee en Amelio bespreken in het geheim hun plannen voor een Be-Mac huwelijk op Hawaii. Let it Be, kopt het weekblad Computerworld.
We zullen wel moeten wachten op de memoires van Gassee en Amelio om helemaal te doorgronden waarom Be-Mac niet uit de startblokken komt. Amelio is bereid om de sprong naar een nieuw platform te maken. Hij gelooft dat Bill Gates vroeg of laat ook een nieuw besturingssysteem zal moeten lanceren waarmee MS-DOS voorgoed geschiedenis wordt. Apple kan er alleen maar bij winnen door een dergelijke sprong als eerste te maken. Bovendien heeft Metroworks uit Austin al een tool ontwikkeld dat het converteren van Mac OS programma’s naar Be OS voor 80 procent automatiseert.
Jean-Louis Gassee is bereid om zijn bedrijf te verkopen of Be OS in licentie te geven aan Apple. Toch gaat er iets mis. Vraagt Jean-Louis te veel geld? Kunnen de heren het persoonlijk niet met elkaar vinden? Krijgt Amelio katers van de 1979 Pichon Lelande die de Fransman laat aanrukken? Of is er misschien een ander in het spel?
Jawel, die andere liefde heet Steven Jobs of ‘Young Steven’, zoals Gassee hem met onverholen minachting pleegt te noemen. Eind december 1996 wordt duidelijk dat Apple niet met Be in zee gaat, maar voor een bedrag van meer dan vierhonderd miljoen dollar alle technologie van Jobs’ Next Software overneemt. Jobs, ooit door Sculley en Gassee de deur uitgewerkt, maakt een glorieuze rentree bij Apple. Next Step, dat wordt omschreven als een cross-platform, object-georiënteerde, ontwikkelomgeving met Java-toepassingsmogelijkheden en met een link naar Unix, zal geïntegreerd worden in toekomstige versies van Mac OS. Die link naar Unix is belangrijk voor Apple. Dezelfde kliek van analisten die stond te juichen bij het schijnhuwelijk van Apple en Be bewondert nu Amelio’s doortastende optreden bij de verovering van Next. Een enkeling vraagt zich af of de oprichter van Apple misschien net op tijd is om ook nog de ondergang van het bedrijf mee te maken. Het duurt niet lang of Larry Ellison, president van Oracle en kompaan van Steve Jobs, begint geruchten te verspreiden dat hij Apple wil overnemen.
Is er leven na Apple?
Jean-Louis Gassee is teleurgesteld over de mislukte transactie met Apple. Hij krijgt nog een trap na als Amelio Be OS omschrijft als ‘een onvolwassen systeem waarmee men nog geen bestand kan printen’. Be OS is echter niet dood. Gassee sluit achtereenvolgens overeenkomsten met Power Computing, Motorola, Umax en Day Star, vier makers van Mac-klonen die Be OS nog dit jaar zullen opnemen in hun computers. Gassee was tijdens zijn verblijf bij Apple een verwoed tegenstander van het uitleveren van de Apple- technologie, maar heeft het overleven van zijn bedrijf nu te danken aan die vermaledijde klonen. Analisten menen dat de overeenkomst met de Mac-kloners wel eens belangrijker zou kunnen zijn dan de mislukte alliantie met Apple. Ook overheerst de opvatting dat er niet genoeg ruimte in de markt zal zijn om zowel Mac Next als Mac(kloon) Be OS te laten floreren. Het succes van Be Inc hangt nu af van het falen van Apple.
Gassee heeft nog een paar ijzers in het vuur. De hackers van Be leggen in april 1996 de laatste hand aan de definitieve versie van Be OS. Het besturingssysteem zal binnenkort gratis gedownload kunnen worden van de website www.be.com. Het geheime wapen is de toevoeging van Virtual Mac, een programma dat is ontworpen door de gelouterde Mac-ontwerpers Fred Huxham en Fred Monroe, waarmee de gangbare tekstverwerking, spreadsheets en andere applicaties voor de Mac gebruikt kunnen worden in combinatie met Be OS. De strijd om de harten en de beurzen van de Mac-adepten is in volle hevigheid losgebarsten. Be Inc, dat tot nu toe geen cent heeft verdiend, kan niet al te lang op een overwinning wachten, want tegen het eind van 1997 heeft het bedrijf een nieuwe kapitaalinjectie nodig.
En dan is er Netscape. Volgens de krant USA Today is Be Inc al een paar maanden in onderhandeling met de maker van de populaire webbrowser. Netscape zou geïnteresseerd zijn om een Netscape Enterprise Server op basis van Be OS te gaan leveren voor Power PC- systemen. Met Be OS kan Netscape een superieur product leveren voor het ontwikkelen en beheren van websites en intranetten. Beide bedrijven reageren met ‘geen commentaar’ op het bericht in USA Today. Be Inc heeft nog steeds geen gebrek aan bewonderaars. Er is zelfs een ‘Be Worship Site’ op het web. Maar zolang er geen killer-applicatie opduikt, blijft Jean-Louis Gassee een dolende ridder in Silicon Valley.
Teake Zuidema is freelance medewerker van Computable
