De naderende eeuwwisseling is voor Computer Technology Research aanleiding om in Information technology, New directions for the 21st century een overzicht te geven van wat de afgelopen periode bracht op IT-gebied en wat de nieuwe eeuw naar verwachting zal bieden. Daarbij trekken de samenstellers van het rapport een parallel met de industriële revolutie: ze signaleren een informatierevolutie die de maatschappij even ingrijpend zal veranderen.
Net als begin deze eeuw zal ook in de eenentwintigste eeuw een aantal beroepen verdwijnen. Het rapport noemt onder andere de functies van telefonist, fabrieksarbeider, verslaggever bij vooral de kleinere krant, ‘middle’ manager en ambtenaar. Voor deze beroepen kan men beter niet kiezen; machines zullen hier in veel gevallen de mens gaan vervangen.
Daarnaast ontstaan nieuwe banen in nieuwe beroepen, zoals ontwerper van multimedia-software, Internet-surfer en cyber-detective. Bovendien zal er veel vraag zijn naar bijvoorbeeld begrafenisondernemers – rond de eeuwwisseling ‘eindigt’ de generatie van de babyboomers. De komende eeuw gaan we niet alleen werken in andere beroepen, maar ook op andere plekken. Het rapport noemt en roemt Windows 95 als hèt besturingssysteem voor mobiel computergebruik.
Hoe zal de maatschappij omgaan met de grote hoeveelheid informatie die op haar afkomt? Allereerst is het mogelijk om informatie te (laten) ‘filteren’. Daarnaast moet men de industriestandaarden volgen, niet de eerste versies van alles kopen, en even vaak kiezen voor het handhaven van de oude werkwijze als voor het introduceren van een nieuwe, aldus het rapport. Innovaties zullen namelijk nooit helemaal voldoen aan de verwachtingen en nimmer direct echt gebruiksvriendelijk zijn.
Hogere zaken
Bill Gates introduceerde in 1990 het begrip information at your fingertips. Als mensen minder tijd hoeven te besteden aan het zoeken van gegevens, is het idee, kunnen ze hun tijd en energie besteden aan ‘hogere zaken’ – en die zouden leiden tot een beter leven. Tot de nieuwe hulpmiddelen zou bijvoorbeeld ‘stemherkenning’ kunnen behoren. Stemherkenning op de PC was echter tot nu toe geen succes. Volgens het rapport is dit een voorbeeld van een technologie die beschikbaar kwam voordat de tijd er rijp voor was. Iets moet aantoonbaar voordeel bieden ten opzichte van de bestaande werkwijze voor het succes kan hebben.
Internet heeft zowel de diepte als de breedte vergroot van de voor iedereen beschikbare informatie, al weten nog niet veel mensen het potentieel ervan volledig te benutten. Het kan echter pas echt een populair hulpmiddel worden als een democratisering van de apparatuur heeft plaatsgevonden. Alweer Bill Gates belooft een oplossing hiervoor, met Windows 95, dat vanuit het besturingssysteem directe toegang tot Internet moet bieden. IBM’s OS/2 Warp belooft weliswaar hetzelfde, maar dit gebeurt niet op dezelfde naadloze manier.
Grote uitdager van Gates is Robert Frankenberg van Novell, dat met de slogan pervasive computing (de alom aanwezige computer) in feite dezelfde filosofie als Gates aanhangt. Daarbij beschikt Novell al over de produkten en de technologie die bij het concept passen, terwijl Gates een visie biedt die moet reiken voorbij de volgende produktlijn.
Echte object-oriëntatie
Hardware en software zijn steeds moeilijker van elkaar te isoleren. Gebruikers willen dat hun PC’s zich met zo min mogelijk moeite aanpassen aan hun behoeften. Het idee van een machine die naar iedere persoonlijke behoeften te configureren is, zowel op hardware- als op software-gebied, wint aan populariteit. De eerste stap ligt daarbij aan de software-kant. Het modewoord luidt: object-oriëntatie. Simpel gezegd is het idee dat gebruikers alleen die functies moeten kopen en installeren die ze nodig hebben, en niet een heel applicatieprogramma, aldus het rapport.
Hoewel de huidige PC-besturingssystemen al aspecten van object-oriëntatie bevatten, zal de volgende generatie meer mogelijkheden op dit gebied bieden. Voorbeelden zijn Cairo, Apple’s nieuw besturingssysteem, het besturingssysteem van Taligent en Nextstep.
Ook hardware zou te zien zijn als een object-georiënteerde structuur. Echte object-oriëntatie, met de mogelijkheid om objecten aan te sluiten of los te koppelen voor geluid, video, communicatie en opslag, vraagt echter om een totaal herontwerp van de systemen, waarbij de busstructuur wordt losgelaten. Dit lijkt, met de huidige installed base, geen logische weg. Het plug-and-play-concept, onderdeel van Windows 95, is een kleine stap in de richting van hardware-objecten. Volgens het rapport is het te vroeg om te kunnen zeggen of dit een succes zal zijn.
