De schaarste op de arbeidsmarkt voor automatiseerders wordt in 1996 nog groter dan vorig jaar. Voor een groot deel is dit te wijten aan een geringer aanbod van net afgestudeerden. Bovendien is de markt sinds medio 1995 behoorlijk aangetrokken. Vooral kleine bedrijven kampen met het probleem om aan nieuwe mensen te komen. Dit beeld komt naar voren uit gesprekken met diverse grote en kleine ondernemingen.
De vraag naar nieuwe mensen tekent zich vooral af bij grote ondernemingen. De ING Groep bijvoorbeeld wil dit jaar het aantal automatiseerders met 20 procent uitbreiden. Dit betekent dat de groep er in 1996 maar liefst vierhonderd automatiseerders bij wil hebben. Er werken nu ongeveer tweeduizend automatiseerders; als de definitie wat breder wordt gemaakt, zijn dat er zelfs ongeveer 2500.
Het werven van automatiseerders gebeurt vooral via advertenties. De onderneming neemt echter ook deel aan banenmarkten. Een klein gedeelte van de nieuwelingen komt bij de groep terecht via een open sollicitatie. Er is behoefte aan diverse automatiseerders, maar vooral aan systeemanalisten.
De organisatie verzorgt geen eigen opleidingen voor automatiseerders; ze besteedt dit uit. Wel zijn er interne vaardigheidstrainingen en doet de groep aan training-on-the-job.
Vorig jaar heeft de ING Groep naar schatting 150 automatiseerders aangenomen. Via de afdeling communicatie laat deze organisatie weten dat de arbeidsmarkt in 1995 al gespannen was, maar dat het dit jaar pas echt gaat spannen.
Ook sociale vaardigheden
Bij Cap Volmac kwamen vorig jaar 281 afgestudeerde hbo’ers en academici in dienst. Dit jaar wil het bedrijf driehonderd jonge academici en hbo’ers aannemen en opleiden. Ook wil de onderneming in 1996 ervaren mensen met specifieke kennis aantrekken, maar hiervoor kan men geen exacte getallen noemen.
Jeroen Veldboer, personnel development manager bij Cap Volmac, legt uit dat er vooral behoefte is aan afgestudeerde hbo’ers en academici die affiniteit hebben met IT en over een exacte knobbel beschikken. "Persoonlijkheid en karakter zijn belangrijk in ons personeelsbeleid en in de wervingsactiviteiten. Maar er is altijd ruimte voor ervaren analist/programmeurs met veel ambitie die willen doorgroeien", stelt Veldboer.
Hij beaamt dat er schaarste heerst op de arbeidsmarkt. "Wij onderscheiden twee niveaus: instromers van hbo- en academisch niveau, en ervaren IT’ers. De schaarste doet zich vooral voor in de laatste groep. Daar is gebrek aan ervaren analisten/programmeurs in specifieke omgevingen en aan IT’ers met kennis van nieuwe technologieën."
Veldboer verwacht dat de schaarste op deze markt in algemene zin waarschijnlijk verder zal toenemen door de toenemende vraag bij klanten en concurrenten naar specifieke IT-specialisten. "We merken dat we er harder aan moeten trekken, omdat door de schaarste ook andere organisaties steeds vaker op onze doelgroep van afgestudeerde academici en hbo’ers mikken. Daarom hebben we hiervoor een speciale campagne gestart, die goed loopt."
De ervaring leert dat de aangeboden opleidingen voor veel jonge mensen de reden zijn om bij de onderneming te willen werken. "We hebben als grootste IT-opleider dan ook veel faciliteiten om elke loopbaan optimaal te ondersteunen met opleidingen en trainingen. Daarbij valt niet alleen te denken aan IT-opleidingen, maar ook aan sociale vaardigheden. Klanten stellen tegenwoordig niet alleen eisen aan vakinhoudelijke kennis, maar ook aan sociale vaardigheden", aldus Veldboer.
Verouderde kennis
Chris Bartels, directeur van wervingsbureau PCI, signaleert dat er vooral behoefte is aan zwaardere projectmanagers die miljoenenprojecten kunnen leiden. Hij verwacht dit jaar behoorlijke spanningen op de markt van automatiseerders. Bartels blikt terug op een eerdere periode van schaarste. "Aan het eind van de jaren tachtig was de arbeidsmarkt ook behoorlijk gespannen. Dat duurde ongeveer tot 1990. Daarna zag je tot eind 1993 veel aanbod als gevolg van de recessie. Na eind 1993 is de markt weer stevig aangetrokken. Dat was makkelijk op te vangen, omdat er een overschot was en veel aanbod."
