Goed gereedschap om software voor websites te bouwen, kom daar maar eens om! Een rondgang langs de favoriete tools van Internet-ontwikkelaars leert dat veel bouwers nog in het assembler-stadium zitten. Eenvoudigweg omdat deze hulpmiddelen goed werken.
Met de komst van Netobjects Fusion, utiliteitssoftware waarmee ook de relatief onervaren Web-ontwikkelaar in een paar dagen een professioneel ogende website kan bouwen, is een grote stap voorwaarts gezet. Een ontwikkeling die met eerdere tools als Microsofts Frontpage, Adobe Sitemill en Macromedia’s Backstage was ingezet.
"Vi, de moeder van alle editors, nog simpeler dan de Dos-editor, is nog steeds mijn beste tool", laat Wiebe Weikamp per e-mail weten. Deze ontwikkelaar en programmeur van de veel gebruikte zoekmachine voor Nederlandse webpagina’s, Ilse, staat niet alleen. Voor de meeste van de wat grotere website-bouwers is het nog steeds het edele handwerk dat de voorkeur verdient. Webpagina’s worden opgemaakt in Html (Hypertext Markup Language). Voor de ingewikkelder zaken wordt er met zogenoemde scripts gewerkt, waarbij gebruik wordt gemaakt van de Perl-omgeving om die scripts te schrijven.
Dat werken met Html en met CGI-scripts (common gateway interface) doet sterk denken aan de manier waarop vele jaren geleden werd geprogrammeerd. Het werk van de geavanceerde website-bouwer heeft iets van de assembler-programmeur. Ook voor het beheer van een grote website gebruikt de gemiddelde webmaster nauwelijks tools. Daar heeft men dan ook een goede reden voor.
Bij Facing Facts uit Hoofddorp, met twaalf medewerkers één van de grotere Internet-bedrijven in Nederland, zegt marketing manager Michael Erkelens: "We tikken alles rauw in op een Notepad-achtige editor. Dat doen we omdat we op die manier de beste controle hebben over de broncode. We hebben al die Html-editors op een gegeven moment weggedaan. Bij ons werken meerdere mensen aan dezelfde webpagina’s. Een document wordt vaak gewijzigd. Als de bron dan wordt aangemaakt door een editor, wordt het vaak een rommeltje."
Ludieke namen
Niet dat er geen ontwikkelhulpmiddelen zijn. Die waren er genoeg en er komen er dagelijks nog bij. Echter, geen van die relatief eenvoudige produkten, met ludieke namen als Hotdog, Hot Metal Pro of web Wizard, voldeed aan de hoge eisen die professionals stellen.
Sinds begin dit jaar is dat radicaal anders geworden. De eerste stap op de goede weg werd gezet door Vermeer Technologies, dat het produkt Frontpage ontwikkelde. Vermeer werd opgekocht door Microsoft, dat het oorspronkelijke Frontpage uitbreidde en oppoetste, en begin dit jaar in een nieuwe versie op de markt bracht.
Voor iemand die wel eens met Html heeft gewerkt is het verbluffend om te zien hoe snel met Frontpage complete websites gegenereerd kunnen worden, compleet met formulieren, chat forum, clickable maps, tabellen, invulvelden, kortom, alle toeters en bellen die men tegenwoordig graag in een website gebruikt. Dat alles zonder dat iemand, hoe vreemd dat ook mag klinken, maar iets van Html af hoeft te weten. Frontpage bevat daartoe ondermeer een aantal voorgekookte scripts, web-bots genaamd, die bepaalde functies voor hun rekening nemen. Op deze manier hoeft de programmeur het wiel niet uit te vinden. Voor een relatieve leek op het gebied van scripts zal het wel moeilijk worden om specifieke eigen wensen aan te brengen.
Naast het voordeel van de voorgekookte websites heeft Frontpage een tool waarmee het een stuk eenvoudiger wordt om het overzicht te bewaren. Een uitgebreide website kan immers tientallen, zo niet honderden Html-pagina’s bevatten, die allemaal met Hyperlinks naar elkaar verwijzen. Maar al te gemakkelijk raakt men in war en verwijzen links niet altijd naar de juiste pagina’s. Met Frontpage wordt dit aspect van website-beheer aanmerkelijk eenvoudiger.
