Windows NT en Unix zullen de markt beheersen van respectievelijk middelgrote en grote systemen. Beide lenen zich uitstekend als platform voor Sap R/3 binnen het domein van complexe servers. Econoom Walter Reithmayer geeft aan waarop men moet letten bij het kiezen tussen deze besturingssystemen. Daarnaast schetst hij hun verdere ontwikkeling.
In toenemende mate passen ook grote ondernemingen met een eigen automatiseringsafdeling standaard softwareprodukten zoals Sap R/3 toe. Deze komen in de plaats van intern ontwikkelde programma’s ten behoeve van bedrijfseconomische processen, waaronder de boekhouding, de orderadministratie en het voorraadbeheer. Zelfs voor traditioneel branchespecifieke taken zoals de besturing van het produktieproces winnen standaardoplossingen als R/3 terrein. Deze overschakeling op standaardoplossingen gaat vaak ook gepaard met de overstap naar open systeemplatformen, waarvan Unix of Windows voorbeelden zijn.
Bij de beschrijving van de marktsituatie voor systeemplatformen is het zinvol om een onderscheid te maken tussen de verschillende toepassingsgebieden. De marktsituatie wordt door toonaangevende instituten voor marktonderzoek als volgt beoordeeld.
Op werkplekken domineren voorlopig de Windows-produkten van Microsoft. Momenteel wordt weliswaar op grote schaal overgeschakeld van Windows for Workgroups naar Windows 95, maar veel klanten vragen zich af of ze niet nu al moeten overgaan naar Windows NT Workstation als corporate desktop. OS/2 van IBM en System 7 van Apple hebben een marktaandeel in bepaalde branches en regio’s, terwijl Unix hoofdzakelijk wordt ingezet op werkplekken in een technisch-wetenschappelijk werkveld.
Bij werkgroepen-servers (workgroup-servers), die als belangrijkste taken vaak nog bestands- en printerbeheer hebben, maar ook bij systeemplatformen voor kleinere ondernemingen was en is de marktpositie van Netware van Novell onaangetast. In dit segment verwacht men een bijzonder sterke toename van Windows NT ten koste van Netware. OS/2 van IBM bezit ook hier een sterk branchegebonden marktaandeel, dat waarschijnlijk niet wezenlijk verandert. Ook het marktaandeel van Unix in dit segment blijft naar verwachting gelijk.
Op het gebied van middelgrote systemen en servers vinden we naast Unix een aantal verhoudingsgewijs gesloten besturingssystemen. Verwacht wordt dat het marktaandeel van Unix hier enerzijds toeneemt, en dat anderzijds ook Windows NT zijn marktpositie in dit segment gedeeltelijk ten koste van Unix weet te versterken, in het bijzonder bij nieuwe systeemimplementaties.
Op het gebied van grote systemen en servers zal Unix zijn marktpositie ten koste van mainframes verder versterken en zich duidelijk als enterprise server-systeem profileren.
Marktprognoses van ondermeer de Gartner Group voorspellen de komende jaren twee winnaars: Windows NT en Unix. Uitgaande van de wereldwijde omzet (hardware plus besturingssysteem) per platform verwacht men een zeer sterke groei van Windows NT en Unix. Beide systemen hebben rond de eeuwwisseling ongeveer dezelfde marktomzet. Vergelijkt men de jaarlijks verkochte aantallen, dan zal Windows NT al in 1997 of 1998 meer verkocht worden. Dit is terug te voeren op het feit dat Windows NT met name in werkgroepen op verhoudingsgewijs kleine tot middelgrote systemen meer toepassing vindt, terwijl Unix-systemen met name te vinden zullen zijn op grote tot zeer grote systemen.
Verschillende servers
Wanneer de servers op basis van de McKinsey-classificatie (december ’94) in drie groepen worden onderverdeeld, kunnen Windows NT en Unix als volgt worden gepositioneerd, zie figuur 1. 
