Bescheiden kan Masayoshi Son van Softbank niet genoemd worden. Toen in een vergadering met werknemers van Ziff-Davis Publishing – in februari overgenomen voor 2,1 miljard dollar – gevraagd werd of hij deze overname als de parel in zijn kroon beschouwde, vertelde Son de verbouwereerde toehoorders dat het deel uitmaakte van zijn ‘eigen vijftig-jarenplan’.
"Ik", vertelde Son (39), "wil nog iets ècht groots doen in mijn ‘forties’." Zonder een spoor van ironie vervolgend: "Voor mijn concern heb ik een plan voor de komende driehonderd jaar." Son is dan ook niet vergelijkbaar met de saaie, bejaarde, Japanse ondernemer. Hij is Masayoshi Son, de in zijn jeugd door etnische Japanners gediscrimineerde Japanner van Koreaanse voorouders. Hij is de Bill Gates uit het Verre Oosten.
Aan creativiteit, ambitie, durf en ‘financial engineering’ ontbreekt het Son zeker niet. In twintig jaar is het door hem opgerichte eenmansbedrijf Softbank uitgebouwd tot een software-, tentoonstellings- en uitgeef-imperium. Zijn managementstijl is afwijkend. Son laat de bedrijven die hij opkoopt zoveel mogelijk vrij. Softbank wordt gerund als een bedrijf met 64 ‘profit centers’. Son heeft zijn bedrijf gedecentraliseerd in groepen van tien werknemers, elk met een eigen verlies- en winst-verantwoordelijkheid. Een decentralisatie waarvan zelfs Eckart Wintzens vroegere BSO niet kon dromen. Groepen van tien mensen die verlies maken kunnen binnen het bedrijf ook daadwerkelijk ‘virtueel’ failliet gaan. Masayoshi Son houdt er verder van om business-plannen tot de finesses te bekijken en verhoort de verantwoordelijken graag in vijf uur durende sessies.
Geen lemen voeten
De buitenwereld kijkt vreemd aan tegen de lappendeken van bedrijven en bedrijfjes. Enige lijn of synergie valt er niet in te ontdekken, behalve dan dat het allemaal met software, Internet en uitgeven te maken heeft. Maar misschien hebben de oppervlakkige analisten en journalisten het mis als ze Sons Softbank beschouwen als een reus op lemen voeten.
Hoewel weinigen in Nederland van Softbank gehoord zullen hebben, kennen automatiseerders de produkten des te beter. Bijvoorbeeld de grootste en meest invloedrijke beursorganisator in de IT-wereld, onder andere van het Comdex-evenement in Las Vegas, behoort tot Sons stal. Net als Ziff-Davis Publishing, een van ’s werelds grootste uitgevers van PC en IT-bladen (80 titels, ondermeer PC-Week, PC Magazine en Mac Week). Verder neemt Softbank deel in een kleine honderd Internet-‘start ups’, waaronder de Internet-zoekmachine Yahoo!, de online effectenbank e*Trade en de offline browser Freeloader. Verder distribueert Softbank ongeveer 30 procent van alle Microsoft software in Japan, bezit het 20 procent van Novell Japan en heeft Softbank een samenwerkingsverband met router- en netwerkgigant Cisco. Met Rupert Murdoch van News Corp maakt Softbank tv-programma’s voor Japan Sky Broadcast. De lijst is te lang om op te noemen.
Tomeloze expansiedrift
De scepsis van analisten en pers over Softbank is begrijpelijk. In zijn tomeloze expansiedrift heeft de Japanse Bill Gates gebruik gemaakt van de beroemde en ook beruchte Japanse ‘financial engineering’-methode om zijn miljardenaankopen te financieren. Zo betaalde Son de ‘Ziff-Davis Publishing’-deal (waarde 2,1 miljard dollar) in februari dit jaar, door slim gebruik te maken van de torenhoge beurskoers van Softbank (via een aandelenemissie). De rest leende hij tegen de zeer lage Japanse rente. Son had daarbij bovendien alle geluk van de wereld omdat op het moment van aanschaf de koers van de Yen een recordhoogte bereikte ten opzichte van de dollar. Op het moment dat inkomsten van Ziff voor het eerst geconsolideerd konden worden was de Yen fors gezakt, zodat de Amerikaanse winsten op de in Yen bijgehouden boeken fors hoger uitkwamen.