Gifplaatjes
Een probleem blijft wel dat een met Frontpage gemaakte website onmiddellijk te herkennen valt vanwege de opzet en bouwwijze. Het makkelijkst is het om de standaard graphics te vervangen door eigen gemaakte gif-bestanden (gif is een veel gebruikt grafisch bestandsformaat). Gif-plaatjes zijn op velerlei manieren te maken, bijvoorbeeld door plaatjes en tekeningen te scannen en te bewerken met behulp van tekensoftware.
De meest gebruikte software om graphics direct op de computer te ontwerpen of te bewerken is zonder twijfel Photoshop 3.0 van Adobe. "Dat is eigenlijk het enige dat we gebruiken", zegt Frank Eefgerink, directeur van GX Group uit Nijmegen, een website-bouwer met negen (freelance) werknemers. GX Group is ondermeer verantwoordelijk voor de website van Compuserve Nederland. Bij Facing Facts in Hoofddorp wil men naast Photoshop ook nog wel eens met 3D-studio van Autodesk werken. Verder worden nog Coreldraw en Photostyler als tools genoemd.
Grote drukte
Hoewel Frontpage in eerste instantie een schokgolf veroorzaakte, onder de professionele website-ontwikkelaars, bleef men sceptisch. Na de slechte ervaringen met alle voorgaande Html-editors, de stortvloed aan nieuwe web-tools en nieuwe Html-’tags’, en door de grote drukte kwam men er vaak niet toe om de nieuwe software te bekijken en te beoordelen.
Echter, nu de zakelijke markt de potentie van Internet heeft ontdekt, is het voor de ongeveer 153 Nederlandse leveranciers van webdiensten tijd geworden om zich te verdiepen in de betere gereedschappen. Neem de koppeling van databases aan het web. Tot voor kort was dat puur maatwerk.
"Recentelijk", vertelt Eefgerink van GX Group, "hebben wij voor de Casema een teletekst-database ontsloten met scripts, zodat je teletekst op het web kunt bekijken. Dat betekent dat je teletekst-pagina’s niet meer op twee verschillende plaatsen hoeft te onderhouden. We zijn in gesprek met een bedrijf dat een database op een IBM AS/400 wil koppelen met webpagina’s."
Ingewikkelder
De sites worden dus steeds ingewikkelder, het gaat vaker over serieuze transactie-gerichte systemen. Een voorbeeld is de site van E*trade (www.etrade.com), een Amerikaanse effecten-commissionair die orders van klanten niet alleen via de telefoon en de fax, maar ook via zijn website kan ontvangen. Zo’n site moet altijd werken, want bij fouten kan de commissionair aansprakelijk worden gesteld, waarbij de schadevergoedingen fors kunnen oplopen.
De voordelen van een website zijn evident: de kosten voor de orderverwerking zijn uitzonderlijk laag, de dienstverlening is hoger en de tarieven voor de klanten van E*trade zijn zeer aantrekkelijk (minder dan 15 dollar per transactie voor Amerikaanse aandelen, ongeacht de hoeveelheid). Als men dat vergelijkt met de transactiekosten die Nederlandse banken en commissionairs rekenen, is dat een koopje (in Nederland rekent men meestal een bodembedrag plus een vast percentage over de transactie).
Een andere website met veel transactieverkeer is het Amerikaanse Amazon Books (www.amazon.com), waar honderdduizenden boektitels besteld kunnen worden en waar recensies van boeken te lezen zijn.
Bedrijfsinformatie
Dergelijke websites vergen bij de bouw en het onderhoud meer tijd en kennis dan een eenvoudige homepage van een onderneming die slechts wat bedrijfsinformatie online zet. Voor dat laatste kan men volstaan met een simpele Html-editor of Frontpage, voor de eerste zijn zwaardere hulpmiddelen nodig, bijvoorbeeld het door Macromedia onlangs op de markt gebrachte Backstage Enterprise Studio.
