ENSCHEDE – Informatie- en communicatietechnologie wordt in het basis- en voortgezet onderwijs nog erg weinig gebruikt. Dit blijkt uit een recent onderzoek dat het Telematica Research Centrum uitvoerde in opdracht van het ministerie van Onderwijs.
In de klaspraktijk is nog geen sprake van uitgebreid gebruik van informatie- en communicatietechnologie (ICT), dat in het onderwijsleerproces is geïntegreerd. ICT komt ook nauwelijks als vakinhoud voor en wordt slechts beperkt ingezet als hulpmiddel in het leerproces. Toch blijkt uit het onderzoek dat leraren van oordeel zijn dat leerlingen kennis over en vaardigheden in het omgaan met ICT dienen op te doen.
Als deze basisvaardigheden niet op school worden onderwezen, dan bestaat volgens de onderzoekers het gevaar dat de maatschappelijke ongelijkheid wordt vergroot, aangezien voor sommige groepen jongeren de kansen op de arbeidsmarkt afnemen.
Minimale aandacht
Hoewel op de meeste scholen leerlingen weleens achter de computer zitten, is het niet frequent. Dikwijls werken ze dan ook nog met heel eenvoudige programmatuur. De aandacht voor communicatietechnologie, zoals e-mail en ‘world wide web’, is nog minimaal. Zij die ervaring met e-mail hebben, zijn echter zeer enthousiast over de onderwijskundige mogelijkheden ervan. E-mail via Internet blijkt een zeer goed middel om de communicatieve taalvaardigheden te ontwikkelen. Kennis van vreemde talen, met name Engels, kan immers onmiddellijk in de praktijk worden toegepast.
Zelfstandiger werken
Het gebruik van ICT in de klaspraktijk zou volgens de onderzoekers kunnen worden gestimuleerd door leerlingen zelfstandiger te laten werken en de docenten meer te laten functioneren als procesbegeleiders die hun onderwijs meer in samenwerking met collega’s ontwikkelen. Volgens de overheidsplannen voor herziening van de tweede fase van het voortgezet onderwijs, dient dit ook te gebeuren. Door gebruik te maken van ICT kan het onderwijs meer individualiseren waardoor recht gedaan wordt aan verschillen in tempo, inzicht en leerstijl. Voor de schoolorganisatie zijn in dit verband met name twee toepassingen interessant: geavanceerde leerlingvolgsystemen en elektronische informatievoorziening.
Op managementniveau zullen schoolleiders een integraal personeels- en financieel beleid dienen te voeren met betrekking tot de invoering van ICT.
Startproblemen
Informatie- en communicatietechnologie worden op veel scholen nog gezien als iets extra’s en vormen zo nog geen integraal onderdeel van de leer- en organisatieprocessen waarin ze worden toegepast. Pas als er sprake is van gerichte inbedding in beleid, ondersteuning en professionalisering maakt ICT-innovatie volgens de onderzoekers een kans. Voorlopig blijken er nog typische ‘startproblemen’ voor te komen op de scholen. Zo is er gebrek aan voldoende hard- en software die aan de noodzakelijke specificaties voldoen; er is gebrek aan expertise en ondersteuning; vaak is de didactische meerwaarde van ICT onduidelijk; informatie- en communicatietechnologie vallen moeilijk in te passen in beleid en organisatie. JL
Nascholing ICT is problematisch
Tijdens de grote onderwijsstimuleringsprojecten in de tweede helft van de jaren tachtig lag bij de nascholing van leraren sterk de nadruk op gebruik en beheer van de computer en op het vak informatiekunde. De toen opgedane kennis is voor een deel sterk gedateerd en sluit niet aan bij de huidige ontwikkelingen rond multimedia-gebruik en Internet. Door het geringe aantal uren informatiekunde (twintig lesuren gedurende de hele basisvorming) in het voortgezet onderwijs, komen leerlingen in dit vak doorgaans niet veel verder dan een eerste kennismaking met de principes van automatische gegevensverwerking. Dat is iets geheel anders dan praktisch leren werken met netwerken en multimediale hulpmiddelen.
Het probleem is dat de meeste lerarenopleidingen die de nascholingcursussen geven, onvoldoende zijn toegerust om adequate ICT-scholing te verzorgen. Onderwijsminister Ritzen heeft dit probleem inmiddels onderkend en het plan opgevat om in het kader van het beleidsplan Vitale Lerarenopleiding een aantal expertise-centra op te richten.
