32-bits OS: Wie van de drie

De drie meest actuele 32-bits PC-desktopbesturingssystemen van dit moment, OS/2 Warp Connect 3.0, Windows 95 en Windows NT Workstation 3.51, zijn getest door het gerenommeerde onafhankelijke National Software Testing Laboratories (Nstl). De in het januarienummer van Nstl’s ‘Software digest’ gepubliceerde resultaten zijn verrassend. OS/2 krijgt drie sterren, en Windows 95 en Windows NT elk vier.

Grote organisaties en het bedrijfsleven wachten liever even als het gaat om nieuwigheden, zoals 32-bits besturingssystemen voor hun desktop PC’s. Hoge investeringen in nieuwe applicaties en hardware, en angst voor moeilijkheden bij het implementeren van een systeem dat zich nog niet door en door bewezen heeft, maken organisaties afwachtend.
De eerste miljoenen Windows 95-kopieën zijn voornamelijk bij niet-professionele computergebruikers terechtgekomen. Dat hebben sommige softwareleveranciers die enthousiast applicaties voor Windows 95 ontwikkelden voor de professionele markt tot hun schade moeten ondervinden. Softwareleverancier Corel bijvoorbeeld, die al op 24 augustus vorig jaar de Windows 95-versie van tekenprogramma Coreldraw klaar had, wijt zijn slechte prestaties over het vierde kwartaal van 1995 aan de tegenvallende verkoop van Windows 95 aan het bedrijfsleven en de overheid. Veel ondernemingen kunnen het zich echter niet permitteren om de overstap te lang uit te stellen. Veel oude PC’s zijn dringend aan vervanging toe.
Tot voor kort was IBM’s OS/2 het enige belangrijke 32-bits besturingssysteem voor computers die een Intel 80X86 processor gebruiken. Daaraan wist de introductie, alweer bijna drie jaar geleden, van Microsofts Windows NT Workstation 3.1 weinig te veranderen. Pas met de komst van de recente versie 3.51 is Windows NT een serieuze partij voor OS/2 geworden. Het is echter vooral de introductie van Windows 95 op 24 augustus vorig jaar die organisaties nu dwingt serieus te kijken naar 32-bits besturingssystemen. Nieuwe PC’s worden bijna zonder uitzondering compleet met een Windows 95-versie geleverd. Moeten gebruikers van grote hoeveelheden 386- en 486-PC’s met Windows 3.1 of OS/2 aan een upgrade denken van hun bestaande besturingssysteem of is het verstandig dat in te wisselen voor een nieuw systeem?

Hardware-eisen

Om gebruik te maken van de nieuwe, geavanceerde mogelijkheden van 32-bits besturingssystemen (multitasking en multi-threading), is het noodzakelijk om de nieuwe PC’s met flink wat geheugen uit te rusten. Nstl adviseert 12 MB voor Windows 95, 16 MB voor OS/2 Warp Connect en liefst 24 MB voor Windows NT Workstation. Ook aan de opslagcapaciteit stellen deze besturingssystemen hoge eisen. Windows 95 neemt (bij volledige installatie) alleen al 55 MB aan schijfruimte in. Windows NT heeft maar liefst 100 MB nodig, en IBM’s OS/2 Warp Connect vergt een ongelofelijke 150 MB. Daarboven hebben alle drie nog vrije schijfruimte nodig voor hun ‘swap-files’. Het besturingssysteem gebruikt deze ruimte om tijdelijk informatie op te slaan. Dat kost nog eens 30 tot 50 MB extra. Forse harde schijven van 1 GB en groter zijn daarom geen overbodige luxe meer.
Er zijn voor OS/2 minder drivers voor randapparatuur beschikbaar dan voor Windows 95. Alleen als het gaat om drivers voor printers heeft OS/2 een voorsprong. Op de andere terreinen liggen echter zowel Windows 95 als Windows NT voor: ide (integrated device electronics) en scsi (small computer system interface) -harde schijven, en netwerkadapter-, video-adapter-, geluids- en Pcmcia-kaarten.
Zowel van OS/2 Warp als van Windows NT Workstation bestaan versies die kunnen draaien op machines met meer dan één processor (symmetrische multiverwerking). Windows NT heeft hier het voordeel dat het draait op een groter aantal platformen. Naast PC’s draait het ook op systemen gebaseerd op risc-chips (reduced instruction set computing), zoals Dec Alpha, Mips en Power-pc.