Dit op professionals gerichte produkt (het kost 5495 gulden en is verkrijgbaar bij TMS uit Den Haag) is vooral gericht op bedrijven die databases willen koppelen aan een website. Net als de wat goedkopere versie Backstage Desktop Studio verbindt deze software webpagina’s aan een 32-bits Odbc-compliant database (zoals Dbase 5.5, Paradox 7.0, Access 7.0 en Foxpro 3.0). Odbc staat voor Open Database Connectivity. Op deze manier kan een web-front-end worden gebouwd voor een database. Dat is precies waar veel bedrijven op zitten te wachten. Niet alleen voor een Internet-applicatie, maar ook, en vooral, voor gebruik binnenshuis, voor het eigen personeel op het intranet.
Naast de krachtige database-mogelijkheden biedt Backstage speciale objecten om op een eenvoudige manier formulieren, discussiegroepen (forums) te genereren. Vanwege deze eigenschappen, de grote functionaliteit en de hoge prijs is Backstage duidelijk een produkt voor de professionals die snel en relatief pijnloos client/server-databases naar het web of een intranet willen brengen.
Het ziet ernaar uit dat dergelijke tools een grote hulp kunnen zijn voor bedrijven als KLM, dat recentelijk bekend maakte zijn website te willen uitbreiden met de mogelijkheid om tickets te reserveren, te boeken en te betalen, waarbij allerlei koppelingen met bestaande databases, veelal draaiend op mainframes, nodig zijn.
Programmeerzaken
Naast Frontpage en Backstage is er nu een nieuwe koning van de tools voor web-publishing opgestaan: Netobjects Fusion 1.0 (een gratis testversie is te vinden op www.netobjects.com). Deze software is vooral gericht op de webmaster die een artistieke en grafisch perfecte site belangrijk vindt, maar niet veel tijd wil verdoen met moeilijke programmeerzaken in Html of Perl. Netobjects combineert het makkelijke ‘drag and drop’, bekend van de Windows 95 Explorer, waarmee het site-beheer eenvoudiger wordt, met een snelle, precieze opmaak van nieuwe webpagina’s. Een tester omschreef het als volgt: als je Frontpage een tekstverwerker noemt, dan is Fusion een desktop publishing programma.
Fusion geeft, net als Frontpage, de keuze uit een paar (vier in dit geval) professioneel ogende website-ontwerpen. De graphics, de gif-knoppen, die gebruikt worden, zijn later door eigen ontwerpen te vervangen. Fusion werkt met de meest recente Html 3.0 standaard, zodat gebruik gemaakt wordt van de laatste mogelijkheden van de Netscape Navigator en van Microsoft Exlorer browsers. Doordat veel geautomatiseerd is, valt met Fusion binnen een paar minuten een hele website weer up to date te maken. De interne verbindingen, de Hypertext-links, worden automatisch aangepast.
Fusion kan ook werken met informatie uit externe databases die voorzien zijn van een Odbc-link. Fusion genereert nieuwe pagina’s op basis van records. Echter, een dynamische webpagina opbouwen uit opgevraagde records door een website-bezoeker, is nog niet mogelijk. Daarvoor is handwerk noodzakelijk. Een krachtiger Odbc-koppeling wordt verwacht.
Netobjects Fusion is nog maar enkele maanden leverbaar. Ruwe kantjes en onvolkomenheden zijn daarom onvermijdelijk. Het werken met ‘frames’, vensters binnen een webpagina, bijvoorbeeld vereist nog handmatig programmeerwerk. Het ziet er echter naar uit dat met Fusion een nieuwe markt voor Internet-tools is aangeboord. Zowel Microsoft als Netscape hebben dit onderkend en gaan Netobjects Fusion promoten en ondersteunen. Netscape bundelt Fusion 1.0 met de Netscape Enterprise Server, waarbij het tevens zeven applicatie-templates (kant-en-klare voorbeelden) meelevert. Tegelijkertijd biedt Microsoft in de Verenigde Staten de leden van zijn Sitebuilders Network ook Fusion 1.0 aan.
