AMSTERDAM – Begin deze maand overleed op 71 jarige leeftijd de grondlegger van de ‘vectoriële-computer’ Seymour Cray aan de gevolgen van een auto-ongeluk. Met zijn heengaan telt de IT-wereld weer een pionier minder. Cray was wars van commercie en wilde liefst in stilte supercomputers ontwikkelen.
Toen Seymour Cray in de beginjaren van Control Data werd gevraagd een vijfjarenplan voor de onderneming te schrijven antwoordde hij: "Doel over vijf jaar: presenteer de grootste computer ter wereld. Doel over één jaar: doe eenvijfde van het bovenstaande". Hij haalde zijn neus op voor iedere vorm van bureaucratie en vroeg van het management altijd maar één ding: hem met rust te laten. Werd die ene wens niet ingewilligd, dan pakte hij zijn biezen en begon een nieuw bedrijf.
Seymour Cray is in 1925 geboren in Chippewa Falls (Wisconsin) en ging daar ook naar school. Terwijl zijn leeftijdgenoten echter fanatiek achter de meisjes aan zaten, joeg hij op de diepere geheimen van de elektriciteit. Hij bracht iedere seconde door in het praktijklokaal voor elektrotechniek, waar zijn enige gezelschap bestond uit radio’s, motoren en elektrische circuits. De inkt van zijn diploma was nauwelijks droog of de dienstplicht bracht hem naar Europa en de Filipijnen.
Ideale start
Zodra Uncle Sam hem niet meer nodig had, stortte hij zich in 1950 en 1951 op het edele vak van de toegepaste wiskunde. Daarna wist de briljante student eventjes niet wat hij moest gaan doen. Gelukkig adviseerde een leraar hem eens een kijkje te nemen bij de Engineering Research Associates (Era), een defensie-instelling, en een van de allereerste plekken ter wereld waar men bezig was met het ontwikkelen van computers (voor cryptografie en het berekenen van kogelbanen). Het was een ideale start, een bedrijf vol pioniers die nog niets van computers wisten en de jonge Seymour dus ook niet in de weg liepen. In de avonduren en vooral ’s nachts bouwde hij de 1103-computer volgens het principe: stop er niets in dat niet nodig is. (Later ging IBM hiermee aan de haal, daar noemden ze het Reduced instruction set computing ofwel Risc).
Het perfecte onderzoeksklimaat verdween bijna van de ene op de andere dag toen typemachineboer Remington Rand Era overnam. Het geld dat eerst nauwelijks een rol speelde werd nu koning: er moesten betaalbare, commerciële produkten uit ieders handen rollen en wel zo snel mogelijk. Seymour Cray zag geen andere oplossing dan voor zichzelf beginnen. Samen met Bill Norris, ook van Era, begon hij in 1957 Control Data Corporation. In een hoekje van een oud-papierloods ontwierp hij in zijn uppie de Control Data 1604 computer. ‘Begin met een schoon velletje papier’, dat was ook een principe van Seymour. Hij bedoelde daarmee dat hij een nieuwe machine ook altijd nieuwe ingrediënten gunde. De 1604 was dan ook revolutionair, de allereerste computer die transistoren in plaats van vacuüm-buizen had. Vanwege de prijs gebruikte hij tweedehands transistoren, die hij betrok van een ijzerwarenwinkeltje op de hoek, totdat hij de wereldvoorraad al vrij snel had uitgeput. Concurrentie had hij niet – IBM was nog aan het modderen met ponskaart-computers – en de unieke 1604 was een doorslaand succes.
Eigen lab
Met het succes kwamen echter ook de groei en de door Seymour zo gehate traditionele bedrijfsactiviteiten als het maken van vijfjarenplannen. Al snel haalde hij Norris over om hem een eigen laboratorium te geven in zijn geboorteplaats. Zo ver van het hoofdkantoor dat bezoekers niet de moeite namen hem op te zoeken. Met een team van 34 mensen bedacht hij de CDC 6600 die met zijn drie miljoen instructies per seconde de 7094 van concurrent IBM op een ongelooflijke manier in zijn hemd zette. Vertwijfeld vroeg Thomas Watson, in die tijd voorzitter van IBM, zich af hoe het handjevol mensen van Cray IBM met zijn enorme ontwikkelteam verslagen had. Waarop Seymour doodleuk reageerde met: "Meneer Watson heeft zijn eigen vraag beantwoord." Hij was er namelijk van overtuigd dat het ontwikkelen van een super-computer eigenlijk geen groepsactiviteit was.
Control Data groeide steeds meer richting gewoon commercieel bedrijf en stopte in 1972 de financiering voor de techneuten in Chippewa Falls. Weer zag Seymour Cray geen andere uitweg dan opnieuw beginnen. Met een clubje uit zijn lab begon hij Cray Research, de broedplaats voor de Cray-machines, de Ferrari’s onder de super-computers die niet alleen uitblonken door hun snelheid maar eveneens door hun vormgeving. De Cray 1 was ook weer revolutionair, omdat er voor het eerst geïntegreerde circuits gebruikt waren. De Cray 2 was weliswaar tien keer sneller dan de Cray 1 maar kwam door een mislukt experiment met gallium-arsenide te laat op de markt. Crays ambitieuze plannen werden Rollwagen, de chief executive officer, te duur en de geschiedenis herhaalde zich. Het nieuwe bedrijf, opgericht in 1989, kreeg de naam Cray Computer. Hier werkte hij aan de Cray 4, een super-computer met 64 processoren die kleiner zou worden dan het menselijk brein. Helaas ging zijn bedrijf failliet voordat hij het ontwerp af had. De markt voor zijn vector-machines was enorm geslonken ten gunste van de veel goedkopere schaalbare parallelle systemen. Het moet hem genoegen gedaan hebben dat een verslaggever zich vergiste en de hele wereld schokte met het bericht dat Cray Research (in plaats van Cray Computer) bankroet was.
Vorige maand deed Seymour Cray weer van zich spreken. Met zijn nieuwe onderneming SMC wilde hij zijn dromen alsnog realiseren. Helaas werd een auto-ongeluk hem fataal. Begin oktober overleed de enige echte ‘super’-man en volgens eigen zeggen ‘nerd avant la lettre’. YG