Applicatie-ondersteuning

De drie besturingssystemen ondersteunen alle 16-bits Dos- en Windows-toepassingen, hoewel niet op dezelfde manier. Windows NT kan ook de 16-bits OS/2-applicaties draaien, een wat onbekende eigenschap van dit besturingssysteem.
Applicaties die ontworpen zijn met gebruikmaking van Microsofts Win32-api (application programming interface), kunnen op zowel Windows 95 als Windows NT Workstation gedraaid worden. Momenteel zijn er nog maar sporadisch 32-bits applicaties te vinden die op alle drie de besturingssystemen draaien. Het enige produkt dat Nstl kon opsporen voor de test was een enigszins obscure tekstverwerker: Describe 5.0. Verder is er nog de Watcom C/C++ 10.5 compiler. Deze twee produkten zijn daarom gebruikt in de vergelijkende testen van Nstl. Van een belangrijke software-suite als die van Lotus was de Windows 95-versie ten tijde van de test nog niet gereed.
Volgens Nstl is OS/2 het beste platform om oude Dos-programma’s te verwerken. Vergeleken met Windows 95 en Windows NT draait OS/2 Dos-programma’s sneller, en is het veelzijdiger wat mogelijkheden betreft en gemakkelijker in het gebruik. Elk van de Dos-sessies krijgt zijn eigen afgescheiden geheugen toegewezen en er is sprake van multi-tasking. In een omgeving waar men nog volledig met Dos-programmatuur werkt en men dat voorlopig wil blijven doen, is de keus voor OS/2 een verstandige. Men krijgt dan niet alleen een grafische interface, maar ook is de geheugenruimte groter en kunnen er verschillende Dos-taken tegelijkertijd op één machine gedraaid worden.
Windows 95 en Windows NT Workstation doen het wel beter dan OS/2 Warp Connect in de 16-bits Windows-applicatie die de Nstl in de testen gebruikt. Lotus Amipro 3.1 voor Windows (een 16-bits tekstverwerker) bijvoorbeeld draait onder Windows 95 bijna twee keer zo snel als zijn spiegelbeeld Lotus Amipro 2.1 voor OS/2 Warp Connect (16-bits) onder OS/2 Warp Connect. Op zijn beurt laat Windows 95 het weer afweten als het gaat om het afdrukken van graphics vanuit Amipro; hierin is OS/2 twee keer sneller.
Echter, waar het om gaat bij de nieuwe 32-bits besturingssystemen, zijn de prestaties bij het gebruik van echte 32-bits programmatuur. Uit de testen met de Describe-tekstverwerker (waarbij vooral is gelet op de prestaties in bestandsinvoer en -uitvoer en editing-functies) blijkt Windows 95 aanzienlijk sneller te zijn dan zowel Windows NT Workstation als OS/2 Warp Connect. Deze laatste twee besturingssystemen zijn geschikter als ontwikkelsysteem.

