Verdeeldheid binnen de top van Novell is de voornaamste reden geweest dat deze leidende fabrikant van netwerksoftware in ruim 1,5 jaar bijna 800 miljoen dollar verloor op Wordperfect, zo meent voormalig WP-topman Ad Rietveld. Een deel van het management zag de aankoop van Wordperfect van begin af aan niet zitten. Vrijwel direct na de overname zakte de verkoop ineen, met pijnlijke gevolgen voor de koers van de aandelen Novell.
De Rotterdammer Ad Rietveld, voormalig chief executive officer van Wordperfect Corporation, vindt dat Novell de zaken verkeerd heeft aangepakt. Hij mocht als hoofd van de Novell Applications Group nog een jaar aan zijn bliksemcarrière in Amerika toevoegen. Zo goed als hij het bij Wordperfect naar zijn zin had, zo weinig goede herinneringen heeft hij aan zijn tijd bij Novell.
De geschillen binnen het management waren volgens hem terug te voeren op verschillende culturen binnen Novell, als gevolg van eerdere niet geheel verwerkte overnames. De ene helft van de leiding van de onderneming zat in Californië, terwijl de andere helft in de woestijnstaat Utah bivakkeerde. Deze geschillen werkten door tot in het middenkader.
Politieke spelletjes
Binnen Novell werden soms forse discussies gevoerd. Als de rook was opgetrokken, werden keurig conclusies geformuleerd. Dan leek het erop dat alle neuzen weer in dezelfde richting stonden. Onderhuids werd de strijd echter gewoon voortgezet. Dan werden meningen weer herzien. Terwijl de tijd drong en de bakens snel moesten worden verzet, duurden de politieke spelletjes maar voort. Rietveld begrijpt nog steeds niet hoe de kantoorpolitiek op zo’n cruciaal moment de boventoon kon voeren.
Hij heeft wel een verklaring voor het geringe enthousiasme waarmee de nieuwe aankoop binnen grote delen van de onderneming werd ontvangen. "Omdat al heel snel na de overname van Wordperfect de aandelenkoers omlaag dook, voelden de managers, die vaak veel aandelen-opties hadden, het direct in hun portemonnee", aldus Rietveld. "Een behoorlijk aantal van hen had dure huizen gekocht op basis van deze opties. De dalende aandelenkoers leidde tot geweldige frustraties."
De Wordperfect-mensen kregen hiervan de schuld. Binnen drie à vier maanden was een groot deel weggesaneerd. De rest ging uit zichzelf ervandoor. Het vertrek van bijna de complete verkoopleiding was natuurlijk niet bevorderlijk voor de afzet. "Nederland was het enige land ter wereld waar WP-mensen in de top bleven zitten", aldus Rietveld, die WP Nederland en later WP Europa tot een succes maakte.
‘De frustratie’
Rietveld sprak afgelopen vrijdag in Utrecht onder het motto Leven is het meervoud van lef. De Asa Onderwijsgroep, die vier christelijke colleges voor middelbaar beroepsonderwijs en een centrum voor bedrijfsopleidingen omvat, had hem uitgenodigd over zijn loopbaan te spreken. Rietveld liet zich daartoe overhalen door zijn broer, die als leraar aan de Utrechtse onderwijsinstellingen is verbonden.
Toen hij over zijn carrière bij Novell begon te praten, verscheen op de overhead-projector de tekst ‘De frustratie’. Novell heeft op WP in korte tijd bijzonder veel geld verloren. Eind maart 1994 telde Novell liefst 1,4 miljard dollar neer voor de toen nog toonaangevende producent van tekstverwerkers. Nadat de omzet gigantisch was geduikeld, deed Novell Wordperfect vorig najaar voor 600 miljoen dollar over aan het Canadese Corel. Behalve dat enorme verlies heeft Novell aan dit avontuur alleen maar een paar stukjes technologie overgehouden.