Windows NT op Intel- en Risc-servers vinden we tegenwoordig in de segmenten ‘simpele servers’ (bestandsbeheer, printerbeheer enzovoort) en ‘complexe servers’. Dankzij de snelle toename van middleware enerzijds en beduidend krachtigere hardware-omgevingen (bijvoorbeeld servers met vier Pentium-Pro-processoren) anderzijds neemt de toepassing van Windows NT ook toe in het segment enhanced servers. Unix op Risc-servers is bovendien sterk vertegenwoordigd in het segment enhanced servers en in toenemende mate ook in het mainframe-domein.
Beide besturingssystemen vormen daarmee ideale platformen voor R/3-toepassingen, die men gezien de daarvoor noodzakelijke databank- en applicatieservers hoofdzakelijk in het segment van de complexe servers zal tegenkomen.
Bij de keuze tussen Windows NT en Unix als systeemplatform voor R/3 dient men met vier belangrijke aspecten rekening te houden:
functionaliteit, schaalbaarheid, stabiliteit en ervaringen met het toepassen van R/3.
Functionaliteit
In het algemeen kan men ervan uitgaan dat Windows NT en Unix grotendeels over een vergelijkbare functionaliteit beschikken. Dit geldt in het bijzonder voor belangrijke aspecten die uit de architectuur van beide besturingssystemen voortvloeien. Zo ondersteunen Windows NT èn Unix symmetrische multiprocessing en preemptive multitasking. Beide besturingssystemen zijn eenvoudig overdraagbaar, waardoor ze ook met nieuwe generaties microprocessoren betrouwbaar werken.
Nadere beschouwing wijst uit dat beide systemen op een aantal punten superieur zijn. Zo is Windows NT gemakkelijker te leren, doordat op werkplekniveau vaak al voorkennis aanwezig is over de gebruikersinterface van Windows NT. De installatie van Windows NT verloopt snel en eenvoudig. Unix biedt voordelen ten aanzien van de automatisering van bedrijfsprocessen en de hoge inzetbaarheid als gevolg van aanvullende produkten. Dit is voor een aantal toepassingen van groot belang. Enkele nadelen die Windows NT op dit moment nog heeft – zoals bij beheer op afstand – worden in de nieuwere versies of met behulp van uitbreidingen verholpen. Unix is aanzienlijk langer leverbaar, waardoor er voor dit platform momenteel in verhouding meer tools, middleware en toepassingen op de markt verkrijgbaar zijn. Dit voordeel van Unix is echter van tijdelijke duur, aangezien Windows NT als gevolg van de hoge verkoopcijfers die voor toepassingen van onafhankelijke softwareproducenten worden verwacht, een zeer aantrekkelijk platform vormt.
Er zijn veel gedetailleerde vergelijkingen tussen Windows NT en Unix gemaakt. Een functie is voor de gebruiker echter alleen dan van belang, wanneer deze in de praktijk ook daadwerkelijk wordt gebruikt. Bij het maken van een keuze tussen beide systemen dient men dan ook beide systemen met elkaar te vergelijken op basis van de specifieke eisen ten aanzien van de functionaliteit. Dit blijkt in het bijzonder bij de beoordeling van de schaalbaarheid.
Schaalbaarheid
De schaalbaarheid van Windows NT is momenteel te vergelijken met die van PC-servers met Intel-processoren. De prestaties van dergelijke servers zijn momenteel zonder meer vergelijkbaar met die van Risc-systemen met hetzelfde aantal processoren in multiprocessorsystemen. Terwijl PC-servers tegenwoordig in het algemeen met niet meer dan vier processoren worden geleverd, behoort in Risc-systemen de toepassing van beduidend meer dan vier processoren tot de mogelijkheden. Bovendien zijn voor bepaalde toepassingen ook mpp-systemen (massiv parallel processor) leverbaar. Risc-systemen onder Unix bezitten een duidelijk grotere schaalbaarheid dan Windows NT-systemen. Aangezien Windows NT al kan worden ingezet bij enkele honderden gebruikers (bijvoorbeeld bij servers met vier Pentium-Pro-processoren), is de schaalbaarheid alleen bij zeer grote aantallen gebruikers van belang.
