De arbeidsomstandigheden in de productiefabrieken van Hewlett-Packard, Dell en IBM in ontwikkelingslanden zijn schrikbarend slecht. Dat is de conclusie die de Catholic Agency for Overseas Development (Cafod) trekt na onderzoek in Mexico, Thailand en China. Arbeiders worden geconfronteerd met discriminatie, pesterijen, onacceptabele werkomstandigheden, lage lonen en excessief lange werkdagen.
Veel consumenten zijn zich tegenwoordig bewust van de ellende die er achter de labels ‘Made in Bangladesh’ of ‘Made in China’ in kleding schuilgaat. De arbeidsomstandigheden van mensen die computers en componenten maken is daarentegen vrijwel onbekend, maar niet minder schrijnend. De 138.468.000 personal computers die vorig jaar uit de fabrieken kwamen rollen, werden niet in het utopia van Silicon Valley geproduceerd, maar in ontwikkelingslanden door mensen die onder zware condities werken.
De relatie tussen de drie grootste Amerikaanse pc-merken (HP, Dell en IBM) en de arbeiders in de elektronicasector in het Mexicaanse Guadalajara (ook wel de Mexicaanse Silicon Valley genoemd) is indirect en zeer complex. De bedrijven huren contractfabrikanten in om elektronica te bouwen. Deze contractfabrikanten huren evenmin als de grote bedrijven zelf de arbeiders in; dit besteden ze uit aan zogenaamde arbeidsbureau’s. Deze stellen vaak beledigende en opdringerige vragen tijdens sollicitatiegesprekken om erachter te komen of vrouwen zwanger zijn en om de waarschijnlijkheid uit te sluiten dat iemand zijn collega’s organiseert en om beter werkomstandigheden vraagt. Soms wordt de sollicitant zelfs thuis bezocht en worden buren ondervraagd.
Een schrijnend geval in het rapport van Cafod is Monica. Haar sollicitatiegesprek voor een baantje aan de assemblageband bij een bedrijf dat printers voor HP maakt, liep uit op een zware vernedering. Ze werd gedwongen zich geheel uit te kleden, werd betast en onderzocht op tatoeages. Ook werd ze gedwongen een zwangerschapstest te ondergaan. Monica: "Het was een vernederende ervaring. Het ergste dat ik ooit heb meegemaakt, maar ik wist niet hoe ik erover moest klagen, ze deden bij iedereen hetzelfde."
Cafod kreeg een lijst met sollicitanten onder ogen die aan een IBM-productielijn wilden werken. Redenen voor hun afwijzing waren onder meer: homoseksueel, meer dan twee tatoeages, vader is advocaat, werkte voor een vakbond, zwanger, komt niet overeen met IBM-beleid.
Niet genoeg om rond te komen
De mensen met een baantje in de elektronicasector in Guadalajara leven in constante angst om hun baan te verliezen. De meesten hebben korte-termijn-contracten met een maximum van drie maanden. Een vrouw die zwanger wordt, zal naar alle waarschijnlijkheid haar baan verliezen: door het wurgcontract zal zij ook geen geld ontvangen. Medewerkers die wél vragen om betere omstandigheden en hoger loon worden gedreigd met ontslag of de mogelijkheid dat hun baantje naar China verdwijnt, waar de lonen nóg lager zijn. Werknemers in Guadalajara verdienen tussen de vijftig en honderd dollar per week, maar moeten enorm overwerken willen ze in de buurt van die honderd dollar komen. Een gezin van vier personen heeft ongeveer 75 dollar per week nodig om genoeg en gezond te kunnen eten. Geld voor onderdak, kleding, educatie en andere dingen blijft er dus niet over. Ter vergelijking: Michael Dell verdiende vorig jaar ruim een miljoen dollar per week.
Volgens Cafod voldoen de gedragscodes voor werkomstandigheden van IBM, HP en Dell niet aan de standaard van de Verenigde Naties. Vooral IBM kreeg forse kritiek te verduren van de organisatie omdat het geen bepalingen had opgenomen dat contractfabrikanten geen gedwongen en kinderarbeid mogen gebruiken, hun medewerkers geen excessieve werkdagen kunnen laten maken en dat onmenselijk gedrag niet getolereerd wordt. IBM heeft reeds op het rapport gereageerd met onder meer de volgende uitspraak: "IBM heeft al lang een beleid tegen discriminatie op de werkvloer. We zijn nu bezig dit ook aan contractfabrikanten op te leggen, waarbij direct de overeenkomst met die fabrikanten wordt vernieuwd. In die nieuwe overeenkomst wordt hen heel duidelijk verboden om werknemers en sollicitanten te discrimineren op basis van ras, kleur, religie, sex, nationale afkomst en alle andere legaal beschermde statussen." HP en Dell hebben ook aangegeven hun gedragscodes aan te passen.
Standaard gedragscode
Volgens Cafod is de code van HP op enkele vlakken superieur aan die van Dell en IBM. Deze gedragscode is namelijk specifiek gericht op de contractfabrikanten en is duidelijk gebaseerd op de arbeidsomstandighedenstandaard van de ILO (International Labour Organisation). Op sommige vlakken is de gedragscode van Dell beter dan die van IBM. Dell heeft een aparte sectie opgenomen waarin gedwongen arbeid en samenwerking met bureau’s die loon- en werktijdenwetten breken, verboden wordt. IBM kent geen vergelijkbare richtlijn op dit gebied. Cafod wijst er wel op dat alledrie de gedragscodes te wensen overlaten, omdat de nadruk voornamelijk ligt op naleving van de lokaal geldende wetten in plaats van internationale arbeidsstandaarden. Lokale wetten zijn natuurlijk cruciaal, maar worden vaak niet voldoende nageleefd.
Een van de belangrijkste redenen voor de erbarmelijke arbeidsomstandigheden in de computerindustrie is het ontbreken van vakbonden. Overheden die graag buitenlandse investeringen willen aantrekken, ontmoedigen de vorming van dergelijke georganiseerde groepen en zien niet toe op juiste naleving van de arbeidswetten van het land. Maar niet alleen de lokale overheden en bedrijfjes hebben schuld, ook de grote pc-merken zijn soms terughoudend in het accepteren van de vakbonden waar het de rechten van werknemers betreft.
Cafod roept it-multinationals op om gedragscodes in te stellen op basis van de standaarden die door de ILO-divisie van de Verenigde Naties zijn vastgesteld. Verder verwacht de organisatie dat bedrijven middelen beschikbaar stellen om ervoor te zorgen dat deze standaarden worden nageleefd. Ook regeringen kunnen volgens Cafod een belangrijke rol spelen door bedrijven aan te sporen hun onderneming te verbeteren en door de werkomstandigheden in ogenschouw te nemen wanneer zij een it-contract toekennen aan een multinational.< BR>
Het rapport is te downloaden:
http://www.cafod.org.uk/policy_and_analysis/policy_papers/clean_up_your_computer_report