Rietveld is ook niet erg optimistisch over de toekomst van zijn voormalige werkgever. "Microsoft valt Novell aan op het gebied van haar kernactiviteiten, door bij het netwerk-besturingssysteem Windows NT ‘gratis’ een bundel applicaties te stoppen. Novell, dat zojuist vrijwel alle niet-kernactiviteiten heeft verkocht, mist de middelen om daar tegen te concurreren."
Overnamebesprekingen
Rietveld ging ook uitgebreid in op de overnamebesprekingen tussen Wordperfect en Novell. In 1994 wilden de eigenaren van Wordperfect hun aandelenbezit in klinkende munt omzetten. Eén van de eigenaren was op bezoek geweest in Nederland. Hij had daar het idee gekregen een soort Keukenhof midden in de woestijn van Utah te bouwen – wat de nodige dollars kost. Vandaar dat een beursgang werd overwogen. Bovendien bestond behoefte aan kapitaal voor de noodzakelijke investeringen.
Alles werd op touw gezet om WP op de beurs van Wall Street te introduceren. Twee dagen voor de beursgang werd echter besloten hiervan af te zien. De WP-top, inclusief Rietveld, vond de marktsituatie te gevaarlijk. Voor een succesvolle introductie was het nodig gunstige vooruitzichten te beloven. Echter, naarmate de beursgang dichterbij kwam, nam de vrees toe dit niet te kunnen waarmaken. Achteraf bleek dat een juiste inschatting.
In de eerste twee maanden van 1994 werd opnieuw nagedacht over de toekomst van WP. Op 4 maart begonnen strategische sessies met Novell. Vijf dagen later was er overeenstemming bereikt over de mogelijkheden die beide ondernemingen hadden. Omdat een spreadsheet ontbrak, werden onderhandelingen met Borland aangeknoopt. WP wilde de Quattro Pro spreadsheet-activiteiten overnemen. Echter, de toenmalige Borland-topman Philippe Kahn wilde heel Borland verkopen. WP probeerde nog wel een bod uit te brengen op de spreadsheet-activiteiten, maar het overleg werd op zondagmiddag 13 maart afgebroken.
Netwerksoftware bundelen
Meteen de dinsdag daarop werd een bijeenkomst belegd met de top van Lotus. Omdat de besprekingen beslist geheim moesten blijven, werd als locatie een Mormonenkerk gekozen. Daags daarop volgde overleg met de complete Novell-top, die te horen kreeg dat Lotus een bod van 900 miljoen dollar had gedaan. Tevens liet WP weten dat het de laatste dag was dat over het bod kon worden onderhandeld. Rietveld: "We wilden het afmaken."
Diezelfde nacht deed Novell een nieuw bod. De vijf top-executives van WP en de twee voornaamste aandeelhouders konden kiezen tussen Novell en Lotus. Heel democratisch werd er gestemd. Ieder kon op een briefje zijn voorkeur zetten. Daarop kwamen de advocaten binnen, die de briefjes door elkaar husselden. Alle zeven WP’ers hadden op Novell gestemd. Diezelfde nacht nog werd Lotus-topman Jim Manzi gebeld dat de keuze op Novell was gevallen. Manzi’s reactie beperkte zich tot een bekend Amerikaans vierletterwoord, waarna hij direct ophing. Rietveld heeft hem sindsdien nooit meer gesproken.
De volgende dag begonnen de verdere onderhandelingen. Maandag 21 maart volgde nog een 25 uur durend gesprek met Borland over de overname van Quattro Pro. De tijdsdruk was enorm, omdat Wall Street er lucht van had gekregen. Maandag om één uur was de kogel door de kerk. Voor 145 miljoen dollar liet Borland de spreadsheet-activiteiten gaan. Een hectische week vol enerverende onderhandelingen was achter de rug. Rietveld had in één week welgeteld drie uur kunnen slapen. Het resultaat was wel dat Novell en WP hun netwerksoftware konden bundelen met een tekstverwerker en een spreadsheet. Bovendien kwamen er mogelijkheden voor nieuwe applicaties met het oog op Internet.