Volgens Bartels heeft de situatie medio 1995 een wending genomen. "In die periode vielen een paar zaken samen, waardoor er een omslagpunt kwam. De meeste mensen hadden hun stek gevonden, zodat het aanbod afnam. Aan de andere kant nam de vraag toe. Hierbij gaat het om experts in lan/wan (local/wide area network) en om systeemprogrammeurs. Bovendien is er veel vraag naar automatiseerders die ervaring hebben in client/server-omgevingen en in 4GL’s (vierde-generatie taal). Ook schaars zijn de Tandem-specialisten en de IBM mainframe-experts."
Fred Bleeker, directeur van Randstad Opleidingen, deelt de visie van Bartels. "Een paar jaar geleden was er minder belangstelling voor de diverse informatica- en hbo-opleidingen. Dat wreekt zich nu door een lagere uitstroom. Veel grotere ondernemingen lossen dat op door mensen zelf te scholen en ze via trainee-trajecten specifiek voor hun bedrijf op te leiden. Aan de andere kant is er wel aanbod van oudere automatiseerders. Die hebben echter het probleem dat ze vaak over verouderde kennis beschikken. Bovendien gaat het hierbij vaak om automatiseerders die uit de gouden tijd gewend zijn veel te verdienen. Daarom komt deze categorie nu moeilijk aan de slag."
Open sollicitaties
Bij IBM Nederland is duidelijk te merken dat het bedrijf weer erg in trek is. "Wij hebben geen last van een overspannen arbeidsmarkt. Vorig jaar hebben we een uitstekende respons op onze personeelsadvertenties gehad", zegt woordvoerder Jan Donders. Op die manier werden 380 nieuwe mensen aangenomen. Het ging hierbij vooral om functies in de dienstverlening en om specialistische functies voor de diverse produktlijnen. "Voor dit jaar ligt het aantal nieuwe werknemers in dezelfde orde van grootte. We zullen blijven werven via advertenties. Maar ook via open sollicitaties komen we aan nieuwe mensen", vertelt Donders.
Hewlett-Packard heeft evenmin moeite om zijn vacatures te vervullen. Bovendien is HP een geziene werkgever. "We krijgen elk jaar wel duizend open sollicitaties", zegt een woordvoerder. Volgens hem ligt dat niet aan een overdreven hoog salaris. "Wij hebben mensen nooit gelokt met dure auto’s. Wel is het zo dat onze salariëring iets boven het gemiddelde ligt." In 1995 nam HP Nederland 109 nieuwe werknemers aan voor de verkoop, consultancy en de helpdesk. In 1996 zullen naar schatting 125 nieuwe mensen worden aangenomen. Dat gebeurt via advertenties. HP heeft veel eigen interne opleidingen voor de diverse functies.
Liever bij een groot bedrijf
Veel bedrijven hebben op de een of andere manier moeite om in hun vacatures te voorzien. Eén van de weinige uitzonderingen is Pink Elephant. "We hebben vorig jaar 250 mensen aangenomen. Het bijzondere is dat we daarvoor niet hebben geadverteerd", vertelt algemeen directeur Martin van Kesteren. Hij tekent daarbij aan dat de nieuwe mensen voor Pink Elephant kozen terwijl ze de keus hadden uit meer werkgevers. "Kennelijk hebben we in het circuit van hbo’ers en academici zo’n goede naam dat mensen graag bij ons willen werken. Wellicht komt dat ook omdat in academische kring bekend is dat we niet alleen groei beloven, maar dat ook waarmaken. In de praktijk gebeurt dat ook vaak via het Roccade-verband."
Pink Elephant heeft inmiddels duizend mensen in dienst. Het bedrijf wil in het jaar 2000 drie à vier keer zo groot zijn. Die groei moet voor een deel komen uit de buitenlandse vestigingen in Engeland, Frankrijk en Spanje. In de loop van dit jaar wil Van Kesteren ongeveer 260 nieuwe mensen aannemen. Hij voorziet geen problemen om dit voor elkaar te krijgen "Tot nu toe leert de ervaring dat we werkelijk een luxe probleem hebben, omdat mensen zich via mond-tot-mond reclame bij ons aanmelden. Bij sollicitaties blijkt regelmatig dat ook ervaren consultants bij ons nog iets kunnen leren."
Van Kesteren heeft bij het werven van personeel slechts één probleem "Het is ons beleid dat we mensen intern de kans bieden door te groeien naar managementfuncties. In sommige gevallen hebben we echter specifieke managers nodig, die we niet via interne doorstroming kunnen verkrijgen. Voor die speciale gevallen werken we met recruteringsbureaus. Dat levert nogal eens problemen op, omdat die managers moeite hebben om zich aan onze cultuur aan te passen."
Volgens Van Kesteren vindt momenteel een shake-out plaats in de IT-branche zoals die zich eerder manifesteerde in andere takken van industrie. "Je ziet duidelijk een concentratie van grote bedrijven. We merken althans dat mensen liever bij een grote onderneming werken, omdat daar de groeikansen veel groter zijn", stelt hij.