Multi-tasking

Eén van de belangrijkste eigenschappen van de nieuwe 32-bits besturingssystemen is dat ze efficiënt met hun geheugen omgaan en multi-tasking mogelijk maken. Multi-tasking kan het werken met een computer versnellen. Daarbij zijn enkele vormen van multi-tasking te onderscheiden.
Context switching is verreweg het eenvoudigste. Van de twee taken wordt er één naar de achtergrond gedrukt en stilgelegd, terwijl de taak op de voorgrond gewoon doordraait. Bij echte multi-tasking werken de twee taken gelijktijdig door. Omdat de meeste PC-gebruikers slechts één ding tegelijk met hun PC kunnen doen, is context switching voor de meesten toch voldoende. Zelfs met dit eenvoudige mechanisme valt een behoorlijk tijd- en produktiviteit-winst te boeken. De gebruiker hoeft immers niet telkens weer een applicatie af te sluiten en een nieuwe te laden.
Multi-tasking komt vooral tot zijn recht in multi-user-omgevingen, maar ook voor de stand-alone PC-gebruiker wordt het steeds belangrijker. Het belang groeit naarmate de complexiteit van de taken toeneemt, zoals bij het compileren van programma’s, bij database-queries, bij het afdrukken van ingewikkelde graphics en bij datacommunicatie (Internet).

Multi-threading

Het gunstige effect op de verwerkingssnelheid van 32-bits besturingssystemen zal vooral tot zijn recht komen als de 32-bits applicaties ook gebruik maken van multi-threading. Multi-threading is de meest geavanceerde vorm van multi-tasking. Het besturingssysteem breekt een applicatie op in een aantal taken of threads die het gelijktijdig verwerkt. De verschillende threads kunnen met elkaar praten en gegevens uitwisselen.
Multi-threading gaat daarmee een stuk verder dan het simpele multi-tasking van twee verschillende applicaties. In principe is het mogelijk dat binnen één applicatie multi-tasking plaatsvindt. Hoewel er nog nauwelijks applicaties zijn geschreven die daar gebruik van maken, zijn er genoeg toepassingen voor te bedenken. Voorbeelden zijn spellingscontroleurs die in de achtergrond van een tekstverwerker hun werk doen, datacommunicatie over twee kanalen tegelijk en complexe zoekopdrachten in databases. Ook bij het gebruik van Internet is multi-tasking in toenemende mate van belang. De machine wordt er een stuk sneller door.
Windows 95 heeft de minst vergaande multi-tasking-mogelijkheden van de drie. Het kan bijvoorbeeld 16-bits applicaties alleen met de wat archaïse coöperatieve muli-tasking verwerken. De twee andere besturingssystemen bieden wel echte preemptive multi-tasking voor 16-bits software. De prestaties op het gebied van multi-tasking van Windows 95 kunnen bij het gebruik van oudere 16-bits software dan ook sterk teruglopen. Alleen bij 32-bits programmatuur komt multi-threading bij Windows 95 tot zijn recht.

Netwerken

Vandaag de dag is bijna elk besturingssysteem voorzien van communicatiesoftware voor Novell Netware of een ander netwerkbesturingssysteem. Dit geldt ook voor de geteste besturingssystemen. Vooral de ondersteuning van Novell Netware verloopt probleemloos. Alle drie detecteren en configureren automatisch een in de PC aangebrachte netwerkkaart. Windows 95 doet dat het beste. Windows 95 herkent niet alleen speciale plug-and- play-kaarten, maar ook een groot aantal andere, oudere kaarten. OS/2 blijft wat achter op dit vlak. Met de meer gangbare kaarten heeft het geen probleem, maar als oudere typen gebruikt worden, kan het mis gaan.
Het installeren van de Netware client-software is bij alle drie de systemen eenvoudig.
Op het gebied van communicatiesoftware blijft Windows 95 achter bij zijn twee concurrenten. Hoewel het werd uitgerust met Hilgraeves Hyperterminal-software, is dit een wat kaal aandoend stuk programmatuur. In het Microsoft Plus-pakket dat men naast Windows 95 kan aanschaffen, zit verder nog een Dial-up Networking programma. Met deze software kunnen gebruikers via een telefoonlijn inbellen op een computer op het werk. Deze programmatuur ondersteunt echter geen beveiligingsfuncties als call back en het versleutelen van gegevens. Windows NT en OS/2 zijn op dit terrein beter. Zowel IBM’s Lan Distance Remote in OS/2 Warp Connect als Microsofts Remote Access Service in Windows NT Workstation geven mobiele PC-gebruikers via een telefoonlijn toegang tot het lokale netwerk als waren ze gewoon aangesloten op dat net.
Elk van de drie besturingssystemen voorziet in de belangrijkste voorwaarde voor toegang tot Internet: de aanwezigheid van een 32-bits TCP/IP-stack. IBM’s OS/2 komt daarnaast met een complete suite aan Internet-software (inclusief Web-browser, e-mail-client) in het Bonus Pack. Microsoft heeft in zijn Plus-pakket ook een browser zitten, maar voor dit pakket moet extra betaald worden. Inmiddels is Microsofts Internet-software voor Windows 95 gratis te downloaden via het Net. Windows NT is slechts voorzien van een TCP/IP-stack, en FTP- en Telnet-software.