Historische misstanden
Ongeveer een jaar later hield Rietveld het voor gezien bij Novell. Hij bood zijn huis aan door een gigantisch billboard langs de weg te plaatsen met de tekst ‘Dutch family says goodbye’. Voor de man die samen met de zangers Ray Charles en Tony Bennett WP-presentaties had gedaan, was het It’s crying time again. Adje Rietveld had het gebracht tot de eerste Nederlander als topman van een leidende software-onderneming. Zowel zijn aanstelling als zijn vertrek uit de Verenigde Staten waren geen kwestie van carrière-planning. "Het is gewoon gebeurd", zegt Rietveld met Rotterdamse nuchterheid.
Zijn vertrek naar de VS kwam op een moment dat de WP-top in Utah een reorganisatie noodzakelijk achtte. Na jaren van enorme groei kwam er in 1992 ineens de klad in. De omzet van Wordperfect daalde, terwijl de personeelsomvang toenam. Bovendien had Microsoft de concurrentie op het verkeerde been gezet. Iedereen werkte in die tijd met MS-Dos, maar OS/2 zou de toekomst worden, zo had Microsoft aangekondigd. Veel softwarefabrikanten, waaronder Wordperfect, gingen hun programmatuur geschikt maken voor OS/2. Later, toen niemand dat meer verwachtte, bleek Microsoft voor Windows te kiezen in plaats van OS/2. ‘Tussen twee haakjes, we hebben Windows toch maar even verder ontwikkeld’, zo kreeg de rest van de software-industrie te horen. Verder begon Microsoft programma’s bij elkaar te pakken en een verzameling pakketten voor de prijs van één te verkopen. De concurrentie had daar niet van terug, omdat men niet over zo’n complete verzameling beschikte. Kortom, Wordperfect zat in de problemen.
Rietveld: "Dat was een leuk moment om naar de Verenigde Staten te komen." De Rotterdammer, die in Utah de man met het grappige accent werd genoemd, moest Wordperfect weer op het goede spoor zetten. Zijn eerste opdracht als de nieuwe senior vice-president verkoop en marketing was een plan te schrijven wat er allemaal moest veranderen. Allerlei historisch gegroeide misstanden moesten worden opgeruimd. WP had bijvoorbeeld nog steeds trekjes van een uit de kluiten gewassen familiebedrijf, waarbij een hele groep mensen als bonus een percentage van de omzet ontving dat buiten alle proporties was. In een klein, snel groeiend bedrijf is het normaal dat iemand uit de nauwe kring van de oprichters een percentage voor bepaalde inspanningen krijgt. Als de omzet echter het meervoudige gaat bedragen, is zo’n percentage veel te hoog. De werknemers van het eerste uur durven zo’n situatie vaak niet aan te pakken.
Noodzakelijke veranderingen
In een groeiende organisatie kan het ook voorkomen dat goede programmeurs een leidinggevende functie krijgen, terwijl ze daar helemaal niet geschikt voor blijken te zijn. Ook gaf WP het verkoopapparaat een vaste beloning. De verkopers stonden niet op commissie, zodat er geen prikkel was om nieuwe klanten te werven. Verder moest de onderneming een ‘smoel’ krijgen. Microsoft had Bill Gates. Jim Manzi was synoniem met Lotus. Maar welk gezicht had WP? Slechts weinigen wisten wie er aan de top stond. De mensen die er werkten, waren totaal onbekend.
Rietveld belandde als een soort Watergeus in de woestijn van Utah. De Mormonen, die daar de kern van WP uitmaakten, vormden een vrij gesloten gemeenschap. Rietvelds eerste uitdaging was snel door deze mensen aanvaard te worden. Eerst als marketing-topman, anderhalf jaar later als hun nieuwe president en ceo. Rietveld presenteerde zich tijdens een massale bijeenkomst. De Rotterdammer stal snel het hart van de Amerikanen door op het toneel op klompen te verschijnen.