Wel is nu al duidelijk dat over tien jaar een notebook voor veel mensen hèt middel zal zijn om te werken en te communiceren. Hoe die systemen eruit gaan zien, is echter nog lang niet zeker. Omdat kredietkaarten steeds slimmer worden en PC’s steeds kleiner, zouden ze elkaar ergens in het midden kunnen tegenkomen. De zak-PC gaat volgens Bill Gates de plaats van een portefeuille innemen. Mensen zullen voor goederen en diensten betalen met een druk op een knop.
De Internet-gemeenschap
Internet is inmiddels uitgegroeid van een onderwijs- en overheidsnetwerk tot de blauwdruk voor een wereldwijd communicatienetwerk. Hoewel sommigen menen dat het nut ervan overdreven wordt, gaat het in toenemende mate deel uitmaken van ieders dagelijks leven. Wat de toekomst van het Net is, valt volgens het rapport niet te voorspellen. Alleen door te kijken wat vandaag mogelijk is, kan een beeld ontstaan van die toekomst.
Internet is geen passief medium, zoals radio of televisie. Het is een wereldwijd communicatiesysteem, dat tweerichtingverkeer biedt – net als telefonie, maar met meer mogelijkheden. Niemand kan zich eigenaar noemen. Door het ontbreken van een traditionele gezagsstructuur lijkt op het netwerk anarchie te heersen.
Internet heeft zijn eigen cultuur, en de gebruikers kennen de regels. Wie wil zakendoen via Internet, moet zich aanpassen aan de ‘netiquette’. Kennis van de Internet-gemeenschap is een voorwaarde voor effectieve marketing. Aanbieders van online diensten als America Online en Compuserve vragen zich bezorgd af wat de invloed van Internet zal zijn op hun produkten. Daarom doen ze hun best om via grafische interfaces en zoeksystemen waarde toe te voegen aan het Net. Ze bieden de mogelijkheid om informatie te filteren en op de goede plaats te zetten. Het gebruik van netwerken verandert de manier waarop mensen met elkaar samenwerken. Videoconfereren is daarbij een belangrijk hulpmiddel.
Tot de toekomstige mogelijkheden van Internet behoren zeker zaken als onderwijs, nieuws en ontspanning. Als het Net al problemen geeft, komt dit doordat er gewoon teveel informatie is. World Wide Web en Mosaic moeten deze overvloed organiseren en op een handzame manier presenteren.
De virtuele werkelijkheid
Organisaties blijven het gebruik van computers zien als uitsluitend een manier om taken te stroomlijnen en de produktiviteit te verhogen. De PC is echter altijd al meer geweest dan een systeem voor zakelijk gebruik. Inmiddels komen werk en spel steeds dichter bij elkaar. CTR denkt daarbij aan het toepassen van geluid en het gebruik van de CD-Rom. De scheiding tussen zakelijk gebruik en vermaak zal vager en vager worden. De werknemer van de toekomst zal met groeiend plezier zijn werk doen en de technologie gebruiken om zijn taken efficiënter uit te voeren.
Windows 95 bijvoorbeeld zal volgens het rapport het woord multimedia een nieuwe betekenis geven. De video-kwaliteit, de scherm-resolutie en de compressie-technologie zijn zodanig verbeterd dat full-screen video van hoge kwaliteit mogelijk is. Kort na de release van Windows 95 draaide het al op miljoenen multimedia-systemen. Naar verwachting zal het naast een besturingssysteem voor zakelijk gebruik ook een omgeving voor spelletjes worden.
De nieuwste trend in amusement is de ontwikkeling van virtuele themaparken, die elementen bevatten van zowel computerspelletjes, pretparken en bioskopen als theatervoorstellingen. Centraal hierbij staat de technologie van de virtuele werkelijkheid, die zich de afgelopen jaren sterk heeft ontwikkeld. Traditionele themaparken als Disneyland zullen in de toekomst hun aanbod uitbreiden met virtuele attracties. Een technologie in opkomst die een overlapping laat zien met de virtuele themaparken, is de interactieve film – een kruising tussen een film en een computerspelletje.
Wat wil het publiek
De televisie is altijd bekritiseerd als een te passief medium en verantwoordelijk gesteld voor een deel van de maatschappelijke problemen. Over vijftien jaar zal dit medium veel minder passief zijn, aldus het rapport. Op dit moment ontwikkelen de kabelbedrijven de infrastructuur die nodig is voor het ondersteunen van interactieve programma’s, zodat de kijker – in theorie – meer invloed kan uitoefenen op wat gezegd en gedaan wordt op de televisie.
De realiteit is vooralsnog dat degenen die applicaties willen ontwikkelen voor interactieve televisie niet weten wat voor toepassingen het publiek wil. Ze weten zelfs nog niet �f er een markt is. Kabelbedrijven beperken zich tot het onderzoeken van de mogelijkheden, terwijl ze een fysiek netwerk bouwen voor het heen en weer sturen van signalen.