Zegen en vloek
Voor de Nederlandse website-ontwikkelaars zijn de nieuwe tools zowel een zegen als een vloek. Momenteel komt een gemiddelde website-bouwer nog om in het werk. Men kan mede daardoor behoorlijke tarieven berekenen. Voor Html-werk wordt honderd gulden per uur gevraagd, programmeren (scripts en dergelijke) komt op 125 gulden. Aangezien de produktiviteit niet al te hoog ligt, moet er lang gewerkt worden en zullen de inkomsten voor het opzetten van een professionele web-site hoog kunnen uitvallen. Met behulp van produkten als Netobjects, Backstage, Sitemill (van Adobe voor de Mac-wereld) en FrontPage kan de produktiviteit mogelijk sterk toenemen. Dat betekent dat nieuwkomers mogelijk fors onder de bestaande tarieven duiken. Alleen de professionals – nodig voor het vervaardigen van professioneel ogende graphics – zijn voorlopig veilig voor prijsdruk.
De problemen voor de webdienst-bedrijven nemen hiermee toe. Er was altijd al het probleem van de lage drempel die de branche kent. Iedere student in bezit van een PC en handig met Html, Perl en Unix, kan zijn slag slaan. Daarnaast is het zo dat de markt razendsnel in beweging is. Met elke nieuwe versie van Netscape Navigator en Microsoft Explorer komt er weer een reeks nieuwe mogelijkheden bij. Aan de website-bouwer de taak om dat te volgen.
Probleem is verder dat er geen echte standaard bestaat op Html-gebied. Netscape heeft zijn eigen specifieke ’tags’ geïntroduceerd en Microsoft doet dat evenzeer. Dat betekent dat een webpagina er niet altijd hetzelfde uit hoeft te zien. "Voornamelijk de kleurpaletten zijn anders", zegt Michael Erkelens van Facing Facts, "Een plaatje dat er in Navigator fantastisch uitziet, kan in Explorer als een rommelig geheel ogen."
Ticker-tape
Verder zijn er ontwikkelingen rond de taal Java en het door Microsoft gelanceerde Activex. Java is een interpreter-taal, net als Basic, waarmee kleine programmaatjes geschreven kunnen worden, applets. Die applets kan men meesturen met een webpagina. Applets kunnen vervolgens ‘afgespeeld’ worden in de browser. Met Java is het bijvoorbeeld mogelijk om plaatjes te laten omklappen in een Html-pagina of om een ticker-tape over de pagina te laten lopen. Omdat het een programmeertaal is, zijn de mogelijkheden in principe onbeperkt. Verschillende applets zijn gratis en kant en klaar van het net te plukken. Men kan ze dan aanpassen voor eigen gebruik. Het voordeel van Java-applets is dat ze zo goed als onafhankelijk zijn van het besturingssysteem en het hardware platform. Microsofts Explorer ondersteunt Java, maar de software-gigant heeft ook een alternatief op de mark gezet: Activex, dat alleen werkt op een Windows-platform.
Aan de website bouwer de keus waar hij zich op gaat richten: op Java, op Activex of op beide? Overigens zijn er nog tal van andere technieken die web-dienstverlener onder de knie moet hebben of krijgen. Want hoewel er veel over Java is geschreven wordt het in de dagelijkse praktijk nog niet al te veel toegepast. Als men al een bewegend plaatje op een webpagina ziet is dat meestal een zogenoemde ‘animated Gif’, weer een andere manier om webpagina’s op te fleuren.
Webradio
De lijst met nieuwe mogelijkheden groeit met de dag. Op het gebied van geluid (telefonie, webradio) en video zijn voortdurend ontwikkelingen gaande. Alleen al de lancering door Microsoft van een produkt als Netmeeting (vergadersoftware voor het web, compleet met Internet-telefonie, white board en applicatie-sharing) kan een geheel nieuw soort web-toepassing tot stand brengen.
Het is de vraag of de gemiddelde web-dienstverleners op zoveel markten thuis kan zijn. Specialisatie en gebruik van meer tools lijken nu al onvermijdelijk.
Ad Mulder, freelance medewerker Computable