Agressieve boekhoudmethodes
Naast zijn creatieve financieringstechnieken heeft Son er ook een handje van om agressieve boekhoudmethodes toe te passen. Zo wordt de goodwill (het verschil tussen de werkelijke bezittingen en de betaalde prijs) voor de overname van Ziff-Davis in dertig jaar afgeschreven. In Nederland zou men dat in drie jaar tot vijf jaar doen. Daarmee zou tevens de huidige winst van Softbank als sneeuw voor de zon verdwijnen.
Ondanks alle financiële creativiteit heeft Softbank een angstaanjagende schuld van 2,4 miljard dollar opgebouwd. Toch denkt Softbank met behulp van de lage Japanse rentestand nog eens 3 miljard dollar uit te kunnen geven aan acquisities. In ‘Red Herring’, een blad dat de wereld van het Amerikaanse ‘durf’-kapitaal beschrijft, zegt Gary Rieschel, een van de drie ‘bedrijveninkopers’ van Softbank: "Er is voorlopig nog geen limiet gesteld. We zoeken bedrijven tot 500 miljoen dollar, maar we geven ook ‘seed-money’ ter waarde van 100.000 dollar". Er is al ruim 200 miljoen dollar gepompt in een stuk of dertig jonge Internet-bedrijven. Daar zitten een paar bijzondere ondernemingen tussen. Bijvoorbeeld I/Pro (Internet Profiles) telt het aantal hits op websites en houdt andere cruciale informatie voor web-adverteerders bij. I/Pro ontwikkelt zich snel tot de ‘Nielsen’ (het grote Amerikaanse marktonderzoeksbureau) van het Net. Ook e*Trade is potentieel een kansrijk bedrijf. Het is een ‘superdiscount broker’ (effectencommissionair) waar beleggers tegen bodemtarieven aandelen kunnen kopen en verkopen. E*Trade vraagt maar 14,94 dollar per duizend aandelen, waar Nederlandse banken zonder met de ogen te knipperen tussen de 0,7 procent en 1,5 procent durven te vragen (in de praktijk kan e*Trade gemakkelijk 80 procent goedkoper uitvallen). De kosten kunnen laag zijn door slim gebruik van Internet-technologie.
Internationaal uitgeven
Met Ziff heeft Son grote plannen. Hij wil de huidige tachtig titels uitbreiden tot duizend in het jaar 2000. Dat betekent dat er vanaf vandaag elke twee weken een nieuwe titel gelanceerd zal moeten worden. Dat is minder dwaas dan het lijkt. Er is nog veel ruimte voor internationale expansie. Van de dertig Amerikaanse Ziff-titels worden er in het buitenland maar een paar in licentie uitgegeven. In ongeveer honderd landen verschijnen licentie-uitgaven van slechts de twee of drie meest succesvolle titels. De andere 27 titels zouden nog kunnen volgen. Bovendien heeft Ziff heel wat witte plekken in te vullen; een Nederlandstalige Ziff-titel ligt bijvoorbeeld nog nergens in de schappen.
De centen van Son
Masayoshi Son is door zijn zakelijke successen een van de rijkste Japanners. Zijn vermogen wordt geschat op 4,5 miljard dollar. Softbank, waarvan hij meer dan de helft van de aandelen in handen heeft, zal dit jaar naar verwachting 2,6 miljard dollar omzetten (in 1990 was dat nog maar 440 miljoen dollar) bij een winst voor belasting van 220 miljoen dollar.
Sons ambitie wordt voor een groot deel gevoed door zijn jeugd. Als lid van de achtergestelde Koreaanse minderheid in Japan voelde hij altijd een soort pijn, letterlijk. "Toen ik op de kleuterschool zat", vertelt Son, "sloegen kinderen me met stenen op mijn hoofd." Op zijn zestiende vertrok Son naar familie in Californië en studeerde economie aan de universiteit van Berkeley. Hij maakte nog als student een klein fortuin door het spelletje Space Invaders uit Japan te importeren. Later ontwikkelde hij samen met anderen een elektronisch woordenboek dat verkocht werd aan Sharp. In 1981 keerde Son terug naar Japan en richtte Softbank op. Hij startte met de distributie en import van Amerikaanse software en computerbladen. Toen hij bij Japanse banken aanklopte voor financiering, kreeg hij wegens zijn ‘vreemde’ achternaam geen financiering. Uiteindelijk gaf een manager bij de Dai-Ichi Kangyo Bank hem een miljoen dollar, de start van het imperium. "Ik vertelde hem dat hij mijn leven als borg kon beschouwen", zegt Son lachend.