Stabiliteit
Windows NT en Unix voldoen beide aan de functionele eisen van een stabiel besturingssysteem. Bij Unix hebben de jarenlange ervaring en de vele verbeteringen tot een zeer hoge stabiliteit geleid. Bij Windows NT is al tijdens de ontwikkeling rekening gehouden met de vele ervaringen die zijn opgedaan bij de toepassing van andere besturingssystemen, waaronder in het bijzonder Unix. Bovendien is uit groots opgezette gebruikerstests en uit de inmiddels talrijke toepassingen in de praktijk gebleken dat Windows NT een stabiel besturingssysteem is.
Keuze tussen systemen
Zowel met de toepassing van R/3 onder Windows NT als onder Unix zijn goede ervaringen opgedaan. Van beide platformen zijn gebruikers bekend. De processen en problemen waarmee men in projecten wordt geconfronteerd, verschillen niet significant. Ook Windows NT wordt intussen toegepast in projecten met enkele honderden gebruikers.
Beide systemen voldoen uitstekend als systeemplatform voor R/3.
Bij de keuze tussen beide systemen moet de gebruiker enerzijds beschikken over kennis van de overige toepassingen, zodat eventuele extra noodzakelijke functionaliteit nauwkeurig kan worden beoordeeld. Anderzijds dient hij inzicht te hebben in de actuele en toekomstig noodzakelijke systeemcapaciteit, zodat de capaciteitseisen kunnen worden geformuleerd.
Er zijn geschikte tools op de markt ten behoeve van de analyse van de systeemcapaciteit. In het algemeen zal men eerder voor een Unix-platform kiezen, wanneer de grenzen van de schaalbaarheid van Windows NT worden bereikt. Een zekere reservecapaciteit is in de praktijk immers altijd raadzaam. De systeemcapaciteit van zowel Windows NT als Unix-platformen neemt overigens elk jaar verder toe.
Bij de keuze tussen beide systemen op basis van specifieke eisen ten aanzien van de omstandigheden en de functionaliteit dient men bovendien rekening te houden met de al aanwezige systeemomgeving en de eventueel opgebouwde kennis. Wanneer beide systemen elkaar weinig ontlopen, zal men niet in de laatste plaats de prijzen en exploitatiekosten van beide systemen vergelijken.
Ontwikkeling Windows NT
Ten aanzien van de verdere ontwikkeling van Windows NT zijn twee aspecten van belang: enerzijds Windows NT Workstation als corporate desktop op de werkplek en anderzijds Windows NT Server. Na een zorgvuldige bestudering van de relevante publikaties zijn de volgende ontwikkelingen te onderscheiden.
Sinds de introductie van Windows 95 neemt het aantal werkplektoepassingen voor Win 32 (de gemeenschappelijke programmeeromgeving voor Windows 95 en Windows NT) zeer sterk toe. Nagenoeg alle 32-bits toepassingen voor Windows 95 kunnen tevens worden gebruikt voor Windows NT Workstation. Deze impuls alsmede de niet aan Windows 95 gebonden toepasbaarheid en betrouwbaarheid zullen ertoe bijdragen dat Windows NT Workstation snel een aanzienlijk marktaandeel op het gebied van werkpleksystemen zal veroveren. Verder speelt mee de geschiktheid van Windows NT Workstation voor veeleisende grafische en technisch-wetenschappelijke toepassingen. Niet minder belangrijk is het feit dat de mogelijkheden van Pentium-Pro-systemen pas onder Windows NT Workstation ten volle worden benut.