Hij begon zijn toespraak in het Nederlands. Rietveld, de man met het funny accent, zei: "Als er grappen over mijn taal worden gemaakt, dan ga ik in het Nederlands praten." Uiteraard had de PR-afdeling, die ‘zoals gewoonlijk weer op van de zenuwen was’, ervoor gezorgd dat Rietveld op komische wijze in de rede werd gevallen. "Of hij in het Engels wilde doorgaan. Dat is ook de taal die onze klanten spreken."
Rietveld trok daarop zijn klompen uit en verwisselde die voor een paar cowboylaarzen. Vervolgens zei de kersverse ceo dat Wordperfect voor de noodzakelijke veranderingen stond. Doel van Rietvelds presentatie was de 6000 WP-werknemers eerst op hun gemak te stellen, maar vervolgens duidelijk te maken dat een hoop dingen moesten veranderen.
Een geweldige tijd
Ook voor de klanten had Rietveld een duidelijke boodschap. Amerikanen houden echter niet van een saai toespraakje. De PR-afdeling stond wekenlang onder hoogspanning. Alleen al het opbouwen van het toneel kostte 75.000 dollar. Dag en nacht waren 45 man bezig om het spektakel voor te bereiden. Rietveld had zich verkleed als een Hollandse ontdekkingsreiziger. Hij begon met een persiflage op Bill Gates. "Door de advocaten van Microsoft werd dat, geloof ik, niet zo op prijs gesteld", aldus Rietveld.
Eenmaal stootte Rietveld zijn neus in het Mormonenrijk. De gemiddelde Amerikaan ziet werk al als een soort religie, maar de Mormonen werken nog harder. "We hadden de hele vrijdag en zaterdag doorgewerkt." Maandagmiddag was de klus klaar, waarna nog een discussie over het resultaat moest plaatsvinden. Rietveld had die slotbijeenkomst voor maandagavond op het programma gezet. Dat bleek echter niet te gaan, want de Mormonen brengen de maandagavond met het gezin door. Rietveld zegt tussen deze mensen een geweldige tijd te hebben gehad.
Momenteel belegt de oud WP-topman samen met vier Amerikanen in onroerend goed en jonge high-tech bedrijfjes. De helft van de 50 miljoen dollar die dit beleggersclubje heeft te besteden, zit in winkelcentra en bioscooppleinen. In gebieden met een snelgroeiende economie wordt grond aangekocht. De andere helft gaat vooral naar startende automatiseringsbedrijven. "Als Internet op het kaft van het ondernemingsplan staat, heeft het mijn interesse." Rietveld zoekt namens de Venture Capital Group Esnet in Europa naar nieuwe toppers op automatiseringsgebied. Daarnaast is hij bestuursvoorzitter van United Media, een Duitse onderneming, gespecialiseerd in multimedia- en online-toepassingen. Ook vervult hij een aantal commissariaten.
Het fenomeen Internet
Internet is volgens hem een enorme groeimarkt. Zo’n snelle ontwikkeling heeft de wereld nog nooit meegemaakt. Niet alleen de groei van het aantal gebruikers, maar ook de verdere ontwikkeling van het Net biedt enorme kansen.
Rietveld ziet ook de nodige gevaren. Java is de nieuwe programmeertaal voor Internet. Heel kleine stukjes programmatuur komen over de telefoonlijn naar de PC toe. Die worden uit zichzelf weer stukjes programma, waar iets leuks mee valt te doen. Rietveld kan zich niet voorstellen dat bedrijven dit zomaar zullen laten gebeuren in verband met de veiligheid. "Want niets is gemakkelijker dan een virusje mee te sturen."
Het fenomeen Internet is echter niet meer te stoppen. Iedere onderneming en grotere organisatie zal moeten denken over de rol die men op Internet wil spelen. Het medium biedt enorme mogelijkheden. Organisaties dienen vast te stellen hoe ze dit medium kunnen en moeten gebruiken.
Van onze correspondent