Bood de kabel al veel meer keuze dan lokale televisiezenders ooit konden, satelliettechnologie maakt het aanbod nog veel groter. Met de inmiddels beschikbare kleine en goedkope digitale satellietsystemen is deze toepassing geschikt voor privé en zakelijk gebruik waar dan ook, en niet langer alleen interessant voor gebruik in afgelegen gebieden waar kabelaansluitingen ontbreken.
Zachte interactiviteit
Microsoft behoort tot de organisaties die speciale gebeurtenissen en persconferenties via de satelliet uitzenden. Bedrijven richten zich ook tot bepaalde gebruikers, waarbij de satelliet-service ervoor zorgt dat de boodschap alleen bij de juiste ontvanger terechtkomt.
Bill Gates is voorstander van ‘zachte’ interactiviteit. Dit betekent bijvoorbeeld dat de kijker bij een nieuwsprogramma bepaalde interessegebieden kan selecteren. Dat is iets heel anders dan interactieve film; daarbij moet de kijker elke 90 seconden een beslissing nemen over de voortgang.
Voor interactieve televisie bestaat nog geen raamwerk. Het systeem zal zich ontwikkelen en verfijnd worden, afhankelijk van de mate waarin kijkers wat ze zien willen controleren. Dit kan variëren van cameraposities bij sportevenementen tot de mogelijkheid vragen te beantwoorden – en prijzen te winnen – bij spelletjesprogramma’s.
Bedrijven als Microsoft zijn enthousiast over nieuwe categorieën van vermaak. Dit geeft aan hoe belangrijk ze deze nieuwe markten vinden. Het samensmelten van de thuis- en de zakelijke computer verandert alle aspecten van de samenleving. Werk is spel geworden en omgekeerd. Organisaties die de technologie op de beste manier willen gebruiken, moeten daarom goed bekend zijn met de op vermaak gebaseerde hardware en software.
E-mail is essentieel
Elektronische post is één van de snelst groeiende vormen van communicatie. Ook het aantal daaraan gerelateerde produkten en diensten neemt snel toe. Deels is die populariteit te verklaren door de conceptuele eenvoud (direct en persoonlijk) en de flexibiliteit (men kan diverse soorten gegevens verzenden). E-mail zou de basis kunnen vormen voor geheel nieuwe manieren van communiceren (anders op zowel cultureel als technisch gebied) tussen mensen en groepen.
Verder is e-mail essentieel voor het ontstaan van nieuwe organisatorische structuren. Binnen deze structuren werkt een toenemend aantal mensen alleen, zonder supervisie. Ze voeren veel taken zelfstandig uit en nemen beslissingen die voorheen tot het domein van het management behoorden. Daarvoor moeten ze toegang hebben tot informatie en hun resultaten en beslissingen kunnen delen met anderen. E-mail maakt dit mogelijk.
Elektronische communicatie zal de komende eeuw waarschijnlijk hèt middel voor contacten tussen mensen zijn. In de toekomst krijgt e-mail waarschijnlijk de vorm van multimedia-documenten, met tekst, beeld, geluid en zelfs video. Dit fenomeen zal het leven van de gebruikers ervan dramatisch veranderen, voorspelt het rapport. E-mail-adressen verbinden mensen die gescheiden zijn naar geografie, cultuur en tijd.
Dit scenario heeft zowel positieve als negatieve implicaties. De mogelijkheid om contact te houden met oude vrienden en collega’s staat tegenover de mogelijkheid gevonden te worden door overheidsinstellingen en deurwaarders. Hoe is de privacy van individuen op een goede manier te waarborgen?
Altijd en overal bereikbaar
De combinatie van draadloze technologie en e-mail maakt informatie altijd en overal beschikbaar. Wat als iemand niet altijd en overal bereikbaar wil zijn? Wat als iemand geen behoefte heeft om overal en altijd ‘op te hoogte’ te zijn? Vergelijk dit met de telefoon. Heeft iemand nu geen privé-aansluiting, dan is dat slechts ‘vreemd’. Het is echter onmogelijk om als bedrijf zonder telefoon te functioneren.
Als één van de opvallende aspecten van het informatietijdperk noemt het rapport dat mensen zich steeds korter kunnen concentreren. Ze willen bovendien niet wachten; zelfs ‘instant’ behoeftebevrediging duurt nog te lang. Bovendien hebben mensen vaak moeite met nieuwe, onbekende zaken.
Toch leven we in een interessant tijdperk. Eenmaal ‘aangesloten’ kan iedereen – virtueel – overal naar toe. Voorlopig moeten mensen zich echter bezighouden met leren wat ze zich eigen willen maken en wat ze willen gebruiken, en zich niet laten overweldigen door de veelheid aan keuzes. De informatierevolutie is vergelijkbaar met een reusachtig buffet, met grote porties eten uit de hele wereld. Je kan je daar van de ene naar de andere kant doorheen eten. Je kan echter ook telkens een beetje nemen en dat verteren voor je een volgende hap neemt. Dit laatste lijkt het gezondst.
Marianne Bauman, freelance medewerker Computable