Windows NT Server heeft zich ontwikkeld tot een door softwarebedrijven gewaardeerd platform. De groei van het marktaandeel van Windows NT Server zal deze tendens verder versterken; dat wil zeggen dat het aanbod van middleware en toepassingen voor Windows NT Server zeer snel zal blijven toenemen.
Ook Microsoft getroost zich grote inspanningen om het eigen aanbod van middleware voor Windows NT Server verder te vergroten. Voorbeelden zijn de exchange server voor gegevensoverdracht en de Internet-server voor eenvoudige vormen van elektronisch uitgeven op het Internet.
Ten aanzien van de verdere technische ontwikkeling van Windows NT Server zelf noemt Microsoft onder andere de volgende accenten:
– gelijkschakeling van de gebruikersinterface van Windows NT en Windows 95;
– synchronisatie van de gemeenschappelijke programmeeromgeving en stuurprogramma’s met Windows 95;
– invoering van plug & play en power management bij Windows NT;
– omvangrijke ondersteuning (stuurprogramma’s) voor uiteenlopende uitbreidingen;
– uitbreiding van de programmeeromgeving voor bijvoorbeeld computerondersteunde telefonie (Tapi) en versleuteling (encryptie-api’s);
– verbetering van het systeem- en netwerkbeheer;
– high-performance netwerk-koppelingen (bijvoorbeeld atm);
– verbeteringen in de directory-diensten;
– ondersteuning van clusters ten behoeve van een betere beschikbaarheid en schaalbaarheid;
– nieuw Ole-bestandensysteem OFS voor het opvragen van gedistribueerd opgeslagen gegevens;
– scheppen van optimale voorwaarden voor gedistribueerde gegevensopslag en gedistribueerde toepassingen.
Bovendien zijn er berichten dat Microsoft ook aan de ontwikkeling van een 64-bits versie van Windows NT werkt.
Toekomst Unix
Uitgaande van de tegenwoordig algemeen geaccepteerde Unix-standaarden zoals Posix, Xpg, Spec 1170 en Cde – om er slechts enkele te noemen – zal Unix zich marktconform verder ontwikkelen. Een zeer gunstig effect gaat daarbij uit van het feit dat de verschillende gebruikersgroepen een verhoudingsgewijs grote invloed hebben op de aanbieders van Unix-systemen. Deze invloed enerzijds en de concurrentie tussen de aanbieders van Unix-systemen anderzijds vormen een ideale basis voor verdere ontwikkelingen met als uitgangspunt de specifieke wensen van de gebruiker.
Belangrijke punten bij de ontwikkeling van Unix zijn:
– verdere standaardisering van de gebruikersinterfaces;
– verdere modularisering;
– verhoging van de beschikbaarheid;
– perfectionering van de Enterprise-Server-eigenschappen;
– ontwikkeling van een 64-bits versie;
– introductie van microkernels;
– verdere ontwikkeling van de Unix-standaarden.
De geplande samenwerking tussen Hewlett-Packard en SCO en de overname van Unixware door SCO betekenen een belangrijke mijlpaal in de richting van een verdere standaardisering van Unix.
Unix is nu al een beproefd besturingssysteem, dat zowel geschikt is voor monoprocessor- en (symmetrische) multiprocessor-systemen als voor cluster-oplossingen en mpp-systemen. Niet alleen onderzoeksinstituten als de Gartner Group gaan ervan uit dat Unix al in 1997 of 1998 het meest gebruikte besturingssysteem (mainstream) voor grote systemen en computercentra zal zijn.
Online Unix-transactiesystemen hebben eind 1995 de grens van 2000 gebruikers/2000 gigabyte doorbroken; rond de eeuwwisseling zullen Unix-systemen waarschijnlijk meer dan 25.000 gebruikers met een geheugencapaciteit van meer dan 100 terabyte ondersteunen.
Walter Reithmayer is werkzaam bij Siemens Nixdorf Informationssyteme AG te München