Positionering

Hoewel de twee Microsoft-produkten elkaar op het eerste gezicht lijken te beconcurreren, is sprake van een duidelijke strategie. Windows 95 is met zijn relatief geringere overhead en de grotere compatibiliteit met de vele duizenden bestaande 16-bits Windows-programmatuur geschikter voor de PC op het kantoor. Daarentegen is Windows NT gericht op de top van de markt. Het verdient de voorkeur op plekken waar een betere beveiliging noodzakelijk is. IBM’s OS/2 Warp Connect zal het vooral goed doen in die omgevingen waar al veel andere IBM-computers staan opgesteld. Dat geldt voor de traditionele IBM-klanten als banken, verzekeringsbedrijven en andere financiële instellingen. Door de goede prestaties zullen ook sommige technisch/wetenschappelijke gebruikers en software-ontwikkelaars kiezen voor OS/2 Warp Connect.
 
Ad Mulder, freelance medewerker Computable
 
ALGEMENE VERGELIJKING
Wat onderscheidt de 32-bits besturingssystemen OS/2 Warp Connect 3.0, Windows 95 en Windows NT Workstation 3.51 van elkaar en voor welke taken zijn ze het meest geschikt?
 
WINDOWS 95
Doordat Windows 95 minder eisen stelt aan de hardware-configuratie (ram, harde schijf) en door de grotere compatibiliteit met randapparatuur is het een ideaal systeem voor desktop-systemen en draagbare computers. Met zijn gemakkelijk te leren en te gebruiken gui (graphical user interface) en eenvoudige installatie van randapparatuur (plug-and-play) biedt Windows 95 de juiste omgeving voor algemeen computergebruik in bijvoorbeeld een kantoor-omgeving. Ook de brede ondersteuning van oude 16-bits Windows-programmatuur spreken in het voordeel.
 
OS/2 WARP CONNECT 3.0
OS/2 blinkt uit als ontwikkelomgeving voor 32-bits applicaties. Met zijn sterke technische eigenschappen, zoals ‘echte’ preemptive multitasking, multi-threading en Internet-ondersteuning, zal OS/2 bij zowel technische georiënteerde gebruikers als software-ontwikkelaars in de smaak vallen. Warp is verder de beste keuze als het gaat om het verwerken van Dos-programma’s. Verder zullen ‘blauwe’ automatiseringsafdelingen de goede connectiviteit met IBM-mini’s en -mainframes waarderen.
 
WINDOWS NT WORKSTATION 3.51
Net als OS/2 Warp Connect is Windows NT het meest geschikt voor zowel veeleisende technisch/wetenschappelijke gebruikers als software-ontwikkelaars. Windows NT Workstation gaat verder in ondersteuning van verschillende platformen als het om multiprocessor-systemen gaat. Het besturingssysteem is ook geschikt voor omgevingen waar men een hoge mate van beschikbaarheid en beveiliging eist.