Schaap-met-vijf-poten
De bewering die Van Kesteren doet, wordt bevestigd door een aantal gesprekken met kleinere bedrijven. Dergelijke organisaties hebben vaak moeite om aan goede mensen te komen, onder andere omdat ze dikwijls schapen-met-vijf-poten zoeken. Daarnaast speelt de onzekerheid van een klein bedrijf een rol, hoewel er ook net afgestudeerden zijn die nadrukkelijk kiezen voor een loopbaan bij een kleine onderneming.
Het Amerikaanse bedrijf Peoplesoft is zo’n organisatie die vaak werknemers zoekt in de categorie van schaap-met-vijf-poten. "We willen mensen die niet alleen commercieel goed zijn; ze moeten ook het produkt goed kennen", vertelt Arjen Koonings, directeur van Peoplesoft Benelux. Hij nam vorig jaar zes nieuwe mensen aan, via headhunters en via via. De respons op advertenties is namelijk vaak slecht.
Peoplesoft levert client/server-applicaties voor hrms (human resource management systemen), financials en distributie. Wereldwijd groeide het bedrijf van vijfhonderd werknemers in 1994 naar 1100 werknemers in 1995. Voor dit jaar verwacht de onderneming dat het aantal werknemers de grens van tweeduizend zal passeren. In de Benelux-vestiging werken nu twaalf mensen.
Niet de goede mensen
Bij het Leidse systeemhuis Cyco is het werven van het juiste personeel een groot probleem. Directeur Willem Berends legt uit: "Het grootste probleem waar we tegenaan lopen is niet zozeer de klant, maar human capital. We kunnen niet de goede mensen krijgen. Je hebt in de automatisering de mensen die in de oude traditie zijn voortgebracht in mini’s en mainframes. Aan de andere kant heb je de jonge garde die in de PC-wereld is opgegroeid, maar die zitten vooral aan de handelskant. Wij zoeken echter mensen die niet alleen technisch goed onderlegd zijn, maar die ook de vertaalslag naar de organisatie kunnen maken. Eigenlijk zou je die zelf moeten opleiden. Aan de ene kant zoeken we commerciële hts-ers en aan de andere kant zoeken we ook mensen uit een specifieke studierichting op universitair niveau." Om dit probleem op te lossen, ontwikkelde Cap Volmac een speciale training voor projectmanagement die is toegesneden op de klanten van Cyco.
Inter Access Infostore, één van de werkmaatschappijen van de Inter Access Groep, vindt het ook moeilijk om aan nieuwe mensen te komen. Volgens Henk van Heemskerk, manager operations van deze werkmaatschappij, is dit fenomeen vooral toe te schrijven aan de harder wordende concurrentie. "We zijn actief in het segment van logistiek voor produktie-omgevingen en daar is de concurrentie de afgelopen jaren erg toegenomen. Vroeger konden we het ons nog wel permitteren om tien mensen aan te nemen en deze vervolgens een half jaar in een klasje te zetten, om dan tot de conclusie te komen dat we er maar twee overhielden."
Nu kan dat niet meer, zo zegt Heemskerk, omdat nieuwe werknemers veel sneller inzetbaar moeten zijn. "Niet alleen dat is belangrijk, maar ze moeten ook multi-inzetbaar zijn, en dat kan alleen als ze een bepaalde dosis ervaring hebben. Vorig jaar hebben we acht mensen aangenomen." Dit jaar wil het bedrijf een vergelijkbaar aantal aannemen. Het gaat hierbij onder andere om de functies van consultant, analisten/programmeur, projectmanager en mensen voor de helpdesk. Heemskerk noemt verder als reden voor het moeizaam werven van personeel dat mensen te veel kosten en dat ze verzekerd willen zijn van een aantrekkelijk groeipad. Heemskerk verwacht dan ook dat het dit jaar nog een stuk moeilijker zal worden om aan nieuwe mensen te komen dan het afgelopen jaar.
Omgeschoold
Systeemhuis Cypres Informatisering, gespecialiseerd in client/server, neemt dit jaar onder andere mensen aan via het Pion (promotie van integratie door omscholing in Nederland). "In juli nemen we een aantal academici aan die via het Pion-project zijn omgeschoold", zegt directeur Ger Jansen. In 1995 nam het bedrijf twintig nieuwe mensen aan. Jansen bevestigt het beeld dat de arbeidsmarkt behoorlijk gespannen is. "Op advertenties reageren wel mensen, maar die voldoen vaak niet aan onze eisen. De meeste mensen komen bij ons via mond-tot-mond reclame van onze eigen medewerkers. Maar we hebben ook gemerkt dat potentiële nieuwe werknemers bij een concurrent terecht zijn gekomen, omdat we juist in een bepaalde periode niet adverteerden."
Het binnenkrijgen van ervaren mensen zal steeds moeilijker worden, zo voorspelt hij. Aan de salariëring ligt het niet, want die is bij Cypres Informatisering ongeveer 10 procent hoger dan de salarisschalen van Berenschot.
Wim Amerongen, freelance medewerker Computable
